مُحرم زمینه سازمدینه فاضله
امام صادق (ع) می‌فرماید:
(شیعتنا جزء مناخلقوا من فضل طینتنا یسوؤهم ما یسؤناویسرهم مایسرنا) شیعیان ما پاره‌ای از خود ما بوده و از اضافه گل ما خلق شده‌اند؛ آن‌چه ما را بدحال یا خوشحال می‌سازد، آنان را بدحال و خوشحال می‌گرداند.
وظیفه عقلانی و شرعی، ایجاب می‌کند که در ایام عزاداری اهل‌بیت (ع) حزن و اندوه خود را به (زبان حال)؛ یعنی، با اشک، آه و ناله و زاری، از نظر خوراک با کم خوردن و کم آشامیدن مانند افراد غم‌زده و از نظر پوشاک، با پوشیدن لباسی که از حیث جنس، رنگ و نحوه پوشش در عرف، حکایت‌گر اندوه و ناراحتی است، آشکار سازیم.
امام صادق (ع) فرمودند:
در روز شهادت حسین (ع) بزرگ‌ترین مصیبت تاریخ روی داد و رفتن او به منزله رفتن جمع اصحاب کسا است که گرامی‌ترین خلق خدا در روی زمین بودند.
۱ـ انسان‌سازی
از آن‌جا که در فرهنگ شیعی، عزاداری باید از سر معرفت و شناخت باشد؛ همدردی با آن عزیزان، در واقع یادآوری فضایل، مناقب و آرمان‌های آنان بوده و بدین شکل، آدمی را به سمت الگوگیری و الگوپذیری از آنان سوق می‌دهد. فردی که با معرفت در مجالس عزاداری شرکت می‌کند؛ شعور و شور، شناخت و عاطفه را درهم می‌آمیزد و در پرتو آن انگیزه‌ای قوی در او پدیدار گشته و هنگام خروج از مراسم عزاداری مانند محبی می‌شود که فعال و شتابان به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است.
۲ـ جامعه‌سازی
هنگامی‌که مجلس عزاداری، موجب انسان‌سازی گشت؛ تغییر درونی انسان به عرصه جامعه نیز کشیده می‌شود و آدمی می‌کوشد تا آرمان‌های اهل‌بیت (ع) را در جامعه حکم‌فرما کند. به بیان دیگر عزاداری بر اهل‌بیت (ع)؛ در واقع با یک واسطه زمینه را برای حفظ آرمان‌های آنان و پیاده کردن آن‌ها فراهم می‌سازد. به همین دلیل می‌توان گفت یکی از حکمت‌های عزاداری، ساختن جامعه بر اساس الگوی ارائه شده از سوی اسلام است.
۳ـ انتقال فرهنگ شیعی به نسل بعد
کسی نمی‌تواند منکر این حقیقت شود که نسل جدید در سنین کودکی، در مجالس عزاداری با فرهنگ اهل‌بیت (ع) آشنا می‌شوند. به راستی عزاداری و مجالس تعزیه، یکی از عناصر و عوامل برجسته‌ای است تا آموزه‌های نظری و عملی امامان راستین، به نسل‌های آینده منتقل شوند. مراسم عزاداری به دلیل قالب و محتوا بهترین راه برای تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایی آنان با کردار اهل‌بیت (ع) است.
۵ـ مجالس حسینی
اهمیت خاصی یافته و در مورد بزرگداشت آن، احادیث و روایات فراوانی از طریق اهل تسنن و تشیع رسیده است. عبدالله‌بن‌فضل هاشمی از امام صادق (ع) در این مورد پرسید: چرا روز شهادت پیامبر (ص) و امیرمؤمنان (ع) و سایر اهل‌بیت (ع) همانند مراسم بزرگداشت شهادت حضرت حسین‌بن‌علی (ع) نیست؟
امام صادق (ع) فرمودند:
در روز شهادت حسین (ع) بزرگ‌ترین مصیبت تاریخ روی داد و رفتن او به منزله رفتن جمع اصحاب کسا است که گرامی‌ترین خلق خدا در روی زمین بودند.
برای زنده داشتن یاد و نام و اهداف امام حسین (ع) بهترین راه همان تحریک عواطف و احساسات است؛ زیرا انسان برای پیروی از مکتب حسینی علاوه بر شناخت و آگاهی از وقایع و مقاصد عاشورا، نیاز به انگیزه‌های روانی دارد؛ یعنی علاوه بر معرفت که چراغ راه است، نیاز به محرک هم لازم است که آن همان انگیزه‌های عاطفی و روانی است. مجالس روضه‌خوانی، تعزیه‌خوانی، سینه‌زنی، استفاده از لباس سیاه، علم و علامت و سایر مظاهر عزاداری بویژه اگر با رعایت موازین شرعی همراه باشد، به نحو زیبایی مخاطب را تحریک نموده و به دنبال اسوه کامل خواهد کشید؛ اما بررسی‌های عالمانه، بحث‌های محققانه و سخنرانی‌های عادی به تنهایی چنین انگیزه‌ای را نمی‌تواند بر شنونده ایجاد کرده و حرکت‌آفرین باشد. همچنین اگر مراسم بزرگداشت حماسه عاشورا به غیر از سوگواری و گریه بود، باز هم نمی‌توانست چنین نقشی را ایفا کند و مجالس شادی و غیره نمی‌تواند انسان مقاوم، با استقامت و شهادت‌طلب تربیت کند؛ چرا که خنده و شادی بیشتر جنبه خودی و شخصی دارد؛ اما گریه در اغلب موارد خود را فراموش کردن و با محبوب هماهنگ شدن است.