هراز نیوز : گزارش رحمت عزیزی بهشهر
(عکس از محمدرضا ضابط)
دین مبین اسلام به ارائه الگوها و شاخصه‌های اساسی برای زندگی بشر پرداخته است که یکی از آنها ارائه الگو و شاخص‌هایی برای ساخت مسکن میباشد. اگرچه این سطور را مجال بیان کامل الگوی اسلامی در ساخت مسکن نیست اما بررسی پروژه شهرک امام خمینی بهشهر (پَیلم کوتی) به میزان کافی بیانگر فاصله میان الگوی ساخت مسکن مهر با الگوهای اسلامی خواهد بود.
لذا آنچه در ادامه می‌آید بیش از آنکه به مشکلات اجرایی مسکن مهر از جمله بلاتکلیفی برخی از ثبت نام کنندگان، عدم پیشرفت برخی از پروژه‌ها، عدم تعهد تعدادی از پیمانکاران و… بپردازد به میزان همخوانی آپارتمان‌های امروزی (مخصوصا مسکن مهر) با شاخص‌های اسلامی پرداخته است.
در این میان علاوه بر الگوی اسلامی، عباس آباد نکا را به عنوان یکی از ناهنجار‌ترین مناطق مسکونی استان به عنوان سنگ محک پروژه مسکن مهر پیلم کوتی برگزیدیم. بی‌شک قصد جسارت به هیچ یک از اقشار و یا ساکنین محلات مختلف و متقاضیان مسکن مهر حتی در خطورات نگاره این سطور نیز نمی‌گذرد چراکه عباس آباد نیز یک شبه به وجود نیامده است. انباشت نیازهای اساسی و به حق ساکنین آن منطقه، عدم توجه مسئولین، دید طبقاتی به مردم، عدم تبادل و گردش فرهنگ در طول زمان و رکود خصلت‌ها و منش‌های ساکنین آن منطقه، همه دست به دست هم داد تا عباس آباد نکا شهره‌ای کشوری یابد.
امروز نیز میل به زندگی آپارتمانی با عدم رعایت استانداردهای انسانی و اسلامی، زاغه نشینی نوین را در پی‌خواهد داشت. از این منظر پروژه 870 واحدی «پَیلم کوتی» نماد سوء مدیریت و ضعف کارشناسی در انتخاب مکان و انجام پروژه مسکن مهر است. پروژه ای که از سال 87 آغاز شد و هنوز با اما اگرهای بسیار مواجه است. این درحالی است که بر این تعداد، هزار واحد مسکونی دیگر اضافه خواهد شد. گویا مسئولین ما نیز قصد آن دارند پیلم کوتی را شهره کشوری نمایند.
چراکه فرماندار بهشهر خود در مصاحبه با خبرگزاری فارس در فروردین امسال اذعان داشت: «در 120 واحد واگذار شده پروژه پیلم کوتی، هر روزه شاهد حوادث ناخوشایندی در ارتباط با مسائل اخلاقی و مواد مخدر هستیم»
آری مسئولین مرتبط با پروژه مسکن مهر بهشهر به جای الگو گیری از نظام اجتماعی اسلام، از منطقه عباس آباد نکا الگو گرفته‌اند اما برای یافتن پاسخ این پرسش که چرا پروژه پیلم کوتی بهشهر در حال ایجاد عباس آبادی دیگر، در ظاهری زیبا است؟ باید در پاسخ به پرسش‌های زیر جستجو نمود.
آیا نحوه ساخت و ساز فعلی مسکن مهر با فرهنگ و دین ما مطابقت می‌کند؟ و آیا اهدافی را که دین اسلام از توصیه به داشتن مسکن نموده است را مد نظر قرار می‌دهد؟ آیا انبوه سازی و مخصوصا مسکن مهر مسئله‌ی مسکن را متناسب با شئون انسانی و شرعی مرتفع می سازد و یا صرفا صورت مسئله را محو می‌نماید و مسائل دیگر میزاید؟ و آیا در کنار پروژه پیلم کوتی احداث اماکنی اداری و رفاهی چون ورزش و جوانان، آموزش و پرورش، شبکه بهداشت، مدرسه، مسجد، درمانگاه و… پیش بینی شده است؟ همچنین برای حمل و نقل و دسترسی ساکنین این شهرک به مرکز شهر، و سایر امکانات خدماتی چه چاره اندیشی شده است؟
در حالی که بیش از 900 واحد مسکونی خالی از سکنه در محدوده شهری موجود میباشد. اجتماع حداقل 3 هزار نفر درقالب 870 واحد مسکونی آن هم در خارج از محدوده شهری چه توجیهی داشته که پروژه هزار واحدی دیگری بر آن افزوده شود؟
با یک محاسبه سر انگشتی می‌توان حدس زد اجتماع بیش از 7 هزار نفر پس از پایان کامل پروژه پیلم کوتی به وجود آید. اینها همه در حالی است که از منظر اسلام مسکن صرفا یک آسایشگاه نیست بلکه پروشگاه است و پرورش انسان در محدوده جغزافیایی مسکن، زمانی میّسر است که خانه به محیطی امن از لحاظ روانی تبدیل شود و قابلیت پاسخگویی به نیازهای سطح بالاتر چون تعلق، خودشکوفایی و برتر از همه، تفکر و تدبر را داشته باشد و لازمه همه این موارد در ابتدای امر انتخاب مکان مناسب برای احداث مسکن میباشد.
خشت اول: انتخاب مکان
امام علی در نهج البلاغه در قالب نامه‌ای به حارث همدانی می‌فرمایند: «وَ اسْكُنِ الْأَمْصَارَ الْعِظَامَ فَإِنَّهَا جِمَاعُ الْمُسْلِمِینَ وَ احْذَرْ مَنَازِلَ الْغَفْلَةِ وَ الْجَفَاءِ»(نهجالبلاغه، نامه 69) یعنی جای پرت خانه نساز. یعنی از جامعه دور نشو كنار مردم باش كه همانا محل تجمع مسلمین است.
و نقل است که می خواستند بیمارستان بسازند از زكریای رازی پرسیدند كجا بسازیم؟ فرمود چهار قطعه گوشت در چهار منطقه شهر آویزان كنید هر منطقه‌ای دیرتر گوشت فاسد شد آنجا هوا سالم‌تر است پس آنجا بیمارستان بسازید.
اولین موردی که در پروژه پیلم کوتی مورد بی توجهی قرار گرفت انتخاب مکان مناسب بود. و از آنجا که قریب به اتفاق متقاضیان مسکن در پروژه پیلم کوتی را افراد طبقه ضعیف یا کارگری تشکیل می‌دهند، اسکان این خانواده‌ها در خارج از محدوده شهری هزینه مضاعفی را به آنان تحمیل می نماید.
همچنین قرار گیری واحد‌های مسکونی این پروژه درجهت بادهای موسمی و دائمی سبب شده است برخی از دیوار‌های این ساختمان‌ها در بدو شروع پروژه بر اثر وزش باد تخریب شود.
خشت دوم: زمین مناسب
از جمله موارد دیگری که در پروژه پیلم کوتی مورد بی توجهی قرار گرفت مسئله زمین مناسب میباشد این پروژه در نقطه‌ای واقع شده است که فاصله آبهای سطحی و آبهای زیر زمینی تنها چند متر است. زمین پست و مرطوب بی‌شک در استحکام و طول عمر بنا بی‌تاثیر نخواهد بود، و در صورت عدم عایق كاری مناسب نفوذ رطوبت در پی و دیواره‌های طبقات همکف دور از ذهن نخواهد بود.
خشت سوم: وسعت
امام علی (ع) می‌فرمایند: «اِنَّ لِلّدارِ شَرَفا وَ شَرَفُهَا السّاحَةُ الواسِعَةُ وَ الخُلَطاءُ الصّالِحونَ وَ اِنَّ لَها بَرَكَةً وَ بَرَكَتُها جَودَةُ مَوضِعِها وَسَعَةُ ساحَتِها وَ حُسنُ جِوارِ جیرانِها» خانه را شرافتى است. شرافت خانه به وسعت حیاط و همنشینان خوب است. و خانه را بركتى است، بركت خانه جایگاه خوب آن، وسعت محوطه آن و همسایگان خوب آن است. (مكارم الاخلاق، ص 125)
این در حالی است که پروژه پیلم کوتی با فقدان تمامی موارد بیان شده از لسان امیر مومنان علی (ع) به جهت قرارگیری در منطقه‌ای خارج از محدوده شهری از مکان نا مناسب و نیز به دلیل کاهش قیمت نهایی از وسعت ناکافی و به جهت عدم پیش بینی فضای سبز، از محوطه‌ای نامطلوب رنج می‌برد.
خشت چهارم: استحکام
از رسول خدا (ص) حکایت شده که فرمودند: «من بنی بنیانا فی غیر ظلم ولا اعتداء … كان له أجرا جاریا ما انتفع به أحد من خلق الله» [کنز العمال، ج3، ص 896، ش 9076] کسی که ساختمانی را بدون ظلم و تجاوز بنا بنهد، تا زمانی که یکی از بندگان خدا از آن استفاده نمایند، پاداش برایش نوشته می‌شود.
بی شک یکی از اثرات کاهش بخش نامه‌ای قیمت تمام شده مسکن‌های مهر افت کیفیت مصالح استفاده شده در پروژه مسکن مهر میباشد. چرا که پیمانکاران مجبور می‌باشند مبلغ نهایی هزینه کردشان پنجاه درصد کمتر از مبلغ مرسوم در بازار باشد.
دیوار‌های باریک مابین واحد‌ها طوری است که برخی از ساکنین مسکن‌های مهر را به مزاح گویی واداشته و می‌گویند: «نام این مسکن‌ها را به این جهت مهر نامیدند که صاحبان خانه‌ها مجبور به مهر ورزی‌اند! و حق عصبانی شدن و خدای ناکرده مشت زدن به دیوار را ندارند! چرا که در این صورت باعث تخریب تمام آپارتمان خواهند شد»
خشت پنجم: معماری
انتخاب پنهان ترین جای منزل برای دستشویی، فاصله چاه آب آشامیدنی و چاه هرز، در صورت نبود تصفیه خانگی و اتصال به فاضلاب شهری جدا بودن چاه فاضلابهای دستشویی و آشپزخانه اگرچه در فرهنگ ایرانی ریشه دارد اسلام نیز بر آن صحه می‌گذارد چراکه در معماری اسلامی حتی به مکان چاه آب آشامیدنی و چاه فاضلاب و مکان سرویس های بهداشتی در ساختمان توجه شده است. از امام صادق (ع) حکایت است که فرمودند: «أَ لَیْسَ مِنْ حُسْنِ التَّقْدِیرِ فِی بِنَاءِ الدَّارِ أَنْ یَكُونَ الْخَلَاءُ فِی أَسْتَرِ مَوْضِعٍ فِیهَا» [توحیدالمفضل، ص70؛ مستدركالوسائل، ج 1، ص 250] آیا نمىبینى كه از نیكوئى تقدیر خانه كه آدمى بنا مىكند آن است كه بیت الخلاء در پنهانترین جاهاى خانه باشد؟
در حالی که امروزه اولویت با بهره‌وری حداکثری از زمین میباشد. نه کاربست معماری اسلامی که این نگاه مسموم نیز به جهت کاهش قیمت نهایی مسکن های مهر تقویت شد.
به طوری که امروزه ادغام فاضلابهای دستشویی و آشپزخانه برای صرفه جویی در هزینه‌ها به امری قابل دفاع بدل شده است.
حال که پروژه مسکن مهر بهشهر به عنوان مشتی از خروار در تامین حداقل‌های خود ناتوان است. آیا دیگر می‌توان انتظار داشت طبق توصیه بزرگان دین صاحبان مسکن اتاقی را به عنوان نمازخانه‌ی خود اختصاص دهند؟
آیا فرزندانی که در این خانه‌ها به دنیا می‌آیند و بزرگ می‌شوند مشکلات روحی و روانی به جهت عدم جنب و جوش در خانه نخواهند داشت؟
آری محصول نهایی پروژه پیلم کوتی بهشهر را باید در نسل‌های بعدی درو کرد. نسل‌های برآمده از خانه‌هایی با استانداردهای کمتر از حداقل! چه سعادتی می توان برای آنان متصوّر شد در حالی که؛
رسول خدا (ص) می فرمایند: «مِنْ سَعَادَةِ الْمُسْلِمِ سَعَةُ الْمَسْكَنِ وَ الْجَارُ الصَّالِحُ وَ الْمَرْكَبُ الْهَنِیءُ» [الخصال، ج1، ص183] از سعادت مسلمان خانه وسیع، و همسایه شایسته و مرکب خوب است.
نشان باشد از نیكبختى سه چیز بود خانه خوب و همسایه نیز
دگر داشتن مركب راهوار كه آسان كند هر كجا بر تو كار
خشت آخر:
بی شک بین مسكن ناسالم و بیماری‌های مختلف و به ویژه عفونت‌ها رابطه مستقیمی وجود داشته و شرایط غیر بهداشتی مسكن (فضا، نور ناكافی، آلودگی و. …) اثر سوء بر رشد جسمی و تكامل روحی كودكان دارد.
بزهكاری در كودكان و مسكن ناسالم نیزرابطه مستقیم داشته و معضلات مربوط به بهداشت روانی را افزایش می‌دهد.
همچنین ارتباط بین مسكن نامناسب و بالا بودن مرگ و میر و ابتلا به بیماری‌هائی كه توسط بندپایان، مگس و پشه منتقل می‌شوند غیر قابل کتمان است.
اما بزرگترین خسارتی که می‌تواند برخی از پروژه‌های مسکن مهر ایجاد نماید همان تاثیر مخرب بر بهداشت روان ساکنین مخصوصا کودکان این شهرک‌ها میباشد. که تجمع و انباشت نارسایی‌ها و عدم پاسخ گویی به نیاز‌ها سبب خواهد شد با گذشت زمان ساکنین این شهرک‌ها، خانه‌های خود را به اقشار ضعیف‌تر از خود واگذار کرده و به مرور زمان موجبات به وجود آمدن عباس آبادی دیگر را رقم زنند.
لذا از آنجا که یک مسکن مناسب نیز می‌تواند سبب افزایش امید به زندگی، تکریم شئونات انسانی، تقویت باورهای دینی و ارزشی و.. شود انتظار می‌رود قوانین و مقررات حاكم بر بخش مسكن به نحوی تدوین و تنظیم گردد كه اساس و شالوده آن؛ آیات، احادیث و فرهنگ غنی ایرانی و سرشار از توجه به نیاز های واقعی انسان باشد و مسئولین نیز به این نکته توجه نمایند که:
خشت اول چو بنهاد معمار کج تا ثریا می‌رود دیوار کج
با سلام واحترام
احتراما باستحضار میرساند که این عکس از محمد رضاضابط میباشد خواهشمند است جهت تصحیح اقدامات لازم را صادر گردانید.