پیوند ناهمگون نمادهای شهری در آمل

هـراز نـیـوز: این نقد تنها به این منظور نوشته شده است که ذهن طراحان نمادها را به سمت ارائه طرح هایی موفق هدایت کند؛ آن گونه که با به چالش کشیدن طرحهایموجود و نقد و بررسی وجوه مثبت و منفی آثار هنری، راهکارهای طراحی در ذهن خلق کنندگان نمادهای بعدی، دارای کیفیت بهتری باشد و شاهد طراحی نمادهای مطلوب تری برای شهر آمل باشیم.

نمادهای شهری همیشه به عنوان علائم و نشانه های القاء کننده تفکر و بینش حاکم بر شهرها مورد توجه بوده اند. «این علائم، چنانچه با دقت و اندیشه متعالی انتخاب شوند، می توانند به عنوان رسانه عمومی بسیار مهمی، ایفای نقش کنند و به آگاهی بخشی ساکنان شهر و حتی بازدیدکنندگان آن بپردازند»(اولسون، 1377:‌12).

نماد جزیی از مبلمان شهری است که دارای فرم و بیان هنرمندانه است، در خارج از فضای بسته قرار دارد و از جهات مختلف قابل نظاره است. لذا در صورتی که به درستی طراحی و مکان یابی شود، سهم مهمی در غنی سازی فضا و ارتقاء کیفیت سیمای شهری دارد.

«کارکرد اصلی نماد در کنار زیبایی شناسانه، ایجاد حس مکان، هویت بخشی، انتقال پیام و القاء روحیه ای خاص در فضا است»(شاطریان، 1386: 307-308).

با نگاهی به نمادهای شهری آمل می‌توان دریافت که وجود تنوع و ناهمگونی در نمادهای شهری، نوعی‌ بی‌هویتی در مولفه‌های فرهنگی و اجتماعی و گونه‌ای عدم‌ یکپارچگی و پیوستگی در مفاهیم مرتبط با هنر و معماری در حوزه نمادهای شهری‌ (خوانایی،نمایانی،ادراک ذهنی،تداوم و زیبایی‌شناسی بصری)را بوجود آورده است.

رابطه یک اثر هنری با جامعه موضوع ساده ایی نیست. همه مردم در مواجهه و برخورد روزانه با آثار هنری  و به ویژه نمادهای شهری، تحت تاثیر قرار می گیرند. این تاثیرگذاری به قدرت درک و فهم مخاطبان، بستگی دارد که می توان ادعا کرد همگان در مورد یک اثر هنری و در این مورد خاص؛ نماد شهری به قضاوت می نشینند که همواره از  مهم نرین دغدغه های مخاطبان هنر بوده است. چنانچه این نمادها نتوانند با مخاطبان خود رابطه ذهنی و مفهومی برقرار سازند، از اهمیت هنری آن ها کاسته می شود و در نتیجه به درجاتی پایین از طراحی های موفق افول می کنند.

همسو با نگرش به سوی آینده، برای ماندگاری و پذیرفتن عمومی هر نماد، چنانچه برای کاهش جنبه های منفی اثر تلاش گردد، مقبولیت یک نماد شهری بیشتر خواهد بود و ارتقا کیفیت نمادهای طراحی شده را به دنبال خواهد داشت. پس لازم به‌ نظر می‌رسد با شناخت زوایای پنهان این نمادها، آن هم در رویکرد نقد مشخص،امکانی را برای بازخوانی هویت بصری در نمادهای شهری آمل، در انطباق با مولفه‌های هویت بخش فرهنگ و هنر بومی و معماری سنتی فراهم کرد.

در مورد نمادهای اجرا شده کنونی، به نظر می رسد این نمادها نتوانسته است با رهگذران و مردمی که در این شهر زندگی می کنند، ارتباط حسی کاملی برقرار سازد. دیدن این نمادها حتی برای کسانی که با فرهنگ و هنر بومی و معماری سنتی این دیار آشنایی اندکی دارند حس نوستالژیک نمی بخشد و مکثی ناخوشایند را در ذهن مخاطب عام، به وجود می آورد.

در اکثر این نمادها، چنین به نظر می رسد که بعد از اتمام میدان، آثاری از پیش ساخته شده شبیه یک وصله ایی ناهمگون به اینجا آورده شده اند و چنین پنداشته می شود که این آثار به دور از هر گونه نظر کارشناس و متخصص این فن، به اجرا درآمده است که عموم مردم نگرشی همگون در برابر این نمادها ندارند.چند عامل اساسی این ناهمگونی که می توان به آن اشاره کرد:

1-     عدم بهره گیری از رمزپردازی در نمادهای شهری متناسب با فرهنگ و هنر بومی و معماری سنتی شهرآمل به گونه ایی که تداعی معنایی ویژه کند.

2-     عدم توجه به طراحی حجمی مناسب به طوری که پویایی ذهنیت مخاطبان عمومی را زیر سوال می برد.

3-     عدم انتخاب محل مناسب برای استقرار نمادها.

4-     عدم توجه کافی به طراحی فضاهای پیرامونی…

با جمع بندی مطالب مطرح شده، به دلیل نامشخص بون فرآیند انجام کار، به دست اندرکاران این پروژه های شهری پیشنهاد می شود به منظور تشخیص کاربری به جا و محتوایی نمادها و نشانه ها با تشکیل کارگروهی متشکل از متخصصین متبحر و متعهد رشته های هنر و معماری، اصول طراحی محیط و به کارگیری نمادها و سمبل ها، بر اساس رسوم، فرهنگ، هویت، عقاید و همچنین سلسله مراتب فضاهای شهری و نظایر اینها تدوین گردد.

کوثر حسن زاده

کارشناس ارشد پژوهش هنر