نقش مدارس هوشمند در کاهش ضریب جینی / حمزه اصغرنژاد

نقش مدارس هوشمند در کاهش ضریب جینی

نابرابري در توزيع درآمدها و مبحث عدالت اجتماعي در هر جامعه دغدغه خاطر سياستمداران آن جامعه مي باشد. براي سنجش نابرابري توزيع درآمد معيارهاي مختلفي مورد استفاده قرار مي گیرد. یکی از این شاخص ها که در عمل کاربرد زیادی دارد ضریب جینی است.

ضريب جيني يک شاخص آماري بين صفر و يک مي باشد. ضريب جيني صفر، اشاره به برابري کامل توزيع درآمدها دارد چرا که افراد يا خانوارها داراي درآمد يا مخارج کاملا يکساني هستند. در مقابل ضريب جيني يک حاکي از نابرابري کامل در توزيع درآمدها يا مخارج مي باشد؛ چراکه تنها يک فرد يا يک طبقه تمام درآمد را به خود اختصاص مي دهد. ازديدگاه هندسي ضريب جيني براساس منحني لورنز تعريف مي شود.

نمودار 1: منحنی لورنز

در اين نمودار محور افقي سهم انباشته جمعيت است که بر مبناي درآمد يا مخارج بطور صعودي مرتب شده است و محور عمودي، آن سهم درآمدي را نشان مي دهند که درصد جمعيت مربوط به آن، از آن برخوردار بوده اند. برابري کامل به وسيله خط قطري ۴۵ درجه بيان مي شود، بنا به تعريف ضريب جيني معادل نسبت فضاي بين منحني لورنز و خط ۴۵ درجه به کل فضاي زير خط ۴۵ درجه مي باشد.

هر چقدر ضریب جینی نزدیک به عدد صفر باشد، برابری بیشتر در توزیع درآمد را نشان می‌دهد و بالعکس هر چقدر ضریب جینی نزدیک به عدد یک باشد، توزیع نابرابر درآمد را مشخص می‌کند.

در حقیقت می توان این گونه بیان کرد که هر عاملی که بتواند ضریب جینی را کاهش دهد به بهبود عدالت اجتماعی کمک می نماید. پول را در مدل های اقتصادی به صورت جریان آب که در یک کشور جاری است در نظر می گیرند. این دیدگاه در مدل های دو بخشی، سه بخشی و چهار بخشی اقتصاد استفاده می شود. در شکل زیر کاسه های آب نشانه نحوه توزیع ثروت در جامعه هستند:

شکل 1

در شکل ظرفی که از همه آب بیشتری دارد نماینگر دهک های بالای درآمدی جامعه است و هر چه آب ظرف ها کمتر می شود نشان دهنده قشر های متوسط و ضعیف جامعه می باشد. برای کاهش ضریب جینی و افزایش عدالت اجتماعی شما باید سعی کنید تا مقداری از آب ظرف بزرگ را به ظروف کوچکتر منتقل نمایید. با این مقدمات می توان برای کاهش ضریب جینی راهی ساده عنوان کرد. هر جریانی پولی که از دهک های بالای جمعیت به سمت دهک های متوسط و پایین جاری گردد می تواند به کاهش ضریب جینی کمک نماید.

در شکل زیر لوله هایی که آب را از بالا به پایین منتقل می کنند نقش همسطح کردن آب را برعهده خواهند داشت. اگر عاملی بتواند نقش این لوله ها را در اقتصاد ایفا کند در کاهش ضریب جینی و افزایش عدالت اجتماعی موثر خواهد بود.

شکل2

طرح هدف مند سازی یارانه ها در حقیقت توانست تا ریخته شدن آب به این ظرف ها را متعادل تر کرده و باعث کاهش ضریب جینی گردد. حال  در این مرحله می خواهیم ببینیم که مدارس هوشمند چه تاثیری می توانند بر این معادله داشته باشند.

مشتریانی که وارد مدارس هوشمند می شوند به طور معمول از دهک های بالای درآمدی جامعه هستند. حال باید دید که پولی که بابت شهریه از این افراد گرفته می شود در چه مواردی به جریان در می آید. نمودار زیر شکل ساده ای از مسیر مصرف شهریه اینگونه مدارس را نشان می دهد.

شکل 3

همانطور که در شکل نیز دیده می شود جریان مالی از دهک های بالای درآمدی جامعه به اقشار متوسط و ضعیف جامعه سرازیر می گردد. مخصوصا معلمان و فرهنگیان عزیز که از اقشار متوسط جامعه محسوب می شوند از نتایج کار مدارس هوشمند بهره خواهند برد. این همان نقشی است که مدارس هوشمند می توانند در بهبود وضعیت عدالت و توزیع متناسب ثروت در جامعه ایفا نمایند. البته در این متن رویکرد کیفی برای بررسی این موضوع به کار رفته است با مساعدت الهی سعی بر این است که در نوشته های بعدی با رویکرد کمی و در قالب مقاله به این موضوع بپردازیم.

منابع:

1. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
2. پایگاه اطلاع رسانی دولت
3. اقتصاد خانواده (مسعود فرزانه 1390) انتشارات جهاد دانشگاهی
4. ویکیپدیا
5. بررسي توزيع درآمد در ايران كاربرد شاخص تايل، اتكينسون و ضريب جيني (پژوهشهای اقتصادی 151)