شهروند آنلاین: اخیرا رتبه اقتصادی ایران در جهان محل بحث زیادی بوده اما واقعیت این است که رتبه اقتصادی کشورها بر اساس معیار رتبه‌بندی، معمولا با یکدیگر مختلف است و این نتیجه‌گیری که یکسان‌نبودن رتبه‌ها ناشی از اشتباه یک رتبه‌بندی است نیز، صحیح نیست. البته با وجود رده‌بندی‌های مختلف، اقتصاد ایران یکی از ۳۰ اقتصاد برتر جهان است.

در ادبیات عامه، اندازه اقتصاد یا همان معیار رتبه‌بندی کشورهای مختلف مفهومی به نام تولید ناخالص داخلی است. به صورت کلی، تولید ناخالص داخلی را می‌توان مجموع ارزش کالا و خدمات نهایی تولیدشده توسط افراد مقیم یک کشور در یک بازه زمانی معین نامید. اولا این بازه معین معمولا سه‌ماهه یا یک‌ساله است و دوما منظور از کالای نهایی یعنی کالایی که به قصد مصرف خریداری می‌شود. (در خرید نان، آرد یک کالای واسطه‌ای است و ارزش آن نیز در ارزش نهایی نان مصرفی لحاظ می‌شود.)

در تعریف فوق به واژه مقیم آن کشور هم دقت کنید. این یعنی اگر یک فرد ژاپنی در چین فعالیت دارد، در محاسبه تولید ناخالص داخلی، ارزش تولیدشده توسط این فرد در تولید ناخالص داخلی چین لحاظ خواهد شد نه ژاپن. در طرف دیگر اما تولید ناخالص ملی مجموع ارزش کالا و خدمات نهایی توسط یک ملیت را اندازه می‌گیرد؛ فارغ از اینکه در داخل یا خارج آن کشور ایجاد شده باشد.

اجزای تولید ناخالص داخلی

به‌طور کلی (نه همیشه) سه راه مختلف برای محاسبه تولید ناخالص داخلی یا GDP وجود دارد که شامل روش تولید، مخارج و درآمد می‌شود. همچنین در تولید ناخالص داخلی برخی از اجزای اقتصادی محاسبه نمی‌شوند؛ مثل فعالیت‌هایی که به آنها دستمزد تعلق نمی‌گیرد (مثل کار داوطلبانه)، اقتصاد زیرزمینی یا پرداخت‌های انتقالی.

مدل‌های مختلف تولید ناخالص داخلی

اصلی‌ترین دلیل متفاوت‌بودن رتبه اقتصادها در رتبه‌بندی‌های مختلف همین عامل است. اگر تولید ناخالص داخلی با قیمت‌های جاری بررسی شود، به آن تولید ناخالص داخلی اسمی می‌گوییم. از طرف دیگر، اگر قیمت‌ها به نسبت سال پایه (مثلا پنج سال پیش) اندازه‌گیری شوند، به تولید ناخالص داخلی حقیقی می‌رسیم.

رتبه اقتصادی ایران در جهان

با توضیحات فوق واضح است که بر اساس شاخص معیار، به نتیجه متفاوتی در رتبه‌بندی‌ها خواهیم رسید. پس طبیعی خواهد بود اگر رتبه اقتصادی ایران در رتبه‌بندی‌های مختلف با یکدیگر اختلافاتی داشته باشد.

رتبه‌بندی با استفاده از تولید ناخالص داخلی اسمی (سال ۲۰۲۱)، داده‌ها برگرفته از آمارهای صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی

۱- آمریکا: حجم تولید ناخالص داخلی: ۲۴ تریلیون و ۱۶۲ میلیارد دلار

۲- چین: حجم تولید ناخالص داخلی: ۱۵ تریلیون و ۲۲۲ میلیارد دلار

۳- ژاپن: حجم تولید ناخالص داخلی: چهار تریلیون و ۹۱۰ میلیارد دلار

۴- آلمان: حجم تولید ناخالص داخلی: سه تریلیون و ۷۸۰ میلیارد دلار

۵- انگلیس: حجم تولید ناخالص داخلی: دو تریلیون و ۶۸۳ میلیارد دلار

رتبه ایران: حجم تولید ناخالص داخلی: ۶۱۰ میلیارد دلار ( رتبه ۲۳ جهان)

رتبه دیگر کشورها: کانادا دهم، عربستان هجدهم، ترکیه نوزدهم، سوئد بیست‌وپنجم، امارات سی‌ام، سنگاپور سی‌وپنجم، ایسلند صد و نهم و گرجستان صد و نوزدهم

رتبه‌بندی با استفاده از تولید ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید (سال ۲۰۲۱)، داده‌ها برگرفته از آمارهای صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی

۱- چین: حجم تولید ناخالص داخلی: ۲۴ تریلیون و ۱۶۲ میلیارد دلار

۲- آمریکا: حجم تولید ناخالص داخلی: ۲۰ تریلیون و ۸۰۷ میلیارد دلار

۳- هند: حجم تولید ناخالص داخلی: هشت تریلیون و ۶۸۱ میلیارد دلار

۴- ژاپن: حجم تولید ناخالص داخلی: پنج تریلیون و ۲۳۶ میلیارد دلار

۵- آلمان: حجم تولید ناخالص داخلی: چهار تریلیون و ۴۵۴ میلیارد دلار

رتبه ایران: حجم تولید ناخالص داخلی: یک تریلیون و ۶ میلیون دلار ( رتبه ۲۶ جهان)

رتبه دیگر کشورها: روسیه ششم، انگلیس نهم، فرانسه دهم، ترکیه سیزدهم، کانادا پانزدهم، عربستان هفدهم، استرالیا هجدهم و امارات سی‌وچهارم.