آمل پایتخت جهان تشیع
در طول تاريخ اسلامي ، شمال ايران به علت شرايط جغرافيايي خاص و صعب العبور مامن و پناهگاه بسياري از علويان و شيعيان وپروش علماء وبزرگانی بوده است که دولت اموي يا عباسي وخلفاء صدراسلام ازجمله عمربن خطاب (علیهم لعنه)در تعقيب شیعیان وعلماء بوده اند . علاوه بر شرايط جغرافيايي ، عملکرد حکام و دولتهاي محلي و ظلم و جور ايشان نيز سبب گرايش مردم به طرف علويان و شيعيان و برپايي قيامهاي مختلفي گرديد که رهبري بسياري از آن قيامها با علويان و يا شيعيان ساکن درآمل به رهبری علماءدر منطقه بوده است.
دولت علويان طبرستان ، آل بويه ، سربداران و مرعشيان از جمله دولتهاي موجود در اين سرزمين (آمل)بوده اند که با استقبال و گرايش شديد مردم اين مناطق مدت زيادي به حکومت پرداختند .
نقش موثرتشیع درایران مرعشيان وسادات در گسترش تشيع در اين منطقه ودیگربلادبوده است همچنين تلاشهاي فرهنگي و مذهبي انان و عوامل موفقيت اين سادات در اين سرزمين از در قرون نخستين اسلام شمال ايران و به خصوص منطقه طبرستان مامن و پناهگاه علويان و شيعيان بود . اين منطقه هم سادات عراق و ديگر بلاد را در خود مي پذيرفت و هم ساداتي را به نقاط ديگر مهاجرت مي داد . گرايشات مردم مناطق مختلف ايران نيز به اين سادات و علويان زمينه پذيرش و حمايت از ايشان را تقويت مي کرد .
علاوه بر مردم در بسياري مواقع حکام محلي نيز با دعوت و حمايت همه جانبه از ايشان زمينه قدرت يافتن و نفوذ ايشان در بين مردم و تبليغ دين اسلام و مذهب تشيع را فراهم مي نمودند .
تشکيل حکومتهاي مختلف علوي و شيعي در منطقه شمال ايران و حوادث و اتفاقات منحصر به فرد اين منطقه ، سبب شد تادر تاريخ اين منطقه از ايران به صورت ويژه و خاص مورد توجه و نقل مورخين قرار گيرد . آثار به جاي مانده از مورخين معروف مانند ابن اسفنديار اولياء ا… آملي ، سيد ظهير الدين مرعشي و … و همچنين توجه ويژه مستشرقين به اين منطقه را مي توان مويد خصوصيات منحصر به فرد اين سرزمين دانست .
دولت علويان مرعشي مازندران اشاره مي نماييم که در نيمه دوم قرن هشتم هجري با تشکيل حکومت سادات مرعشي به تبليغ و ترويج مذهب تشيع در سرزمين مازندران پرداختند . عملکرد صادقانه و مناسب اين سادات با دوست و دشمن خود ، همچنين ترويج و تبليغ مذهب تشيع اثني عشري بهپ يروي از دولت و علماسربداران ، موجب قدرتمند شدن و گرايش بسيار مردم منطقه به اين دولت شد . به صورتي که نفوذ و اعتبار بيش از حد اين سادات در منطقه و گرايش بسيار زياد مردم به ايشان ، دشمني ها و مشکلات بسياري را از ناحيه ي حکام محلي ، علما اهل تسنن و … که ترس از قدرت يافتن شيعيان را داشتند ، به دنبال داشت .
از جمله منابع مورد استفاده در اين تحقيق به کتب ذيل مي توان اشاره کرد :
۱ـ کتاب تاريخ طبرستان ، رويان و مازنداران اثر مرحوم سيد ظهير الدين مرعشي
۲ـ تاريخ طبرستان تاليف بهاء الدين محمد بن حسن بن اسفنديار کاتب
۳ـ عوره الطالب في انساب آل ابي طالب اثر جمال الدين احمد داودي حسيني
۴ـ المعقبون في انساب آل ابي طالب اثر علامه النسابه سيد مهدي رجائي موسوي
۵ـ دودمان علوي در مازندران تاليف رابينی
۶ـ تاريخ تشيع دکتر احمد خضري
۷ـ تاريخ جنبش سربداران و ديگر جنبشهاي ايرانيان در قرن هشتم هجري و …
با ورود علویان ، زیدیه آمل اولین پایگاه تشیع شد و همچنین مرعشیان یا مرعشیه یکی از دودمان‌های شیعی بود که در ۷۶۱ هجری قمری مقارن با ۱۳۵۹ میلادی، توسط میربزرگ بنیان گذاشته شد و در ۱۰۶۴هجری برابر با ۱۵۸۲ میلادی توسط شاه عباس صفوی با سلسلهٔ صفویان ادغام گردید و شاه عباس خود را پادشاه این دودمان نامید و بعد تصرف اولین شهر تشعیع در آمل و به خواسته مردم بنیان گذاری شد.
سید مصطفی سیار