سهیلا یادگاری
دولت برای حمایت از برنجکاران و جلوگیری از واردات بی‌رویه برنج‌های بی‌کیفیت از ابتدای مرداد – آغاز فصل برداشت – تعرفه واردات برنج را به 40 درصد افزایش داد که بنا به اعلام وزارت جهاد کشاورزی این نرخ تعرفه تا پایان فصل برداشت ادامه خواهد داشت. دولت در حالی برای حمایت از برنج داخلی این تصمیم را گرفت که بخش عمده‌ای از برنج تولیدی به دلیل واردات گسترده برنج خارجی، در انبارها مانده است و مشتری ندارد. کاهش تعرفه واردات یکی از عمده دلایل واردات برنج‌های ارزان قیمت و بی‌کیفیت خارجی است. تا سال 84 تعرفه واردات برنج 150 درصد بود و این تعرفه از تولیدکنندگان داخلی به طور مؤثری حمایت می‌کرد. در آن سال‌ها واردات برنج هم بین 400 تا 500 هزار تن تنظیم شده بود تا کسری نیاز داخل را جبران کند. اما این تعرفه به یکباره از 150 به 20 درصد تنزل پیدا کرد و به همین علت سیر افزایش واردات برنج را در کشور شاهد بودیم طوری که این میزان از 500 هزارتن در سال 84 به بیش از 2 میلیون تن در سال 92 رسید. در سال 92 دولت قبل تعرفه واردات برنج را 10 درصد تصویب کرد به همین دلیل بر اساس آمار گمرک سال گذشته شاهد واردات بیش از یک میلیون و 960 هزار تن برنج به کشور بودیم و کشور با مازاد بیش از یک میلیون تن برنج وارد سال 93 شد و به همین علت برنجکاران نتوانستند محصول خود را به قیمت مناسب بفروشند.
حمایت دولت از برنجکاران
کاهش بیش از 40 درصدی واردات برنج در بهار امسال نسبت به سه ماهه سال گذشته نشان از عزم دولت و وزارت جهاد کشاورزی برای ساماندهی واردات بی‌رویه این محصول دارد. در کنار افزایش تعرفه واردات دولت برنامه دیگری را هم برای حمایت از شالیکاران و ترغیب مردم به استفاده از برنج داخلی در نظر گرفته است. این برنامه شامل «خرید توافقی» برنج از کشاورزان در کنار «خرید تضمینی» است. در خرید تضمینی مبنای قیمت‌گذاری محصول به گونه‌ای است که منافع کشاورزانی که موفق به فروش محصول خود نشده‌اند لحاظ می‌شود. اما قیمت خرید توافقی ممکن است پایین‌تر یا بالاتر از قیمت تضمینی باشد. خرید توافقی از کشاورزان زمانی انجام می‌شود که برای کشاورزان امکان فروش محصول وجود ندارد و به همین دلیل دولت برای حمایت از کشاورز به این موضوع ورود می‌کند. در واقع دولت با تصویب خرید توافقی برنج دست دلالانی که محصول شالیکاران را با قیمت‌های بسیار پایین خریداری می‌کنند و باعث زیان آنها می‌شود کوتاه و سعی می‌کند به قیمت منصفانه آن‌را خریداری و در بازار توزیع کند..
سازوکار تصمیم دولت به این گونه است که زمانی که کشاورزان به ناچار مجبور هستند محصول را با رنج و هزینه بسیار تولید کنند و بسیار ارزان به واسطه‌ها بفروشند، دولت از آنها حمایت می‌کند تا محصول با قیمت مناسب به دست مصرف‌کنندگان برسد. در واقع با خرید توافقی دولت به‌صورت دوگانه هم از کشاورزان در برابر ارزان فروشی حمایت می‌کند و هم با کوتاه شدن دست دلالان، برنج با قیمت مناسب به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد. خرید توافقی برنج از کشاورزان به گونه‌ای ساماندهی شده تا برنجی که به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد با قیمت بالا نباشد و هم کشاورزان مجبور به فروش محصولشان با قیمت پایین به واسطه‌ها نشوند.
توقف خرید برنج وارداتی توسط دولت
جمیل علیزاده شایق – دبیر انجمن برنج- در گفت‌وگو با ایران در خصوص تأثیر خرید توافقی برنج بر بازار داخلی و کاهش واردات تصمیم دولت را موجب ترغیب مردم به استفاده از برنج ایرانی به جای برنج بی‌کیفیت خارجی می‌داند و البته تأکید می‌کند شرط موفقیت این برنامه نظارت بر اجرای درست آن است.بر اساس آنچه دولت اعلام کرده تا زمانی که برنج داخلی در بازار عرضه می‌شود، برنج وارداتی توزیع نخواهد شد تا بازار به طور مناسب محصول داخلی را به دست مصرف‌کنندگان برساند. علیزاده شایق با اشاره به این اقدام دولت می‌گوید برای اجرای درست آن دولت باید سازوکاری تعیین کند تا ارگان‌های مختلف از اجرای قانون سرباز نزنند. به گفته شایق با اینکه همه دستگاه‌های دولتی از زمان ابلاغ قانون و همزمان با عرضه برنج داخلی در بازار باید خرید برنج وارداتی را متوقف کنند و همه نیازهای داخلی دستگاه‌های دولتی باید از محصول برنج داخلی خریداری شود اما برخی سازمان‌ها در همین چند روز قبل از ابلاغ این دستورالعمل اقدام به خرید برنج وارداتی می‌کنند بنابراین دولت باید مانع از دور زدن قانون توسط برخی دستگاه‌ها شود. دبیر انجمن برنج، کیفیت برنج داخلی را با برنج وارداتی غیر قابل مقایسه می‌داند اما می‌گوید نگرانی در مورد برنج این است که ذائقه مردم به برنج هندی و پاکستانی عادت کند و مردم دیگر برنج ایرانی خریداری نکنند. به علت کیفیت پایین برنج وارداتی قیمت آن نیز از برنج داخلی ارزانتر است بنابراین تمایل مردم نیز به خرید این نوع برنج است. شایق ارزان بودن برنج وارداتی در مقابل برنج ایرانی را همچنین به علت قیمت پایه بسیار کم این برنج عنوان کرده و می‌گوید هر چند وارد‌کنندگان قیمت‌ها را در بازار چند برابر می‌کنند و سود زیادی به جیب می‌زنند اما بازهم نرخ برنج هندی و پاکستای از برنج ایرانی کمتر است. ماندن برنج تولید پارسال در انبارها دلیل دیگری از استقبال دبیر انجمن برنج از تصمیم دولت برای خرید توافقی برنج است. به گفته شایق در حالی اکنون 2 میلیون تن برنج در انبارها مانده که سال گذشته 2 میلیون و 600 هزار تن برنج وارد کشور شد و در حالی که میزان سالانه برنج مصرفی کشور 3 میلیون تن است مجموع برنج موجود در انبارها و برنج وارداتی سال گذشته به
5 میلیون 200 هزارتن رسید یعنی حدود
2 میلیون تن مازاد بر مصرف کشور.
افزایش تعرفه واردات و خرید توافقی دو موضوعی است که به اعتقاد دبیر انجمن برنج می‌تواند با کاهش واردات و همچنین کوتاه کردن دست واسطه‌ها برنج ایرانی را دوباره به سفره‌های بسیاری از ایرانیان برگرداند البته دولت در خرید توافقی حتماً نظر کشاورزان را نیز جلب کند و این‌گونه نباشد که قیمتی را دولت اعلام کند و کشاورز مجبور به فروش محصول به آن قیمت باشد.