جایگاه و شأن مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران
دکتر رستم حسن نژاد
وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی
اساساً مجلس در نظام‌های مردم‌سالار به دلیل اجرایی شدن آن چیزی که مردم می‌خواهند به وجود آمده است. آنچه مردم می‌خواهند باید اجرایی شود. اجرای خواسته‌های مردم با قوانین مصوب مجلس متجلی می‌شود اما این تمام ماجرا نیست. قوانین مصوب مجلس باید اجرایی هم بشوند. اجرای قوانین که وظیفه مجلس نیست، ولی مجلس برای تکمیل وظیفه خود باید نظارتی دقیق بر اجرای این مصوبات داشته باشد. به همین دلیل است که می‌گویندمجلس دو وظیفه عمده بر عهده دارد، یکی قانونگذاری و دیگری نظارت. دیوان محاسبات یکی از ارکان مجلس برای اجرای یکی از انواع نظارت‌های این نهاد قانونی است.
مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند. این را اصل هفتاد و هشتم قانون اساسی هم می‌گوید که مجلس شورای اسلامی حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را دارد. این دو اصل روی هم رفته وظایف اساسی مجلس را در حقوق اساسی کشورمان تبیین می‌کنند؛ قانونگذاری و نظارت. مجلس شورای اسلامی به چندین روش بر امور کشور نظارت دارد. تحقیق و تفحص، دریافت شکایات مردم، نظارت بر کار رئیس جمهور و وزرا و حساب و کتاب مسائل مالی مملکت با توجه به قانون بودجه توسط دیوان محاسبات.
دیوان محاسبات به تمامی حساب‌های وزارتخانه‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی از انحا از بودجه کل کشور استفاده می‌کنند به ترتیبی که قانون گفته است، رسیدگی یا حسابرسی می‌کند.
روند تصویب قانون در مجلس شورای اسلامی
ارائه طرح یا لایحه:
طرح: با امضا و ذکر نام حداقل 15 نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس تسلیم می‌شود.
لایحه: از طرف دولت با موضوع و عنوان مشخص و دلایل لزوم آن با امضای رئیس جمهور و وزیر مربوطه به مجلس تقدیم می‌شود.
• نظارت:
صاحب‌نظران حقوقی اصلی‌ترین وظیفه مجلس شورای اسلامی را در کنار قانونگذاری، نظارت می‌دانند. که این نظارت به طرق استصوابی، تأسیسی، سیاسی و نظارت بر تصویب و تدوین و اجرای بودجه می باشد.
وظایف نمایندگان مجلس شورای اسلامی
انتخابات، دانستن، پرسیدن و برگزیدن است.
مردم باید نسبت به مطالبات و حقوقشان آگاه باشند.
افزایش کیفیت خدمت به مردم باید محقق گردد.
مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی، موجب تقویت پایه‌های قدرت و اقتدار یک کشور میگردد.
رقابت نامزدها و نقش بسزایی آنها در بالا بردن کیفیت انتخابات آشکار گردد، تلاش در ارایه گفتمان موردنظر به شعارهای مطلوب، برنامه مدوّن می تواند چشمه‌های امید را در متن جامعه جوشان سازد، بهره‌گیری از همه ظرفیتهای قانونی و پرهیز از کل گویی نامزدها در صورت توفیق یا ناکامی در میدان رقابت، اخلاق خود پیروز میدان باشند.
در حال حاضر نمایندگان مجلس شورای اسلامی علاوه بر قانونگذاری در سطح کلان، فراتر از قانون اساسی به صورت روزانه به حجم بزرگی از امور کشور به ویژه مسائل حزبی می‌پردازند. و علاوه بر این که در امورات اجرائی نیز دخالت می‌نمایند، وظایف نظارتی شوراهای شهر و روستایی را نیز در عمل بر عهده خود نهادند.
– باید گفت حجم وسیعی از وظایف محلّی و منطقه‌ای که نمایندگان مجلس بر دوش گرفته‌اند، آنها را از انجام وظایف کلان قانونگذاری و نظارت در بسیاری از موارد باز داشته است با این که قانون اساسی اشاره‌ای به فعالیت نمایندگان مجلس در حوزه انتخابیه ننموده است اما هم اکنون به جرأت می توان ادعا کرد بسیاری از نمایندگان مجلس ، بیش از نیمی از وقت، فکر و انرژی خود را صرف مسائل اجرایی و نظارتی مربوط به حوزه انتخابات خود نموده‌اند و کمتر به امر مهم قانونگذاری و نظارت اهتمام ورزیده‌اند.
ضرورت ها:
• مجلس باید در پی رضایت و تأمین نظر مردم باشد.
• مجلس پشتوانه ملت و نظام می باشد.
• مجلس یک نمونه کوچک از ملت است، صحن مجلس یک ایران کوچک می باشد.
• آحاد مردم احساس می کنند مجلس به نمایندگی از ملت تصمیم می گیرد.
• نمایندگانی به مجلس راه یابند که انقلابی، کارشناس، آگاه و خبره در مسائل کشور، پاک و متدین باشند.
• زیر چتر وحدت با همدیگر همکاری کنیم.
• انتخابات یک عرصه امتحان است، مردم کشور ما امتحان خود را پس داده اند.
• زمینه را برای چنین جهشی برای پیروزی با وحدت آماده کنیم.
• گفتمان باید مبتنی بر مبنای نظام و انقلاب باشد.
• مردم باید طعم عدالت را از ما بچشند، نه تعریف عدالت را بدانند. اگر اینگونه شد تشکل ما باارزش است.
• در حوزه ثبوتی، باید کارنامه درخشان داشته باشیم، شعار نمی تواند صیانت از سیاست و نظام کند.
• بعضی از موضوعات در کشور لاینحل باقی مانده از قبیل بیکاری، اشتغال، فرهنگ، تورم و….
• ما باید اخلاق و دینمداری را رعایت کنیم از بداخلاقی پرهیز کنیم.
• انتخابات مجلس نهم حضور و مشارکت همه را می طلبد.
• احترام به قانون است که نظام را حفظ می کند.