این روز‌ها در جامعه مواد مخدر گوناگون مصرف می‌شود، بنابراین شیوعانواع مواد مخدر گیاهی و صنعتی در حال گسترش است، به همین منظور حوزه کلینیک در نظر دارد، خطر‌های مصرف مواد مخدر مختلف را هفته یکشنبه‌ها در صفحه علمی پزشکی منتشر کند.
همه‌چیز درباره تریاک
سید علی بهشتی کارشناس ارشد مشاوره درباره ماده مخدر تریاکاظهار کرد: بوته یا گیاه تریاک را کوکنار می‌گویند، کوکنار شبیه شقایق است و گل آن تبدیل به قپه اناری شکل می‌شود، شیره‌ای از قپه به دست می‌آید که نخست سفید، سپس حنایی و در نهایت به رنگ قهوه‌ای سیاه در می‌آید، قپه پس از خشک شدن حاوی دانه‌های خشخاش بوده که بسیار مغذی و خوشمزه است.
وی بیان کرد: تریاک ماده‌ای صمغ مانند است که از تخمدان گل گیاه خشخاش به دست می‌آید و اغلب به شکل تکه‌ها یا گَرد قهوه‌ای تیره رنگ عرضه و معمولاً تدخین یا مصرف می‌شود، کوکنار گیاهی است که در همه مناطقی که گندم می‌روید، به عمل می‌آید، عصاره و شهد گل خشخاش با تیغ زدن گُرز (قپه) آن به دست می‌آید که با خشک شدن این عصاره در هوا تریاک قهوه‌ای رنگ حاصل می‌شود.
مهم‌ترین ترکیبات تشکیل‌دهنده تریاک
این کارشناس ارشد مشاوره افزود: بیش از ۱۱ درصد تریاک را ماده‌ای به نام مرفین تشکیل می‌دهد که مصرف طولانی مدت آن عامل اصلی اختلالات و عوارض جسمانی و روانشناختی است، از جوشاندن و صاف کردن تریاک ماده مخدری دیگر به اسم شیره و از طریق فرآیند‌های شیمیایی ماده مخدر هروئین هم به دست می‌آید، امروزه تریاک بیشتر برای تولید هروئین و کاربرد‌های دارویی کشت می‌شود.
بهشتی تاکید کرد: در تریاک ترکیب‌های آلی شیمیایی مانند کدئین، نارسئین، پاپاورین، نوسکاپین و تبائین موجود بوده که کاربرد دارویی هم دارد، تریاک به علت خواص ضد درد و بی‌حس کنندگی که دارد از گذشته مورد توجه پزشکان و مردم بوده، مرفین هنوز هم پرمصرف‌ترین دارو برای بیماران و مسمومان سوانح رانندگی است.
بیشتر بخوانید: توهم؛ ارمغان تلخ این ماده مخدر صنعتی/ دستمالی که سیستم عصبی انسان را هدف قرار می‌دهد
تاریخچه تریاک در ایران
وی تصریح کرد: بر اساس گفته مدیر کل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر نهاد ریاست جمهوری، تریاک با مقدار ۵۶.۳ درصد رتبه نخست و خانواده کانابیس‌ها (شامل حشیش، گل و ماریجوآنا، شیشه و هروئین) به تربیت رتبه‌های دوم تا چهارم مصرف مواد مخدر را به خود اختصاص می‌دهند.
این کارشناس ارشد مشاوره گفت:در حدود سال ۳ هزار و ۴۰۰ قبل میلاد مسیح ساحل نشینان دجله و فرات تریاک را به عمل می‌آوردند، سومری‌ها آن را با نام “ها” و “جل” به معنای گیاه شادی می‌شناسند و این چنین تصور می‌شود که مصری‌ها طرز کشت و مصرف خشخاش را از سومری‌های آموخته باشند، نمونه‌ای از تریاک که از مقبره “چا” در مصر به دست آمده است، به سده ۱۵ قبل از میلاد برمی‌گردد، تریاک شهر “تب” در مصر شهرت زیادی دارد، نام این ماده مخدر در سنگ نوشته‌های آشوری هم آمده است، آشوریان به تریاک “روغن شیر” هم می‌گویند.
بهشتی اظهار کرد: امروزه افغانستان بزرگترین تولیدکننده تریاک در دنیاست، تا پیش از آنکه طالبان کشت تریاک را در سال ۲ هزار میلادی در افغانستان ممنوع کند، این کشور هر سال حدود ۷۰ درصد تریاک دنیا را تأمین می‌کرد، در سال ۲ هزار میلادی تولید تریاک در افغانستان ۹۴ درصد کاهش پیدا کرد، در سال ۲۰۰۱ میلادی آمریکا و متحدانش به افغانستان حمله و طالبان را سرنگون کردند بنابراین کشت خشخاش به سرعت افزایش پیدا کرد و افغانستان توانست در تولید تریاک از برمهِ (میانمار) پیشی بگیرد، در سال ۲۰۰۶ میلادی تولید تریاک در افغانستان به بالاترین میزان خود در تاریخ رسید، یکی از پیامد‌های این کاهش تولید تریاک در کشور ایران، تغییر الگوی مصرف از تریاک به سمت مواد مخدر صنعتی، مانند کراک و شیشه بود.
بیشتر بخوانید: «شیشه» چیست؟ / شادی آوری که سلامت کبد و کلیه هایتان را نشانه می‌رود
انواع روش‌های مصرف تریاک
وی درباره انواع روش‌های مصرف تریاک بیان کرد: تریاک به دو روش خوراکی و تدخین یا دود کردن استفاده می‌شود، قبل از مصرف تریاک معمولاً آن را حرارت می‌دهند و می‌پزند یا آن را در آب حل می‌کنند.
وی تاکید کرد: شیره تریاک از طریق جوشاندن یا سوزاندن آن به دست می‌آید و به شکل خوراکی یا تدخینی از آن استفاده می‌شود، مخدر‌های موجود در تریاک پس از ورود به بدن فرد مصرف کننده حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت باقی می‌مانند، اما اثر‌های ظاهری این مواد بر بدن و احساسات خوشایندی که به دنبال مصرف این ماده مخدر به شخص دست می‌دهد، تنها حدود ۴ ساعت دوام پیدا می‌کند.
مهم‌ترین پیامد‌های منفی مصرف تریاک
این کارشناس ارشد مشاوره تصریح کرد: نخستین پیامد مصرف تریاک و شیره ایجاد وابستگی جسمانی است، وابستگی جسمانی زمانی رخ می‌دهد که بدن به طور مکرر در معرض مواد مخدر قرار می‌گیرد و این مواد با بدن سازگاری پیدا می‌کنند، بنابراین زمانی که به طور ناگهانی مصرف مواد مخدر قطع می‌شود، علائم محرومیت مانند تهوع، اسهال، درد‌های عضلانی، لرز و تعریق در شخص مصرف کننده بروز پیدا می‌کند که خوشایند نیست، بنابراین فرد مجبور می‌شود در فواصل زمانی مشخص، (بازه‌های زمانی ۸ تا ۱۲ ساعته) از این ماده مخدر استفاده کند تا تظاهرات جسمانی تحمل ناپذیر ناشی از محرومیت از مصرف مواد از بین برود.
بهشتی گفت: دومین پیامد مصرف تریاک و شیره ” تحمل” است، تحمل زمانی رخ می‌دهد که بدن نخست به مصرف مقدار کمی از ماده مخدر پاسخ نشان می‌دهد و فرد به احساس لذت می‌رسد، اما هرچه زمان می‌گذرد و مصرف مواد ادامه پیدا می‌کند، بدن نسبت به ماده مصرف شده مقاوم می‌شود بنابراین شخص مجبور است هر بار برای آنکه احساسات خوشایند قبلی را تجربه، مقدار بیشتری از ماده مخدر را استفاده کند بنابراین روز به روز میزان و تعداد دفعات مصرف مواد مخدر در او بیشتر می‌شود.
وی اظهار کرد: سومین پیامد مصرف تریاک و شیره “وابستگی روانشناختی” است، وابستگی روانشناختی زمان رخ می‌دهد که فرد تمایلی شدید به مصرف مواد مخدر پیدا می‌کند و تحت هر شرایطی با ولع به دنبال دستیابی این ماده مخدر می‌رود، وابستگی روانشناختی در واقع همان اعتیاد روانی است که به علت قدرت و نیروی بالایی که دارد، غلبه بر آن دشوارتر از اعتیاد جسمانی است، وابستگی روانشناختی حتی پس از ترک جسمانی مواد مخدر در فرد باقی می‌ماند و علت اینکه ترک مواد مخدر در بسیاری از معتادان با شکست روبرو می‌شود و این افراد دوباره به سمت مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند، همین اعتیاد روانی به مواد مخدر است.
موثرترین روش‌های ترک سوء مصرف تریاک
این کارشناس ارشد مشاوره بیان کرد: مصرف تریاک می‌تواند به سرعت اعتیاد جسمانی و روانشناختی برای شخص مصرف کننده ایجاد کند، اگرچه درمان هر اعتیادی ناممکن نیست، ولی ترک سوء مصرف مواد نیازمند به کارگیری درمان در حوزه‌های مختلف فردی، خانوادگی و محیطی است، شخصی که قصد دارد اعتیادش به مواد مخدر را ترک کند باید تمایل واقعی برای ترک داشته باشد، برای درمان طولانی مدت هر نوع اعتیاد، فرد مصرف کننده باید ضمن دریافت خدمات روان درمانی، از مشاوران و روانشناسان مجرب در این حوزه که در سازمان‌های مردم نهاد گوناگون فعالیت می‌کنند هم بهره‌مند شود، خانواده درمانی و تغییر شرایط محیطی می‌توانند در جلوگیری از بازگشت دوباره به مصرف مواد مخدر موثر باشد.
بهشتی افزود: ترک تریاک یا شیره روش‌های متفاوت دارد که بر اساس شرایط جسمانی، روانشناختی و خانوادگی، فرد مصرف‌کننده از آنها استفاده می‌کند، برای ترک فیزیکی یا جسمانی که به دوره سم زدایی معروف است اگر شخص به هر علتی نتواند برای مدت مشخص از کمپ یا مراکز درمانی مجاز ترک مواد مخدر استفاده کند، دارو‌های نگهدارنده‌ای مانند «متادون» و «بوپرونورفین» به کار برده می‌شود و از این طریق فرد به مرور مصرف دارو را کاهش می‌دهد و طی یک دوره مشخص استفاده از داروی تجویزی را قطع می‌کند، با این شیوه شخص می‌تواند علاوه بر ادامه مسئولیت‌های فردی و اجتماعی خود، به مرور مصرف ماده مخدر را ترک کند.
وی تاکید کرد: برای یک درمان موفق و طولانی مدت باید علاوه بر ترک فیزیکی به درمان روانشناختی هم توجه ویژه شود، درمان روانشناختی باعث می‌شود، شخص در برابر مشکلات و موقعیت‌هایی که او را به ورطه سوء مصرف مواد می‌کشاند، به خوبی مقاومت کند تا بار دیگر در ورطه مصرف مجدد مواد قرار نگیرد.
این کارشناس ارشد مشاوره تصریح کرد: برخی مبتلایان به دیابت اعتقاد دارند که مصرف تریاک نقشی موثر در کاهش قند خون دارد، اما باید دانست که استعمال تریاک نه تنها دیابت را کنترل نمی‌کند، بلکه ممکن است علائم این عارضه را هم تشدید کند.
بهشتی یادآوری کرد: در گذشته برای تسکین درد‌های نوزادان و بزرگسالان از تریاک استفاده می‌کردند، ولی امروزه باتوجه به اینکه مسکن‌ها و دارو‌های مجاز گوناگون و متناسب با شرایط سنی افراد در دسترس قرار دارند، نباید از این ماده مخدر استفاده شود.