هرازنیوز: وقتی حمید بهبهانی وزیر راه‌وترابری سابق بر اساس عادت دیرینه خود به‌طور سر زده از پروژه آزاد راه تهران-شمال بازدید کرد و پیمانکار چینی را به دلیل عملکرد ضعیف و پایبند نبودن به تعهدات مورد ماخذه قرار داد، همگان تصور کردند که پرونده این آزاد راه حداکثر تا پایان دهه هشتاد بسته خواهد شد. اما این چنین نشد و با وجود وعده‌های فراوان، این پروژه که قرار بود اواخر دهه هفتاد به پایان برسد وارد دهه نود و شانزدهمین سال زندگی خود شده است.
به گزارش ايلنا ،پایگاه اینترنتی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور پر است از پروژه‌های در دست ساخت و مطالعه؛ راه‌آهن غرب، راه‌آهن رشت، انزلی، آستارا و… مشتی از خروار است که بر چسب «نیمه‌تمام» بر پیشانی بسیاری از آنها خورده است. پروژه‌هایی که عمر برخی از آنها مانند آزادراه تهران-شمال از 15 سال عبور کرده است، اما با این حال کمتر از 10 درصد پیشرفت فیزیکی دارند.
اواخر تیر امسال احمد صادقی معاون وزیر راه‌وشهرسازی وعده اتمام عملیات اجرایی آزادراه معروف تهران-شمال را تا پایان دولت دهم داد و به این نکته نیز اعتراف کرد که در اجرای این پروژه 15 تا 20 سال تاخیر داریم. ناگفته نماند که در چند سال اخیر وعده وعیدهای متعددی برای اتمام این آزادراه داده شده که البته هیچکدام از آنها رنگ واقعیت به خود نگرفته است.
وضع نابسامان این پروژه سرانجام هیات وزیران را به تکاپو انداخت و آنها کمتر از یک‌ماه پس از وعده تازه صادقی دست به‌کار شدند و برای تسریع روند ساخت این آزاد راه وزیر تازه وارد وزارتخانه راه‌وشهرسازی را به‌عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهوری برای اعمال اختیارات هیات وزیران در این پروژه تعیین کردند.
بر اساس این مصوبه تصمیماتی که از سوی علی نیکزاد در خصوص امور اجرایی موضوع مذکور اتخاذ می‌شود در حکم تصمیمات رئیس‌جمهوری و هیات وزیران بوده و لازم‌الاجراست.
اما آیا با این اقدام می‌توان روند اجرایی پروژه‌ای 15 ساله را که فقط هشت درصد پیشرفت فیزیکي دارد، سرعت بخشید؟ پیش از این کار گروهی متشکل از وزیران راه‌وترابری، مسکن و شهر‌سازی، جهاد کشاورزی، دادگستری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و مدیرعامل شرکت آزاد راه تهران ـ شمال این مسوولیت را بر عهده داشتند که البته بر اساس آنچه که از شواهد پیداست این کار گروه کاری از پیش نبردند.
ضعف پیمانکاران
محمود رستم افشار کارشناس حمل‌ونقل در این‌باره معتقد است که باید از همان اوایل آغاز به‌کار آزاد راه تهران-شمال چنین اقدامی صورت می‌گرفت تا این پروژه به وضعیت اسفبار کنونی دچار نمی‌شد.
وي در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا افزود: سال 75 بود که به همراه تعدادی از اعضای کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی برای بازدید از بخشی از این پروژه به گچسر رفتیم. در آن زمان بنیاد در حال حفر تونل در دو طرف این مسیر بود و هنوز هم پس از گذشت این همه سال متاسفانه هیچ اقدامی موثری برای حفر این تونل صورت نگرفته است.
وي یکی از مهم‌ترین دلایل عقب‌ماندگی این پروژه را ضعف پیمانکاران عنوان کرد و افزود: در ابتدای شروع این پروژه روس‌ها آمدند و پس از مدتی پای چینی‌ها نیز به پروژه باز شد. باید به این نکته توجه داشت که موضوع اصلی در پروژه‌های راهی اولویت‌بندی است، چنانچه این اصل رعایت شود می‌توان حرکت‌های خوبی را در اجرای پروژه‌های راهی مشاهده کرد.
وی با اشاره به انتخاب وزیر راه‌وشهرسازی به‌عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهوری در آزاد راه تهران-شمال، اظهار داشت: نفس این عمل خوب است، همین که پس از سال‌ها اهمیت موضوع تشخیص داده شده که یک نفر مامور حرکت رو به جلوی این آزاد راه شود اقدام ارزشمندی است.
وی با تاریخی خواندن این پروژه، تصریح کرد: کسی که برای این کار انتخاب شده است هم باید اختیار کامل داشته باشد و هم اینکه از او مسوولیت خواسته شود و در واقع باید جوابگو باشد.
این کارشناس حمل‌ونقل با بیان اینکه نیکزاد برای موفقیت در این پست جدید باید یک برنامه جامع ارائه و بر اساس آن حرکت کند، افزود: این نماینده باید اختیاراتی نظیر کنار گذاشتن پیمانکاران ضعیف را داشته باشد، ضمن اینکه اعتبارات مورد نیاز وی نیز باید تامین شود، در غیر این‌صورت این اقدام هیات وزیران کارایی چندانی نخواهد داشت.
به گفته رستم‌افشار، در صورت تامین اعتبارات، بهره‌گیری از پیمانکاران مجرب و یک برنامه جامع این آزاد راه تا پنج سال آینده به بهرهبرداری خواهد رسید، اما اگر این‌گونه نشود ممکن است انتظار برای ساخت آزاد راه تهران-شمال 15 سال دیگر طول بکشد!
حمایت کامل از نماینده رئیس‌جمهوری
یک نماینده مجلس شورای اسلامی نیز بر این باور است که با توجه به جدیت وزیر راه‌وشهرسازی، انتخاب وی به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهوری در آزاد راه تهران-شمال بسیار امیدوار کننده است.
یوناتن بت کلیا در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا با بیان اینکه عملکرد بد پیمانکاران و عدم تزریق به موقع اعتبارات از جمله دلایل کندی این پروژه بوده است اظهار داشت: فکر می‌کنم با پشتکار وزیر راه‌وشهرسازی مشکلات مربوط به این آزاد راه برطرف می‌شود.
بت‌کلیا از همکاری صد درصدی اعضای کمیسیون عمران در این زمینه خبر داد و گفت: سعی می‌کنیم درخواست‌های نیکزاد را در رابطه با اعتبار برای تسریع عملیات اجرایی این آزاد راه در کمترین زمان ممکن جامع عمل بپوشانیم.
مدل‌های منسوخ شده برای جذب سرمایه‌گذار
پیشینه ساخت این آزاد راه 121 کیلومتری به 34 سال قبل بر می‌گردد؛ در این سال فرانسوی‌ها طرح‌های مطالعاتی مربوط به ساخت آزاد راه تهران- شمال را آغاز کردند و قرار شد این پروژه در مدت پنج سال به بهرهبرداری برسد. در آن زمان فرانسوی‌ها حاضر بودند با سرمایه خود این آزاد راه را بسازند به این شرط که پس از بهره برداری تا 10 سال عوارض وسایل نقلیه عبوری به آنها پرداخت شود. پروژه‌ای که ساخت در آن زمان با احتساب بهره و سود سرمایه 750 میلیارد ریال هزینه در برداشت امروز سرنوشت مبهمی دارد، چراکه به گفته مدیر عامل شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل‌ونقل کشور هنوز مطالعات و برآوردهای لازم در خصوص میزان اعتبارات مورد نیاز برای ساخت این آزاد راه به عمل نیامده است و تنها بر اساس برآوردهای تقریبی فقط برای ساخت قطعات دو و سه 1500 میلیارد تومان نیاز است.
نبود برنامه جامع، ضعف پیمانکاران و کمبود منابع مالی از جمله دلایل کندی عملیات اجرایی آزادراه تهران شمال است. نباید فراموش کرد پروژه‌های راهی از مدل‌های منسوخ شده برای جذب سرمایه‌گذار رنج می‌برد و این موضوع امروز به پاشنه آشیل اکثر این پروژه‌های تبدیل شده است.
در حال حاضر سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با وجود توانمندی بالا به دلیل اینکه امنیت سرمایه‌گذاری را حس نکرده‌اند حاضر به مشارکت در این قبیل پروژه‌ها نیستند. از این رو باید ساز و کار مشخصی برای این کار تعریف شود تا به این بخش اطمینان داده شود که ضریب بازگشت سرمایه آنها تضمین می‌شود.
پروژه آزاد راه تهران-شمال تا پایان سال گذشته هفت وزیر و یک سرپرست وزارتخانه را به خود دیده است و برنامه‌های این مقامات نیز نتوانست در روند کند آن تغییری ایجاد کند. به هر حال آنچه مسلم است علی نیکزاد نیز در وزارتخانه جدید نمی‌تواند روبان بهرهبرداری از آزاد راه تاریخی تهران-شمال را پاره کند و به طور قطع این وزیر بعدی راه‌وشهرسازی است که مفتخر به قیچی کردن این روبان خواهد شد. البته همه این اتفاقات خوشایند بستگی به اختیارات و جدیت نماینده ویژه رئیس‌جهموری در امور اجرایی این آزاد راه دارد. آیا این آرزو در دهه نود محقق می‌شود؟
