ایران آشنایی خود با بیدل دهلوی را مدیون انقلاب است

مراسم افتتاح بنیاد بیدل دهلوی عصر امروز سه شنبه ۹ شهریور با حضور حجت الاسلام و المسلمین محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سیدعباس صالحی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمود صلاحی رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و جمعی از شاعران ایرانی و خارجی در کانون ادبیات ایران برگزار شد.

حداد عادل در این برنامه گفت: خوشبختم که بنیاد بیدل در ایران تاسیس می شود. این مژده بزرگی است برای علاقه مندان ادبیات فارسی. شاید در ذهن میهمانان خارجی این برنامه این سوال به وجود بیاید که چرا افتتاحیه در این مکان کوچک برگزار می شود من مساله را این طور پیش خودم توجیه می کنم که آقای سعیدی کیاسری خواسته است تعلق بنیاد بیدل را به کانون ادبیات اعلام کند و بگوید کهن جامه خویش پیراستن/ به از جامه عاریت خواستن.

وی افزود: می خواهم عنوان سخنرانی امروزم را آشتی با بیدل بگذارم زیرا فرصت آشتی ایرانیان با بیدل فرا رسیده است ما از بیدل دور بوده ایم اما او با ما بوده است و آنچنان که حق او بوده رفتار نکرده ایم، شهرت بیدل خارج از ایران حیرت انگیز است هنوز هم برای اهل ادب تعجب‌آور است که چطور بیدل در افغانستان، پاکستان، هند و تاجیکستان تا این اندازه مردمی و مطرح است و در ایران کمتر شناخته شده است.

حدادعادل در ادامه به خوانش بخشی از یادداشت های صدرالدین عینی درباره بیدل دهلوی پرداخت و گفت: علت گمنامی بیدل در ایران چه بوده است فکر می کنم یک علتش این بوده که بیدل قله سبک هندی است و در کشور ما تا حدود ۵۰ سال پیش در دانشگاه ها بیش از آنچه از محاسن سبک هندی گفته شود از معایب آن گفته شده است و وقتی سبک هندی را اینگونه معرفی کرده اند بیدل به عنوان اوج معایب این سبک در نظر گرفته می شود. به این مساله دشواری فهم شعر بیدل را هم بیفزایید. افرادی مانند امیری فیروزکوهی و محمد قهرمان هم که به ارزش سبک هندی وقوف داشتند حقا در اقلیت بودند.

رئیس بنیاد سعدی ادامه داد: می خواهم بگویم ایران آشنایی خود با بیدل را مدیون انقلاب اسلامی است یعنی با وقوع انقلاب بود که تحول به وجود آمد و راه برای انس با بیدل هموار شد. این تحول اینگونه بود که شعر فارسی در اواخر دوران قاجار به تکرار و کلیشه مبتلا شده بود، درست است که پرچمداران بزرگ دوره بازگشت هم حضور داشتند اما وضعیت غالب درگیری با همان کلیشه های معمول بود. در برابر چنان تکرارهای دل آزار در شعر، شعر نیمایی آمد در نتیجه هم زبان عوض شد و هم قالب. به این ترتیب چند دهه شعر نو در ایران مطرح بود و عرصه اظهار نظرهای موافق و مخالف. اتفاقی که بعد از انقلاب افتاد این بود که شاعران ما به زبان شعر قبل از انقلاب تمایل بیشتری نشان دادند اما به شکسته شدن قالب روی خوش نشان ندادند. یعنی طبع ایرانی، شعر موزون را که موسیقی کلام دارد رها نکرد و دنباله آن قالب هایی را که به بی وزنی تمایل داشتند، رها کرد.

حدادعادل افزود: بنابراین از نظر قالب و عروض به قالب های سنتی و غزل برگشتیم اما زبان به سمت زبان های سبک های قدیم برنگشت بلکه تحولی که در سبک نیمایی شروع شده بود ادامه پیدا کرد در چنین فضایی بود که شباهتی بین شعر نو نیمایی با زبان بیدل کشف شد. بعد از انقلاب گفته شد در شعر بیدل و سبک هندی چنین زبانی سابقه دارد. در چند دهه اخیر شاهد بوده ایم که آثار بسیاری در رابطه با سبک هندی، شعر بیدل و مقایسه اش با شعر شاعران نوپرداز قبل و بعد از انقلاب منتشر شده است. در کتابخانه من ِ ناآشنا با بیدل ۱۸ کتاب درباره او وجود دارد که همه شان در سه، چهار دهه اخیر چاپ شده است و آثاری از استاد شفیعی کدکنی، مرحوم سیدحسن حسینی، علیرضا قزوه و … هستند.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: در یک کلام بگویم فضا برای آشنایی با بیدل فراهم شده و یکی از نتایجش تاسیس بنیاد بیدل است. آشنایی با بیدل دو فایده دارد اول درک عظمت بیدل که مانند یک کوه یخ پنهان مانده در اقیانوس است و یک دهم آن سر از آب بیرون دارد. از بیدل ۱۰۰ هزار بیت به جا مانده است در حالی که کل مثنوی مولوی ۲۶ هزار و ۵۰۰ بیت است یا شاهنامه فردوسی بین ۵۰ تا ۶۰ هزار بیت دارد. هنرمندی بیدل هم بسیار مهم است چون هر وقت بیدل می خوانم مبهوت پیچیدگی این مرد و تسلطش بر زبان فارسی می شوم اگر این قدرت تخیل به یک ریاضیدان تعلق داشت چه می کرد؟ من ذهن بیدل را یک ذهن نیرومند در تراز دانشمندان تراز اول علم ریاضی در روزگار حاضر می بینم.

حدادعادل گفت: دومین فایده آشنایی با بیدل درک عظمت زبان فارسی است. مردی مانند بیدل که زبان مادری اش بنگالی بوده آنچنان بر فارسی مسلط شده که تا این اندازه توانسته در شعرش مفاهیم پیچیده، ظریف و عرفانی را بیان کند. این درسی برای ماست که قدر این زبان را بدانیم.

در ادامه حدادعادل دو غزل کوتاه از بیدل دهلوی خواند و از نشان و خط نوشته بنیاد بیدل رونمایی به عمل آمد. این نشان و خط نوشته به قلم حمید عجمی و غلامرضا امیرخانی نوشته شده اند.

بعد از رونمایی امیرخانی گفت: ما کوتاهی های زیادی داریم که یکی از آنها شناساندن خودمان به دنیاست.

در ادامه این برنامه لوح بنیاد بیدل توسطحجت الاسلام و المسلمین محمدی گلپایگانی و دیگر مسئولان حاضر در برنامه رونمایی شد و از کتیبه بنیاد بیدل هم پرده‌برداری به عمل آمد.

علی معلم دامغانی رئیس فرهنگستان هنر نیز در این برنامه گفت: افتتاحیه بنیاد بیدل موجب ایجاد پیوند بین شهرهای ایران، افغانستان و هندوستان می شود و دوباره ما را به هم نزدیک خواهد کرد.

منبع:مهر