هـراز نـو: در عصر انفجار اطلاعات که فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحول شگرفی در مرزهای دانش به وجود آورده است، بسیاری از جوامع به خصوص کشورهای صنعتی و پیشرفته، سرمایه گذاری هنگفتی در زمینه تحقیقات و پژوهش های علمی انجام داده اند. پژوهش کارآمدترین و موثرترین مسیر برای انسان جهت شناخت محیط خود و قوانین حاکم بر جهان طبیعت است که به بهبود و تعالی سطح و کیفیت زندگی بشر می انجامد.
مطالعه افکار عمومی (Public Opinion) از صدها سال قبل توجه سیاستگذاران و تصمیم گیران اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را به خود جلب نموده است. آگاهی از افکار عمومی شهروندان یکی از ضروری ترین نیازهای هر دولت است چون ستون اصلی هر حکومتی بر مبنای شهروندان و کسب رضایت اکثریت آنها منوط است، در غیر این صورت با نارضایتی عموم مردم و یا بخش زیادی از آنها، دولت ها نیازمند تغییر و تحول و یا ترمیم در کابینه خود خواهد بود و در شدیدترین حالت نارضایتی که ممکن است با اعتراضات و اعتصابات همراه باشد دولت مجبور به استعفا و کناره گیری و در نتیجه برگزاری زودهنگام انتخابات شود. سازمانهای دولتی و خصوصی، موسسات خدماتی، کارخانجات تولیدی، نهادهای مدنی و اجتماعی و حتی هنرمندان و ورزشکاران نیز برای شناخت اربابان رجوع، مشتریان، هواداران و مصرف کنندگان محصولات تولیدی خود نیازمند شناخت و مراجعه به افکار عمومی هستند.
در حقیقت، افکار عمومی یک پدیده پیچیده و میان رشته ای است و زمینه های رشته های متعددی از جمله جامعه شناسی، علوم سیاسی، روانشناسی، ارتباطات و … را در تحقیقات و مباحث خود درگیر می نماید. به همین دلیل، افکار عمومی نه به تنهایی به روانشناسی تعلق دارند نه به جامعه شناسی و نه به علوم سیاسی و یا علم ارتباطات.
در دنیای امروز، نظرسنجی یکی از متداول ترین شیوه های شناخت افکار عمومی می باشد و به همین جهت، صدها موسسه افکارسنجی و نظرسنجی در جهان دایر گشته اند؛ چند سالی است که مراکز تحقیقاتی کشور ما هم به افکارسنجی و نظرسنجی روی آورده اند. لزوم و ضروت شناخت و آگاهی از افکار عمومی از آن رو است که شناخت و آگاهی از افکار، تمایلات و نظرات یک گروه و یا بخشی از شهروندان به برنامه ریزان و سیاست گذاران یاری می رساند تا روندها، رفتارها و عکسل العملهای احتمالی آنها را در آینده پیش بینی کنیم.
افکارسنجی اجرای اقدامات و تلاش های منظم و برنامه ریزی شده ای است جهت شناسایی نظرات و تمایلات بخشی از شهروندان و یا مردم نسبت به یک موضوع در مکان های معین و در یک دوره زمانی زمانی خاص و می تواند میزان حمایت و پشتیبانی افراد از یک طرح یا پروژه و یا موضوع خاص مثل انتخابات، اجرای هدفمندی یارانه ها، پیوستن به اتحادیه اروپا و… را نشان دهد. افکارسنجی، فعالیتی است نظام مند که علاوه بر سیاسیون (جهت کسب آرای شهروندان و یا شناخت و هدایت رای دهندگان)، برای اقتصاددانان و تصمیم گیران (تنظیم سیاست ها و خط مشی ها)، جامعه شناسان (شناسایی گرایشات و رفتار مردم)، نشریات و رسانه ها (اندازه گیری میزان رضایت)، مدیران صنایع (ارتقا کیفیت و تنوع محصولات) و بازرگانان (برای صادرات و واردات) هم مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از آنجا که نیروی انسانی در وزارت خانه ها، سازمانها، ادارات، کارخانجات و … به عنوان مهمترین سرمایه محسوب می شوند، آگاهی از افکار عمومی حاکم بر آنها از جنبه های متعددی مثل رضایت شغلی، میزان مقاومت آنها برای پیاده سازی پروژه ها و تحولاتی مثل مهندسی مجدد، اتوماسیون اداری و سیستم های اطلاعات مدیریت (MIS) و … برای مدیران این سازمان ها بسیار حائز اهمیت است.
بنابراین افکارسنجی، ابزاری است که به وسیله آن می‌توان مدیران را مجبور به پاسخگویی نمود. اگر چنین ابزاری موجود نباشد، مسئولین نسبت به نوع نیازها و خواسته‌های شهروندان آگاهی کسب نمی نمایند که در نتیجه، حتی ممکن است تعادل نظام سیاسی را بر هم می‌زنند. افکارسنجی با یک شیوه و فرآیند منظم و مطمئن علمی، داده ها و اطلاعات مربوط به نیازها و تمایلات و گرایشات شهروندان جامعه را جمع‌آوری نموده و اطلاعات بسیار مفید و ذی قیمتی برای مدیران و مسئولین فراهم می نماید.
تحقیق میدانی یا پیمایشی، متداول‌ترین روش نظرسنجی است که از طریق آن می‌توان دریافت مردم چگونه می‌اندیشند، افکار و عقایدشان چیست، به چه موضوعات گرایش دارند و در آینده به چه موضوعاتی گرایش خواهند داشت. امروزه نظرسنجی‌ها بسیار متداول و کارآمد و موثر می باشند. در کشور ما با وجود توسعه و افزایش نشریات و رسانه‌های همگانی و خبری و شکل‌گیری نهادهای مردمی (NGO) و مشارکت گسترده مردم در صحنه که تجلی آن را در انقلاب اسلامی دیده‌ایم هنوز مراکز پژوهش منظمی، چه در دانشگاه‌ها یا خارج از آن، در زمینه بررسی افکار عمومی شکل نگرفته است. جا دارد با توجه به احساس نیاز شدیدی که در این زمینه وجود دارد محققان و موسسات متخصص در این حوزه ورود نمایند و به این نیازها پاسخ درخور و شایسته ای دهند.
بررسی و شناخت افکار عمومی از آن جهت که فرایندی پیچیده و علمی است نیاز به مراکز پژوهشی ویژه و کادر علمی متخصص دارد که بر متدهای این رشته تسلط داشته باشد و بتواند نیازهای اطلاعاتی سازمانها و مسئولان را در زمینه آگاهی و شناخت افکار عمومی جامعه تأمین کند.