علف، قارچ، اشک، تسبیح و حالا گُل. اگر سری در دنیای روانگردان‌ها نداشته باشید و گوشتان با اسامی مواد مخدر آشنا نباشد، ردیف شدن این نام‌ها کنار هم شاید برایتان بی‌معنی باشد. برای معتادان اما این نام‌ها با نشئگی و سرخوشی یا خماری و بدن درد و بیقراری تداعی می‌شود.
خبرآنلاین، علف، قارچ، اشک، تسبیح و حالا گُل. اگر سری در دنیای روانگردان‌ها نداشته باشید و گوشتان با اسامی مواد مخدر آشنا نباشد، ردیف شدن این نام‌ها کنار هم شاید برایتان بی‌معنی باشد. برای معتادان اما این نام‌ها با نشئگی و سرخوشی یا خماری و بدن درد و بیقراری تداعی می‌شود.
هر روز ۹ نفر از ایرانی‌ها به خاطر مصرف مواد مخدر می‌میرند؛ جماعتی که به گواه آمارهای جمعیت مبارزه با دخانیات کشور، از ۱۰ سالگی دست به سیگار می‌شوند و از ۱۷ سالگی مواد مخدر را تجربه می‌کنند. در این میان، گروهی هم هستند که از ۱۲ سالگی به بعد پای مخدرهای صنعتی به زندگی‌شان باز می‌شود و روزگارشان را با شیشه، حشیش، کروکودیل و ماریجوانا سیاه می‌کنند؛ مخدرهایی که یک جمله مشترک که درباره بیشتر آنها تکرار می‌شود: «این اعتیادآور نیست.» این جمله، امروز بیشتر از همه درباره «گل» به گوش می‌رسد.
ماده مخدر گل، همان اندازه که اسم خوشایندی که دارد، یکی از خطرناک‌ترین مواد مخدری است که این روزها در دست جوان‌ها می‌چرخد و به اسم یک روانگردان طبیعی خرید و فروش می‌شود. مخدری که ضربان قلب را بالا می‌برد، احساس بیقراری می‌دهد، باعث توهم می‌شود و با یک بار مصرف، طوری عملکرد مغز را مختل می‌کند که زندگی بدون آن غیرممکن می‌شود.
روانگردان‌ها از کجا می‌آیند؟
اولین‌بار، در دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ میلادی بود که آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی روی مواد شیمیایی‌ای کار کردند که عموماً با هدف نظامی تولید می‌شدند. این مواد، در واقع فرمول‌های جدیدی بودند که خواص روانگردان داشتند و در آزمایش‌های کنترل فکر، با هدف حقیقت‌یابی از جاسوسان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این ترکیبات خواصی شبیه حشیش و ماریجوانا داشتند با این تفاوت که می‌توانستند چندین برابر آن تأثیرگذار باشند.
سال‌ها بعد، گیاه شاهدانه‌ای که به آن «کوش افغان» هم گفته می‌شد، از افغانستان به آمریکا برده شد و این شروع پیدایش «گل» بود. گیاهی که از تولیدش زمان زیادی نمی‌گذرد اما به خاطر تأثیرات درمانی‌اش در پزشکی جای خود را باز کرد.
دکتر محمدرضا یزدان‌نیاز، پژوهشگر و متخصص ترک اعتیاد در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: با استفاده از کوش افغان، ماریجوانای جدیدی کشت شد که خواصی متفاوت از ماریجوانای سنتی داشت و به آن «مدیکال ماریجوانا» گفته می‌شد. ماریجوانا گیاهی است که هم نوع نر آن وجود دارد و هم نوع ماده. نوع نر ۳ درصد و نوع ماده ۸ درصد مخدر دارد. اتفاقاً اعتیاد به ماریجوانا بسیار دیر ایجاد می‌شود و خیلی راحت هم قابل ترک است اما گیاه جدیدی که با تغییرات ژنتیکی تولید شد، دو جنسیتی بود و برخلاف ماریجوانای طبیعی که گل‌های کمی دارد، بسیار پر گل است. در این گل‌ها ۷ برابر بیشتر از ماریجوانا ماده مخدر وجود دارد؛ آنقدر که اگر از کنار آن عبور کنید یا شب بالای سرتان باشد، دچار توهم می‌شوید.»
ماریجوانایی که این روزها در دست جوان‌ها می‌چرخد، گل همین ماریجوانای تغییر ژنتیکی یافته است که حتی دست و دل پزشکان هم برای تجویز آن می‌لرزد و فقط در شرایط خاصی، برای بیماران خاص آن را توصیه می‌کنند؛ به مدت محدود و دوز بسیار پایین.
دکتر یزدان‌نیاز می‌گوید: «بیمار می‌تواند حداکثر یک ماه با دوز خیلی پایین از ماریجوانای طبی استفاده کند؛ آن هم در بیماری‌های عصبی شدید یا بیمارانی که در مراحل پایانی عمرشان قرار دارند و پزشک می‌خواهد روزهای پایانی زندگی‌شان بدون درد بگذرد.»
«گلی» که آرتا کاشت
مخدر گل اگرچه در دنیا به چشم دارو نگاه می‌شود اما از ۸ – ۹ سال قبل توسط فردی با نام مستعار آرتا به ایران آورده شد و حالا در شیراز کشت می‌شود. گل که در باور عمومی حتی کم‌خطرتر از حشیش و ماریجوانا و علف معرفی شده است، می‌تواند آنقدر خطرناک باشد که با یک بار مصرف، برای همیشه باعث اعتیاد شود. چون به طور مستقیم بخش‌های مسئول آرامش‌بخشی را در مغز فلج کرده و خودش جایگزین آن می‌شود. بنابراین با مصرف نکردن گل، فرد دچار اضطراب شدید، بیقراری، وحشت‌زدگی، تپش قلب شدید و… می‌شود؛ اعتیادی که دکتر یزدان نیاز آن را غیرقابل ترک می‌داند.
او می‌گوید: «متأسفانه گل در ایران آنقدر بازار پررونقی دارد که سال قبل در یکی از روستاهای استان فارس دیدم خرید و فروش آن خیلی راحت و انبوه انجام می‌شود. مردم سراغ قاچاقچی می‌رفتند، مخدرشان را می‌گرفتند و کارت می‌کشیدند و بیرون می‌آمدند.»
از سال ۲۰۱۳ مصرف ماریجوانا در ۲۰ ایالت آمریکا آزاد شد که البته اهداف اقتصادی پشت آن بود. از آنجایی هم که تأثیر اعتیادآور برگ ماریجوانا خیلی کم است، دولت آمریکا حساسیت زیادی برای مقابله با آن نشان نداد. همین آزادسازی ماریجوانا در آمریکا و گیاهی بودن این مخدر باعث شد خیلی‌ها در ایران تصور کنند که مخدر گل ضرری ندارد و خیلی راحت می‌توان آن را ترک کرد.
یزدان‌نیاز در این‌باره می‌گوید: «گل خطرناک‌ترین مخدر امروز است و با یک بار استفاده، ممکن است فرد به مدت شش ماه تا یک سال دچار توهم عصرگاهی شود. ما هنوز اثرات این مخدر را به طور کامل نمی‌دانیم اما عوارض گسترده‌ای از آن مشاهده شده است. جالب این که مخدر گل روی گروه‌های خونی +A و +O اثر توهم‌زایی بیشتری دارد.»
درمان، بی‌درمان
ناشناخته بودن اثرات استفاده از گل در مدت طولانی و با دوز بالا، در کنار کمبود تحقیقات جهانی باعث شده است که اعتیاد به گل جزو اعتیادهای بدون درمان شناخته شود. بیشتر روش‌های ترک که در ایران به کار گرفته می‌شود، متکی به تحقیقات و شیوه‌های درمانی در خارج از کشور است و این در حالی است که در خارج از ایران، مخدر گل یا همان مدیکال ماریجوانا برای مصارف دارویی بیماران خاص استفاده می‌شود و استفاده تفننی ندارد. بنابراین، روش مؤثری هم برای ترک آن معرفی نشده است.
دکتر یزدان‌نیاز، صحبت‌هایش را با یک هشدار جدی پایان می‌دهد: «سن مصرف گل به دبیرستان‌ها رسیده است. خانواده‌ها اطلاع دقیقی درباره این مخدر ندارند و جوان‌ها تصور می‌کنند گیاهی طبیعی و بی‌ضرر است. در واقع ضعف اطلاع‌رسانی درباره این مخدر باعث شده که خیلی از جوانان تصور کنند می‌توانند خیلی راحت مصرف گل را کنار بگذارند. تصوری که به هیچ وجه درست نیست.»
در جدول زیر می‌توانید اطلاعاتی را درباره چند نمونه از معروف‌ترین روانگردان‌های جدید و نوظهور ببینید تا شاید به آگاهی شما در این‌رابطه کمک کند:
| نام مخدر | ترکیب | شیوه مصرف | تأثیر | شکل |
| کروکودیل (نمک حمام) | بنزین، تینر نقاشی، جوهر نمک، کدئین و فسفر قرمز | تزریق، مصرف خوراکی | سبزی رنگ کل بدن، تضعیف سیستم ایمنی، ایجاد زخم و قانقاریا در پوست، مرگ در کمتر از یک سال | قرص بلورشکل |
| ماشروم | برگرفته از یک نوع قارچ سمی | استعمال به صورت کشیدنی، مخلوط شده با توتون، دم کردنی و خشک شده | توهم زایی بسیار شدید و طولانی، کاهش تنفس، افزایش ضربان قلب و فشار خون، گشادی مردمک چشم، گُر گرفتگی، اختلال در عملکرد کلیه ها، سفت شدن عضلات بدن، بالا رفتن دمای بدن، حالت گیجی و خواب آلودگی، درد شکم، اسهال، تهوع و مرگ | برگه‌هایی شبیه کاغذ شامل قطعات کوچک مکعب که مواد مخدر روی آنها قرار داده شده |
| نورجیزک و تمجیزک | نورفین (برگرفته از خشخاش) | تزریق وریدی | چاقی کاذب، تجمع چربی پشت گردن، فشار خون و تضعیف سیستم ایمنی بدن، اختلالات کبدی، عفونت شدید و آسیب بافتی | قرص، پودر (عموما به عنوان یک داروی ترک اعتیاد معرفی می‌شود) |
| گل (نام دیگر: شهرزاد) | ماری جوانا | استعمال در کاغذ سیگار | اضطراب، حملات همراه با وحشت‌زدگی، خنده‌های بی‌مورد، خشکی دهان، ضربان قلب بالا، فراموشکاری، سندروم بی‌انگیزگی و اشتهای سیری‌ناپذیر، توهم شدید | پودر سبزرنگ |
| اسید | دارویی است که از قارچی انگلیسی به نام ارگوت که بر روی گیاه چاودار زندگی می‌کند، به دست می‌آید | جاسازی روی ورقه هایی رنگی شبیه به عکس برگردان یا تمبر و قرار دادن آن در دهان | گشاد شدن مردمک چشم ها، بالا رفتن دمای بدن و ضربان قلب و فشارخون، عرق کردن، لرز، رعشه، سرگیجه، گرگرفتگی، تاری دید، تهوع، بی خوابی، بی اشتهایی، توهم، ناهنجارهای تنفسی، کما | قرص، کپسول، کاغذ |
| اشک | هروئین غلیظ و فشرده به همراه داروهای آرام بخش و کورتن | استنشاق | لذت و سرخوشی، کج خلقی و افسردگی، احساس بی ارزش بودن و ولع فراوان برای مصرف مجدد، تیره شدن پوست، اضطراب و بی قراری، وابستگی شدید، کاهش سطح هوشیاری، عدم تعادل، بی حوصلگی، کاهش میل و توانایی جنسی، کاهش وزن، چرت زدن دائمی، بی توجهی به وضعیت بهداشتی و سلامتی | پودر کرم مایل به قهوه ای. عرضه به صورت کپسول یا در ورق آلومینیومی |
| تسبیح | آمفتامین، آیس | خوراکی، استنشاق | سکته مغزی، از دست دادن حس بویایی و چشایی، فراموشی، ضعف بینایی | دانه‌های گرد به صورت رشته‌هایی از جنس آمفتامین |