وسواس، استرس زیادی هم به فرد و هم دیگران می دهد و باعث کلافگی می شود. افراد وسواسی پیوسته رفتاری را به اجبار تکرار می کنند و در پایان هم معمولا از عملکرد خود رضایت ندارند، درصورتی که فردی که فقط به نظافت در حدی که شلختگی و بی نظمی وجود نداشته باشد، اهمیت می دهد، هم خودش از عملکردش رضایت خواهد داشت و هم دیگران.

می‌شوید و می‌سابد، انگار که هیچ‌چیز، هیچ‌وقت تمیز نمی‌شود.

خاله را می‌گویم. آنقدر دست‌هایش در آب بوده که مدام پوست‌‌پوست می‌شود و روی تمیزی بعضی چیزها بیشتر حساسیت نشان می‌دهد. مادر می گوید، خاله وسواس دارد و خاله معتقد است مادر سرهم بندی کار می کند و اصلا تمیزکاری او را قبول ندارد، اما حق با کیست؟

دکتر محمدرضا خدایی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی در پاسخ به این پرسش می گوید: نظافت، تمیز کردن در حد اعتدال است تا جایی که انضباط در محیط خانه یا محیط کار ایجاد شود. این کار نتیجه مثبت دارد و باعث می شود هم فرد و هم دیگران رضایت فکری پیدا کنند، ولی وقتی این نظافت از اعتدال خارج شود و به جای این که هدف تمیزکردن محیط باشد، فرد احساس اجبار برای تکرار یک رفتار را کند، وسواس است.

شخص وسواسی، با فکری وسواسی و رفتاری تکراری شروع به ساییدن بیش از حد سطح یا شیء می کند، چون فکر می کند حتما باید دو یا شش بار آن را بشوید تا تمیز شود، در نتیجه خود را آزار می دهد. این در حالی است که دیگران معتقدند آن محل یا شیء تمیز است.

این احساس اجبار باعث افت عملکرد و تلف کردن وقت می شود. وسواس، استرس زیادی هم به فرد و هم دیگران می دهد و باعث کلافگی می شود. افراد وسواسی پیوسته رفتاری را به اجبار تکرار می کنند و در پایان هم معمولا از عملکرد خود رضایت ندارند، درصورتی که فردی که فقط به نظافت در حدی که شلختگی و بی نظمی وجود نداشته باشد، اهمیت می دهد، هم خودش از عملکردش رضایت خواهد داشت و هم دیگران.

چگونه بفهمیم رفتارمان وسواسی است؟

معمولا فردی که کم کم رفتارش از حالت عادی خارج و وسواسی می شود، متوجه عادی نبودن رفتارش است، زیرا بیش از همه عذاب می کشد و بیشترین استرس به خودش وارد می شود و هیچ وقت از عملکرد خود راضی نیست. دکتر خدایی توضیح می دهد: برای این افراد، گاهی فقط نظافت یک چیز یا مکان مهم می شود، مثلا لباس ها را خیلی می شویند، ولی خانه شان چندان تمیز نیست، در حالی که اگر کسی متعادل باشد، همه چیز و همه جای خانه اش نظم و انضباط خواهد داشت و خودش از عملکردش راضی است.
افراد وسواسی معمولا تمیزکردن دیگران را قبول ندارند و فقط اگر خودشان این کار را انجام دهند تا حدی دلشان راضی می شود، ولی افراد عادی از کمک دیگران استقبال هم می کنند.

وسواس از کجا می آید؟

وسواس هم ریشه های وراثتی و هم یادگیری دارد. اگر در خانواده کسی، سابقه وسواس وجود داشته باشد، احتمال این که به این اختلال دچار شود، زیاد است، ولی یادگیری هم می تواند باعث بروز این مشکل شود. مثلا وقتی از دوران کودکی، بچه ای وادار به رعایت انضباط و تمیزی بیش از حد می شود، در بزرگسالی این خصیصه در او می ماند و حتی امکان دارد شدیدتر هم شود.

با وسواس وسواسی ها مبارزه کنیم

اولین راه مبارزه این است که اطرافیان به محض این که رفتارهای وسواسی را در کسی مشاهده می کنند، درصدد ترک دادن این رفتارها برآیند. باید این فرهنگ که کسانی که وسواس دارند، منظم و نظیف می دانیم از بین برود و بدانیم این اشخاص دچار بیماری هستند. اطرافیان فر”‹د وسواسی نباید برای این که او آرام شود، هر چه می خواهد انجام دهند و خود را مکلف به اجرای فرامین او بدانند، مثلا اگر از اعضای

برای درمان وسواس بهترین کار کنترل افکار است، به این ترتیب که افکار مخرب را کم کم نادیده بگیریم، مثلا اگر فکر می کنیم باید لباسی را چهار بار بشوییم تا تمیز شود، هر بار یک بار از تعداد دفعات شستن کم کنیم تا به یک بار برسد

خانواده می خواهد دایم دست ها و پاهایشان را بشویند، به محض این که احساس کردند این خواسته از حد اهمیت به نظافت معمولی خارج است،”‹ به حرف او گوش ندهند تا وسواس آرام آرام از بین برود. البته ممکن است اهمیت ندادن به خواسته فرد وسواسی او را عصبی کند؛ بنابراین باید به تدریج و با تذکر انجام شود؛ ولی اگر این روش را پیاده نکنیم، شخص مبتلا به وسواس شرطی و مشکل روز به روز شدیدتر می شود.

وسواس درمان شدنی است

دکتر خدایی با بیان این که اگر به همه حرف ها و خواسته های کسی که دچار وسواس شده توجه نشود، وسواس کمرنگ تر خواهد شد، به نکته مهمی اشاره می کند: مخصوصا وقتی وسواس رنگ مذهبی می گیرد باید مراقب بود تا تحت تاثیر قرار نگیریم، مثلا وقتی در پاکی و نجسی بیش از حد وسواس به خرج می دهد، تذکر دهیم که این رفتار مذهبی نیست.

این روانپزشک در مورد درمان این بیماران می گوید: برای این بیماران کمک گرفتن از روانپزشک یا روان شناس ضروری است تا درمان های دارویی و شناختی ـ رفتاری برایشان انجام شود.

وسواس، نرم نرمک سراغمان می آید

دکتر خدایی معتقد است: فرد وسواسی باید به خودش کمک کند، در هر چیزی که اعتدال رعایت نشود، مشکل زاست؛ بنابراین نه باید زیاده روی کرد و نه کم گذاشت. وقتی همه اذعان می کنند خانه مرتب و یا شیئی تمیز است، باید آن را بپذیریم تا در دام وسواس نیفتیم و افکار مزاحم را از خود دور کنیم تا مشغله فکری و خستگی بیش از حد و بیماری های جسمی و روانی سراغمان نیاید. اگر حس کردید مدام یک کار را تکرار می کنید، مراقب باشید و دست از این عمل بردارید. به گفته او، بهترین کار کنترل افکار است، به این ترتیب که افکار مخرب را کم کم نادیده بگیریم، مثلا اگر فکر می کنیم باید لباسی را چهار بار بشوییم تا تمیز شود، هر بار یک بار از تعداد دفعات شستن کم کنیم تا به یک بار برسد.

می توان فکر کرد ناظری بر کار ما نظارت می کند و خود را متعهد به انجام ندادن رفتار تکراری کرد. از سوی دیگر، فضای کار باید شاد باشد تا خستگی دیرتر سراغتان بیاید.

وادارکردن خود به قبول داشتن کار دیگران و کمک گرفتن از آنها، انجام خانه تکانی و تمیزکردن خانه را آسان تر می کند و تمرینی است برای مبارزه با وسوسه وسواس.

منبع: جام جم