گام به گام تا بین‌المللی‌شدن مازندران

ایجاد پایه‌های روابط بین‌المللی با چانه‌زنی‌های دیپلماتیک و برنامه‌دار کردن این مبادلات به نظر می‌رسد همان چشم‌اندازی است که در راه‌اندازی دفتر نمایندگی وزارت امورخارجه در مازندران دیده شده است.

استان مازندران به دلیل شرایط جغرافیایی و طبیعی از ویژگی‌های منحصربه‌فردی در کشور برخوردار است که این ویژگی‌ها زمینه‌های مناسبی برای توسعه یافتگی این استان به شمار می‌روند.

مازندران با داشتن 370 کیلومتر نوار ساحلی در دریای خزر بیشترین سهم هم‌مرزی را با این دریا دارد و به دلیل همین موقعیت، این استان کریدور شمال به جنوب کشور به شمار می‌رود. از سوی دیگر مازندران به دلیل نزدیکی به کشورهای CIS از موقعیت نسبتا برتری برای برقراری تبادلات تجاری با این کشورها برخوردار است.

در سال‌های اخیر با گسترش مبادلات اقتصادی میان واحدهای تجاری و اقتصادی مازندران با کشورهای حاشیه خزر و برخی کشورهای همسایه، لزوم هدف‌دار کردن این مبادلات و ایجاد راهکارهای دیپلماتیک برای روابط موردی بیشتر به چشم می‌خورد.

اگرچه مازندران هنوز از برنامه صادراتی مناسبی برخوردار نیست، اما ایجاد پایه‌های این روابط با چانه‌زنی‌های دیپلماتیک و برنامه‌دار کردن این مبادلات به نظر می‌رسد همان چشم‌اندازی است که در راه‌اندازی “دفتر نمایندگی وزارت امورخارجه در مازندران” دیده شده است.

مسائلی مانند افزایش مبادلات اقتصادی و سیاسی در سایه شناسایی کشورهای هدف، نشان دادن توانایی‌های مازندران به کشورهای مختلف برای برقراری روابط اقتصادی و جذب سرمایه‌گذار و افزایش سطح روابط بین‌المللی مدیران و تولیدات استان در گفت‌وگو با “محمدجواد عیسی‌نیا” نخستین مسئول نمایندگی دفتر وزارت امورخارجه در مازندران به آن پرداخته شده است.

فارس: ضرورت ایجاد نمایندگی وزارت امورخارجه در مازندران از کجا پیدا شد و نحوه تشکیل‌گیری و پیشنهادات آن از چه زمانی آغاز شد؟

عیسی نیا: استاندار مازندران به واسطه علایقی که به استان دارند تصمیم گرفتند که دفتر نمایندگی وزارت خارجه را در مازندران با موافقت وزیر ایجاد کنند و هدفشان نیز این بوده که با وجود دفتر رویکرد مدیران از داخل به خارج کشور سوق بیشتری پیدا کند.

قبل از راه‌اندازی این دفتر برقراری این ارتباط با نمایندگان ایران در خارج از کشور معمولا از طریق وزارتخانه‌های ذیربط و یا نهایتا وزارت امور خارجه صورت می‌گرفت اما با راه‌اندازی این دفتر این مسیر اندکی کوتاهتر می‌شود و ما به عنوان پل ارتباطی بین استان و دفاتر نمایندگی وزارت امورخارجه در کشورهای هدف فعالیت خواهیم کرد.

این ارتباطات بستگی به این دارد که شناسایی در رابطه با اینکه این استان در حوزه صادرات، واردات چه ظرفیت‌ها و نیازهایی دارد صورت گیرد و برای آن باید با چه کشورهای ارتباط بگیریم تا شرایط را برای نزدیک‌تر شدن این استان به آن کشورها را مهیا کنیم.

فارس: نمایندگی وزارت امور خارجه در مازندران فقط قرار است تنها به قشر تجار و بازرگانان خدمات دهد یا اینکه سایر امور مربوط به شهروندان را نیز برعهده دارد؟

عیسی‌نیا: دفتر نمایندگی هم مانند سفارتخانه‌ها در مقیاس کوچک‌تر دو نوع خدمات‌دهی دارد؛ هدف عمده تاسیس این دفتر از جانب وزارت خارجه خدمات‌رسانی و ارائه خدمات کنسولی به شهروندان است.

مهم‌تر از آن اینکه با ارتباطی که مقدمات آن مهیا شده و حمایت‌هایی که باید در سطح استان صورت گیرد زمینه پرواز خارجی در مازندران را باید مهیا کنیم و آن زمان است که ورود تجار، توریست‌ها و اقشار مختلف آغاز می‌شود.  تا زمانی که این راه باز نشود ورود گردشگران میسر نخواهد بود و بدون باز کردن این باب ورود گردشگران و توریست معنای واقعی خود را نخواهد داشت. به دلیل اینکه امروز هر خارجی که بخواهد وارد مازندران شود باید از یکی از راه‌های زمینی و هوایی وارد شود و اگر این مرز هوایی در ساری باز شود خدمت‌رسانی دیگر برای علاقه‌مندان برای ورود به مازندران مهیا می‌شود و ما می‌توانیم در همین دفتر برای شهروندان ویزا صادر کنیم. راه‌اندازی پروازهای خارجی در مازندران مقدمه‌ای برای روشن شدن افق‌های بین‌المللی در استان است.

فارس: به نظر می‌رسد یکی اهداف این نمایندگی توسعه گردشگری در مازندران باشد که اینها نیازمند بسط زیرساخت‌ها است، در زمینه جذب توریست زیرساخت‌هایی که وزارت امورخارجه با آن بتواند راه‌های ورود گردشگر خارجی مهیا کند را چه می‌دانید؟

عیسی‌نیا: وزارت خارجه در باب ورود اتباع یکی دو کشور خاص حساسیت به خرج می‌دهد اما برای ورود سایر اقشار منعی وجود ندارد از سوی دیگر در مازندران فضا برای اینکه شهروندان خارجی برای شناخت زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های استان وارد شوند مهیا است. در این بخش این مدیران ذیربط در استان هستند که باید این شرایط و بستر را آماده کنند. توسعه مباحث هتلداری و زمینه‌ها و بسترهایی که نیاز است زمانی که یک توریست وارد منطقه می‌شود به آن دسترسی داشته باشد باید صورت گیرد.

این شرایط به وجود نمی‌آید مگر اینکه یک میثاق ملی در مازندران شکل بگیرد. شاید مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری به تنهایی نتواند این شرایط را مهیا کند ولی اگر یک برنامه زمانبندی شده و تعریف شده راهبردی وجود داشته باشد و با هدایت استاندار مازندران دست به دست هم بدهد و توریست را وارد منطقه ‌می‌کنیم ولی اگر امکانات راه و جاده‌ای و اسکان مناسب نباشد نمی‌توان این فعالیت‌ها را صورت داد حتی اگر شرایط بکر مازندران در جای خود باقی باشد بازهم وقتی یک توریست می‌خواهد وارد شود باید شرایط مهیا باشد. شاید برای مباحث صرف گردشگری بسیاری از کشورهای اروپایی و کشورهای آسیای شرقی طبیعت مازندران جذابیت لازم را نداشته باشد ولی برای کشورهای غرب آسیا، طبیعت مازندران  بسیار دلنشین و جذاب است. در کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیاری از شهروندان و متملکین عرب برای چند ساعت تغییر آب وهوایی هزینه قابل توجهی پرداخت می‌کنند اگر این شرایط را بتوانیم در مازندران مهیا کنیم به ویژه در زمینه درمان نیز مازندران می‌تواند در جذب گردشگر موثر باشد.

فارس: در شرایط فعلی شرایط مازندران برای مبادلات خارجی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

عیسی‌نیا: در یادداشت‌هایی که به مدیران استان ارسال کردم هدف از تاسیس دفتر را بیان کردم و خواستم هر کدام در حوزه کاری خودشان امکانات و ظرفیت‌های مجموعه‌شان را بیان کنند تا ما بتوانیم در دیدار با سفیران کشورهای اطراف آن تبیین کنیم. درخواست داشتم ظرفیت‌های استان را که متناسب با آن نمایندگی‌های وزارت خارجه می‌توانند روی آن کار کنند و با آن دعوت از ایرانیان مقیم خارج از کشور، حضور گردشگران و تجار و مبادلات اقتصادی را فراهم کنند ارائه دهند تا من اینها را در اختیار دفاتر نمایندگی قرار دهم و آنها روی آن کار کنند. باید چیزی داشته باشیم تا بتوانیم در قالب بسته‌های فرهنگی، لوح‌های فشرده و امور اقتصادی داشته‌های مازندران را ارائه دهیم به عنوان مثال در دیداری که از بندر امیرآباد داشتم واقعا شرایط برای ورود و خروج کالا به لحاظ خطوط ارتباطی بندری و ریلی مهیا است و ظرفیت‌های پذیرش و ارسال کالا در این منطقه به حد مناسبی رسیده است و این توانمندی‌ها باید بیان شود.

فارس: پس در این حوزه برای افزایش مبادلات خارجی مازندران مشکل کجاست؟

عیسی‌نیا: من احساس می‌کنم هنوز این دفتر و شرح خدمات و قابلیت‌های آن برای استان توجیه نشده و یا اینکه خدای نکرده برخی مدیران استان کار را به صورت روزمره و بومی هدایت می‌کنند.

اگر مدیر به علم و دانش روز دنیا آگاه باشد و تحولات را دائم رصد کند و این من مدیر خواهم بود که به دنبال ارتباطات خارجی خواهد رفت.

می گوییم شاید در گذشته این امکانات نبود اما امروز ما به صورت شفاف اعلام کردیم که سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور می‌خواهند در خدمت صادرات استان قرار گیرند.

وقتی از دنیا تعبیر به دهکده کوچک می‌کنند یعنی این ارتباطات باید برقرار شود و لازمه آن این است که مدیران به حوزه کاری خود اشرافیت داشته و به زبان روز دنیا آشنایی داشته باشند.

فارس: نقاط ضعف و قوت مبادلات اقتصادی و تجاری مازندران چیست و در کنار اینکه آیا به این رسیده‌ایم که کشورهای هدف محصولات مازندران چه نقاطی می‌تواند باشد یا نه و فقط داریم بدون برنامه و جزیی صادرات استان را انجام می‌دهیم؟

عیسی‌نیا: وقتی تجار ما چه به صورت خرده پا و یا تاجرانی که به صورت عمده محصولات خود را علاوه بر کشورهای CIS و خلیج‌فارس بعضا به کشورهای اروپایی صادر می‌کنند، نشان دهنده این است که این قابلیت وجود دارد.

از یک زاویه دیگر حتی در شرایط فعلی که تحریم بر ما تحمیل شده و روال کار مثل سابق به آسانی و روانی صورت نمی‌گیرد در مازندران به واسطه هم مرزی با دریای خزر و ارتباطی که با کشورهای CIS می‌تواند بگیرد این تبادلات هنوز بر جای خود باقیست. از سوی دیگر شدتی که دیگر کشورهای اروپایی و آسیای دور متعهد به اعمال تحریم شدند این کشورها به دلیل شرایط خاص فرهنگی هنوز ارتباطات خود را قطع نکرده‌اند و شرایط بکری وجود دارد که بازار ایران و مازندران می‌تواند از آن استفاده کند.

مازندران به این بازارها ورود پیدا کرده و بعدها به دلایلی متاسفانه بازارهای کشورهای همسایه را آن طور که باید نتوانستیم در اختیار خود داشته باشیم و آنها را از دست دادیم و هر روز که گذشت کشورهایی مثل ترکیه به آن بازارها نفوذ کردند.

فارس: چرا مازندران نتوانست این بازارها را حفظ کند؟

عیسی‌نیا: صادقانه می‌گویم اما این شاید برداشت شخصی من است که تجار مازندرانی بعضا بازار را فدای سود موقت خود کردند مثال عرض می‌کنم در کشورهای اطراف از عراق تا افغانستان و ترکمنستان، محصولات باغی و کشاورزی مازندران می‌توانست زمینه خوبی برای گسترش این صنعت داشته باشد اما بی‌توجهی به ارائه محصولات با کیفیت، عدم بسته‌بندی مناسب و بی‌توجهی به شناخت سلایق مشتریان با وجود اینکه در ابتدای راه ورود پیدا کردیم اما در ادامه، کشورهای دیگر این بازارها را از طریق ارائه محصولات با کیفیت‌تر در بسته‌بندی‌های مناسب از دست ایران و مازندران خارج کردند.

در کنار آن صادرات مواد خام مشکلی است که علاوه بر محصولات باغی در سایر محصولات دیگر نیز به آن دچار هستیم که یک کشور دیگر مواد اولیه را از مازندران تهیه می‌کند با فرآوری بسته‌بندی سودی بیشتر از تولید کننده می‌برد.

فارس: نمایندگی وزارت امور خارجه در مازندران در حوزه مشکلات مبادلات اقتصادی چه نقشی می‌تواند در استان داشته باشد؟

عیسی‌نیا: چند وقت پیش مدیران استان مازندران سفری به دو استان جین‌یانگ و جی‌جینگ چین داشتند که این سفر بنا به دعوت استاندار جی‌جیانگ صورت گرفت و قرار شده بود مراودات تجاری بین دو استان صورت گیرد. استاندار مازندران جمعی از تجار را که می‌خواستند شرایط را مهیا کنند با خود همراه کرد.

حداقل کاری که می‌توانست صورت گیرد این بود که مشکلات پیش روی تجار بین دو استان را بردارند و بعد از آن شکل دادن این ارتباط و دادن محصولات مورد نیاز بر عهده بازرگانان است. مثلا در این جمع بزرگترین مشکل پیش رو مبادلات ارزی و باز کردن ال سی و جابه جایی پول است؛ اگر تجار قدم پیش بگذارند و مسئولان حمایت کنند ما می‌توانیم این افراد را به سفارت‌خانه‌ها معرفی کنیم و از ارتباطات خود در سفارت‌ خانه‌ها برای رفع مشکلات بازرگانان استفاده کنیم ولی منوط به این است که یک برنامه‌ریزی منسجمی داشته باشیم و با یک برنامه‌ریزی تعریف شده به سوی سفارتخانه‌ها برویم.

به عنوان مدیر استانی وظیفه داریم که ظرفیت‌های استان را مستندسازی کنیم. اگرچه سایت‌های قابل عرضه‌ای وجود دارد اما باید در قالب یک گزارش و سی‌دی به زبان انگلیسی این مستندات در اختیار نمایندگان ایران در خارج از کشور قرار گیرد تا سفرا در فرصت مناسب در اختیار شرکای تجاری خود بگذارند. به دنبال این هستیم که شرایطی فراهم کنیم که در روز ملی کشورهای هدف، سفارتخانه‌ها از استاندار مازندران نیز دعوت کنند و در آنجا این بسته‌ها به سفرا داده شود. این سفرا در طول سال با یکدیگر در ارتباط هستند و اگر در این ارتباطات یکی دو مورد نیز برای هدف خود به دست آوریم به مرور زمینه برای بین‌المللی شدن مازندران فراهم می‌شود.

فارس: یکی از موضوع‌های مطرح شده در مازندران سفرهای خارجی مدیران استان است، آیا با راه‌اندازی این دفتر نمایندگی ارزیابی سفرهای خارجی مدیران صورت می‌گیرد و به حالت رسمی‌تر و مفیدتری در خواهد آمد؟

عیسی‌نیا: طبیعتا نگاه ما بر این است که قبل از اینکه سفری بخواهد شکل بگیرد گزارشات توجیهی آن سفر باید به وزارت خارجه منعکس شود و در آنجا این گزارش رصد شده و در سفارت‌خانه‌ها که سفر به آنجا انجام می‌شود، بررسی صورت گیرد و در کنار آن تمهیدات لازم باید در سفارتخانه‌های ما مهیا شود. چون صرفا رفتن به سفری بدون برنامه و بازگشتن جز اهداف وزارتخانه نیست و تا الان هم جز اهداف استانداری نبوده است ولی باید این اتفاق بیفتند که از این به بعد هر مدیری در هر حوزه‌ای که قرار است به خارج از کشور اعزام شود، حتما برنامه‌های توجیهی و علل آن سفر را باید مستدل ارائه دهد.

مدیر باید خود را مکلف بداند تا زمانی که اهداف سفر مشخص شود به این سفر نرود چون به جز یک بار مالی برای دولت در پی خواهد داشت یک عواقب حیثیتی برای ایران در آن کشور نیز وجود دارد. وقتی به نمایندگی از ایران با طرف مقابل خارجی نشست می‌کنید باید لابی‌گری را تمرین کرده باشید، قدرت چانه‌زنی داشته باشید و بدانید به دنبال چه چیزی هستید علاوه بر اینکه مراحل رفت و برنامه‌های مورد نظر را رصد می‌شود باید نتایج سفر را نیز رصد شود.

این زمانی می‌تواند مهیا باشد که انتخاب مدیر برای استان اندازه بومی و محلی نباشد؛ اگر در استان مدیران دارای بار علمی، دانش فنی و بین‌المللی بودند می‌توانند بر سر سفره مجامع بین‌المللی سهمی از صادرات، واردات را برای ایران به ارمغان بیاورند در غیر اینصورت بحث حیثیت ایران پیش خواهد آمد.

فارس: برای این منظور دوره آموزشی نیز برای افزایش قدرت چانه‌زنی و لابی‌گری بین‌المللی برای مدیران مازندرانی در نظر گرفته‌اید؟

عیسی‌نیا: یکی از کارهایی که ابتدا در این دفتر انجام دادیم این بود که ارتباطاتی با وزارت خارجه صورت گرفت تا زمینه‌های آموزش آداب دیپلماتیک در مازندران انجام بپذیرد. مدیران کشوری به دلیل تعدد سفرها و مراسمات به صورت تجربی در برخی موارد با شرایط نشست‌ها و تبادلات خارجی آشنا هستند و برخی مدیران شهرستانی نیز به دلیل شرایط سنی و تجربه با این آداب آشنایی دارند. مذاکراتی انجام دادیم که از کارشناسان و مدیران حوزه تشریفات به دستور استاندار برای آموزش مدیران مازندران در استان حضور داشته باشند.

و سخن آخر:

معتقدیم باید فضای استان بین‌المللی شود و رفت‌وآمدها صورت گیرد اما مهم‌تر از این، مدیران هستند که اگر براساس ملاک‌های شایسته‌سالاری انتخاب شوند همه اینها در آنها نهفته است و نیازی به بازآموزی نیست. از سوی دیگر آنچه در مازندران می‌توانیم به عنوان آفت نام ببرم این است که بخشی‌نگر و شهری‌نگر باشیم چون مدیران هر چقدر بخشی نگاه کنند و جزیره‌ای عمل کنند اصل توسعه استان مغفول می‌ماند و نمی‌توانند برنامه راهبردی دراستان داشته باشند.

گفت‌وگو از الناز پاک‌نیا ،فارس