آداب و رسوم هر کشوری نشان دهنده قدمت، پیشینه و ارزش واقعی آن ملت است، سرزمین سبزدامن مازندران در نوار ساحلی دریای خزر دارای آداب و رسوم فراوانی است که “تيرما سيزده شو” یکی از آن آداب و رسوم است.
هر کشوری به دیرینه درخشان و گذشتگان پاک خود می‌بالد و برای اشاعه نام ملت و اصالت مردمانش دست به تاریخ برده و آداب و رسوم خود را برای نمایش اقتدار تاریخی‌اش احیا می‌کند تا دنیا بداند ارزش و اعتبار تاریخی‌اش به چه میزان است.
ایران از جمله کشورهایی است که دارای سابقه دیرینه‌ای بوده و از نخستین کشورهای متمدن دنیا است.
به هر گوشه از این خاک پرگهر سر بزنید، در هر استان، شهر و روستا شاهد آداب، فرهنگ، اعتقادات، باور، رسوم، سنت و رسوم دیرینه‌ای هستید که با کنکاش در آن به ارزش‌های زیادی پی می‌برید که همه‌شان نشات از احترام به مقام انسانیت و والا نگهداشتن این اشرف مخلوقات دارد.
بعد از گذشت سالیان سال متاسفانه گرد فراموشی بر بسیاری از این آداب و رسوم دیرینه نشسته است ولی بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر که دوستدار کشور و استان خود هستند اجازه نمی‌دهند فرهنگ ناب بومی‌شان رو به فراموشی برود.
البته احیای این سنت‌های قدیمی برای نسل جديد جوانان و نوجوانان بسیار تازگی دارد و باعث ایجاد شور، نشاط و طروات در انها می‌شود.
تعدادی از این سنت‌های دیرینه نظیر جشن تيرماه سيزده شو، 26 نوروز ما و جشن مهرگان هنوز در مازندران جایگاه خود را حفظ کرده است.
تيرما سيزه شو جشنی است اصیل و ناب بومی در تير ماه تبري که همزمان با شب دوازدهم آبان ماه است.
امروزه به این جشن تيرگان نیز می‌گویند که با استقبال پرشور مردم در شهرهای مازندران همراه است.
برای این جشن دو فلسفه مطرح است که برخی آن را سالروز تولد حضرت علي(ع) دانسته و عده‌ای نیز آن را مصادف با پيروزي كاوه بر ضحاك برمی‌شمرند.
معمولا در گذشته در جشن تیر ما سیزه شو اطرافیان در خانه بزرگ خانواده جمع می‌شدند و جوانان و نوجوانان روستا نیز با به دست گرفتن چوبی بلند به همراه كيسه یا خرجینی بر در هر خانه رفته و درخواست انعام می‌کردند.
آنها با لال‌بازی‌های خود می‌خوانند که:
“لال اِنِه، لال لالِك اِنِه/ لال اِنِه، پارسال بوردِه اِمسال اِنِه”
آنها سر و صداهایی به راه می‌انداختند و با کوبیدن چوب نازک‌شان به درب و ورودی منازل از افراد خانه درخواست هدیه كرده و معمولا در مقابل میوه‌های نوبرانه پائیری، شیرینی، شکلات، نان و شيريني محلی دریافت می‌کردند.
در اين شب والدین زوج‌های جوانی که به تازگی ازدواج کرده و تاریخ ازدواج‌شان به یک سال نکشیده است برای یکدیگر انعام و هدیه به همراه نان محلی و انواع شیرینی و شکلات می‌برند.
در برخی از منازل نیز 13 نوع از خوراکی و شب چره‌هایی برای “شو نیشت” افراد فامیل درنظر گرفته می‌شد تا 13 بیماری و بلا از اهل خانه و اطرافیانش دور شود.
این سنت پسندیده با زندگی مدرنیته امروزی اندکی رو به فراموشی رفته است تا اینکه طی چند سال گذشته با تلاش مجدد مسئولان و متولیان امور فرهنگی در حال احیا است.
با توجه به زندگی ماشینی امروزی و کارهای سنگین روزمره این آداب و رسوم ناب و اصیل بومی می‌تواند خانواده‌ها را بیشتر به هم نزدیک کرده و بنیان خانواده را مستحکم‌تر کند.
ما نیز باید هرچه در توان داریم برای تبلیغ و احیای این فرهنگ‌ها و سنن بکوشیم زیرا مازندران بدون سنت‌ها، آداب و رسوم گذشته‌اش هیچ معنایی ندارد.
—————————
یادداشت از قربانعلی مسافر
فارس