دست به دست شدن اسکناسهای تقلبی هم این روزها برای خود داستانی شده است، به خصوص که راننده تاکسی باشید که با شگردی خاص و به یکباره تمام کارکرد یک روزتان تبدیل به اسکناسهای تقلبی شده باشد.
راننده تقریبا مسن تاکسی تعریف می‌کند که چطور بعد از 46 سال رانندگی و کار کردن در این شغل رو دست خورده، تمام کارکرد یک روزش را از چنگش درآورد‌ه‌اند و به جای آن اسکناس تقلبی تحویلش داده‌اند.
میگوید: هوا تقریباً تاریک بود و دیگر داشتم به سمت خانه می‌رفتم که یک مسافر مرد را سوار کردم و روی صنندلی کنارم نشست، بعد از لحظاتی و بدون اینکه گوشی تلفن همراهش زنگ بزند، موبایل از جیبش درآورد و شروع به صحبت کرد. بعد هم گفت که همسرش امروز می‌خواهد به جشن تولید برادزاده‌اش برود، بنابراین از او خواسته که شب برایش 10 عدد اسکناس 5 هزار تومانی ببرد تا در پاکت گذاشته و هدیه تولد بدهد.
او ادامه داد: بعد هم از من پرسید که آیا 10 اسکناس 5 هزار تومانی دارم تا با پول‌های او عوض کنم.
رانندگی تاکسی اضافه می‌کند: من آن روز تا شب 13 هزار تومن کار کرده بود، پول‌هایم را نگاه کردم و گفتم، نه من فقط دو تا دارم. او هم گفت….خیلی خوب، این‌ها را بده تا برای بقیه یک فکری بکنم….. اسکناسهای پنج هزار تومانی را گرفت، از جیبش یک دسته اسکناس دو هزار تومانی نو درآورد، 5 تا شمرد و به من داد….بعد هم در مقصد پیاده شد و پی کارش رفت.
راننده بیچاره میگوید: فردا اسکناسهای دو هزار تومانی را به عنوان بقیه پول تحویل جوانی که برای کرایه یک اسکناس ده هزار تومانی به من داده بود دادم، اما او با تامل به آنها نگاه کرد و بعد با عصبانیت به طرفم پرتاپ کرد…. دلیل کارش را که پرسیدم گفت: اسکناس تقلبی تحویل مسافر می‌دهی؟!
در قانون برای جاعلان اسکناس، واردکنندگان و توزیع کنندگان آنها مجازات‌های 5 تا 20 سال حبس و حتی در صورتی که اقدام به منظور مبارزه با نظام جمهوری اسلامی ایران باشد حکم مفسد فی‌الارض و اعدام دیده شده است.
در عین حال اعم از اینکه هدف جاعلان و توزیع کنندگان اسکناسهای جعلی چه باشد، اطلاع رسانی به مردم درباره ویژگی‌های اسکناس جعلی امری ضروری است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پیش از این راجع به ویژگی‌های امنیتی اسکناس بیانیه‌هایی را صادر کرده است،در عین حال به نظر می‌رسد این حد اطلاع رسانی کافی نباشد و با توجه به تکراری شدن تبادل اسکناسهای جعلی و متضرر شدن افرا جامعه اعلام دوباره این توضیحات خالی از لطف نبوده و جای کنکاش و اطلاع رسانی بیشتر، دقیقتر و عملیاتی تر را دارد.
بانک مرکزی ایران درخصوص مشخصات امنیتی اسکناس و ایران‌چک اعلام کرده است:
مشخصات امنیتی و قابل‌بررسی اسکناس و ایران چک به شما کمک می‌کند تا به راحتی اسکناسهای واقعی را از موارد تقلبی و جعلی آنها تشخیص دهید. در اسکناسهای صادره توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موارد متعددی از خصوصیات امنیتی وجود دارد که تشخیص آنها با اندکی دقت برای شما آسان خواهد بود. در بیشتر موارد بهتر است به یک خصیصه اکتفا نکنید، بلکه موارد بیشتری را جهت حصول اطمینان بیشتر بررسی کنید
بانک مرکزی نیز در این بیانیه به صراحت اعلام کرده است: دقت داشته باشید که نگهداری و استفاده از اسکناسهای جعلی پیگرد قانونی دارد.
*چاپ برجسته: تصویر حضرت امام خمینی(ره) در سمت راست با چاپ برجسته.
*واترمارک: طرح تصویر حضرت امام خمینی (ره) در سمت چپ و در خمیره کاغذ (واترمارک) که در مقابل نور از دو طرف قابل‌رویت است و همانند طرح تصویر واترمارک اسکناسهای سری قبل است.
* نخ امنیتی: نخ امنیتی از نوع پلی‌استر با نوشته بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در درون کاغذ قرار گرفته است که در مقابل تابش اشعه ماوراء بنفش به رنگ‌های سبز، آبی و قرمز نمایان می‌شود.
* نشانه برجسته برای تشخیص نابینایان: سمت چپ و پایین دو نقطه به صورت برجسته برای سهولت شناسایی این اسکناس توسط عزیزان روشندل در نظر گرفته شده است.
*سیترو: سمت چپ و پایین (سمت راست مشخصه موضوع بند 4) بخشی از مبلغ اسمی اسکناس به صورت لاتین (2000) چاپ شده که با چاپ قسمت مکمل آن در پشت اسکناس در مقابل نور قابل‌رویت است. (طرح SeeThrough)
*تصویر مخفی: طرح تصویر مخفی در قسمت وسط و پایینی روی کتیبه قهوه‌ای رنگ مبلغ اسمی اسکناس به صورت لاتین (2000) به طور مخفی چاپ شده است که با قرار دادن اسکناس در حالت افقی و در مقابل نور قابل‌رویت است.
* ریزچاپ (میکروپرینت): عبارت «جمهوری اسلامی ایران» در مستطیل‌های کوچک بنفش رنگ در قسمت بالای اسکناس به صورت ریزچاپ (میکروپرینت) درج شده است که با ذره‌بین قابل‌رویت است.
*شماره سریال زیر نور ماوراء بنفش: شماره سریال اسکناسها به رنگ قرمز در قسمت پایین سمت راست و بالای سمت چپ با استفاده از مرکب فلورسنت چاپ شده است که زیر نور ماوراءبنفش به رنگ طلایی قابل‌رویت است.
*چاپ برجسته: بخش‌هایی از این اسکناس دارای چاپ برجسته است که برجستگی این سطوح در مقایسه با چاپ‌های دیگر به سادگی به‌وسیله انگشتان دست قابل‌لمس است.
*فیبرهای نامرئی فلورسنت: استفاده از فیبرهای نامرئی فلورسنت در خمیره کاغذ به رنگ‌های سبز، آبی، قرمز و زرد در رو و پشت اسکناس که مقابل تابش اشعه ماوراءبنفش قابل‌رویت است.
*مرکب فلورسنت: استفاده از مرکب فلورسنت در بخش اعظم سطح اسکناس و بخشی از پشت اسکناس که در زیر نور ماوراءبنفش به رنگ سبز روشن دیده می‌شود.
*نخ امنیتی: نخ امنیتی این اسکناس از نوع پنجره‌ای با روکش فلزی است و آرم بانک مرکزی نیز در زمینه آن به چشم می‌خورد، این نخ درون خمیره کاغذ می‌باشد و فقط بخش‌هایی از آن در سطح کاغذ نمایان است.
*ریزچاپ برجسته: ریزچاپ برجسته با نوشته «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» که با استفاده از وسایل بزرگنمایی (ذره‌بین) به سادگی قابل‌رویت می‌باشد.
*ریزحروف برجسته منفی، مثبت: ریزحروف برجسته جمله «جمهوری اسلامی ایران» به‌صورت مثبت و منفی در طرح گنجانده شده که با استفاده از ذره بین به سادگی قابل‌رویت می‌باشد.
*روش‌های رایج در بازار برای تشخیص اسکناسهای تقلبی
رایج‌ترین روشی که مردم برای تشخیص اصل بودن اسکناس استفاده می‌کنند، بالا نگه داشتن پول‌های کاغذی و تلاش برای دیدن به اصطلاح نخ اسکناس است، اما باید گفت که پول‌های تقلبی هم این نخ‌ها را دارند و نباید برای تشخیص اصل و یا قلابی بودن اسکناس به دیدن نخ اسکناس بسنده کرد.
به گفته برخی فعالان بازار یکی از این راه‌ها تاباندن اشعه ماوراءبنفش به اسکناس است. با این کار، نخ‌های نامرئی امنیتی که به صورت رشته‌های تکه‌تکه در سراسر اسکناس پراکنده شده‌اند، نمایان می‌شود، هر چند گفته می‌شود جدیدا اسکناسها و ایران چکهای جعلی هم مجهز به این امکانات شده اند!
اگر به اشعه ماوراء بنفش دسترسی ندارید، در بازار ماژیک‌های مخصوص تشخیص اسکناسهای اصل موجود است. خاصیت این ماژیک‌ها این است که تنها روی اسکناسهای تقلبی رنگ پس می‌دهند. فروشندگان این ماژیک‌ها می‌گویند: اگر ماژیکی که در اختیار دارید روی اسکناس‌هایتان نقش ایجاد نکرد، یعنی پول شما اصل است.
به اعتقاد فعالان بازار یک روش ساده و کم‌خرج‌تر نیز برای تشخیص اسکناسهای جعلی وجود دارد. در این روش یک عدد اسکناس و تکه‌ای پارچه سفید موردنیاز است. با کشیدن پارچه روی سطح اسکناس، اگر قلابی نباشد، پارچه به رنگ اسکناس در می‌آید. به این ترتیب اگر مثلا این کار را روی اسکناس دوهزار تومانی انجام دهید پارچه رنگ آبی به خود می‌گیرد. (پارچه باید روی عکس حضرت امام (ره) کشیده شود؛ چون این بخش از اسکناس رنگ پس می‌دهد). نکته دیگر اینکه با وجود رنگی شدن پارچه، اسکناس کمرنگ نخواهد شد.
به نظر می‌رسد برخورد با پدیده رواج اسکناسهای تقلبی به عنوان یک پدیده مخل در اقتصاد نه تنها نیازمند اطلاع رسانی، فرهنگ سازی موثر و کافی است که دستگاه‌‌های امنیتی و قضایی نیز باید با این پدیده جدی‌تر برخورد کنند.