وی با بیان اینکه منظور از نان همان بحث‌های اقتصادی است که مالِ مردم است، اظهار داشت: عرض کرد بین مردم و اقتصاد فاصله نینداز زیرا ملّتی که با اقتصادش فاصله داشته باشد، با مال فاصله داشته باشد و فقیر باشد، دین‌داری آن ملّت مشکل است.
آیت‌الله جوادی آملی با تحلیل بخشی از دعای مرحوم کلینی در کتاب المعیشه تاکید کرد: مطلب آن است که دین فقر را برداشت. آن دعای معروفی که مرحوم کلینی در جلد پنج کافی در کتاب المعیشه نقل کرد این است: “اللهمّ بارِک لنا فی الخُبز و لا تُفَرِّقْ بیننا و بینَه فلولا الخبزُ ما صلّینا و لا صُمْنا و لا ادَّینا فرائضَ ربّنا” عرض کرد خدایا! بین نان مسلمان‌ها و خود مسلمان‌ها فاصله نینداز.
این مرجع تقلید گفت: با اینکه خود حضرت و اصحاب خاصّش چند سال در شِعب ابی‌طالب آن محاصره و تحریم را تجربه کردند وگرنه توده مردم دین‌داری آنها با فقر بسیار سخت است. این از بیانات نورانی پیغمبر است که مرحوم کلینی نقل کرد.
آیت‌الله جوادی آملی در ادامه افزود: در روایات هم فراوان آمده است که به اندازه نیاز جامعه ذات اقدس الهی مسائل مالی را تنظیم کرده است. بخشی به عنوان انفال است که در اول سوره مبارکه انفال آمده است: “یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلّهِ وَالرَّسُولِ” دیگر بیش از این دو نیست، یعنی مالِ خدا و مالِ پیغمبر در حقیقت مال مکتب و اسلام است؛ بیت‌المالِ مسلمین همین را تأمین می‌کند. مال کسی نیست. آنکه والی مسلمین است در رأس امور مسلمین است و باید این را تحصیل کند و به عنوان خدمتگزار اسلام، حفظ کند و عادلانه توزیع کند.
مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: بخش دوم، بخش مسائل وجوه شرعی است که آن هم در سوره مبارکه انفال آیه 41 معروف است که “وَاعْلَمُوا أَنَّمَا” که باید به صورت “انَّ ما” یعنی جدا نوشته می‌شد “وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُم مِن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِن کُنتُمْ آمَنتُم بِاللّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا” متدیّنین ما مطابق آیه 41 و روایات و صحیحه‌ای که در ضمن این از اهل بیت(علیهم السلام) آمده است وجوه شرعی‌شان را ادا می‌کنند، قصد قربت دارند و با قصد قربت این وجوه را ادا می‌کنند و حوزه‌های علمیه از اینهایی که با قصد قربت مؤدّیان وجوه شرعی‌اند با اخلاص می‌پذیرند، آنها هم متقرّباً الی الله می‌دهند، اینها هم از اغنیا و متمکّنین می‌پذیرند بدون اینکه ارباب و رعیتی در کار باشد، بدون اینکه خودشان را وامدار آنها بدانند، برای اینکه آنها ممنون‌اند و می‌آیند دست مراجع را می‌بوسند و متقرّباً إلی الله حقّ اسلام را به این رهبران الهی می‌دهند نه حقّ خودشان را، مالی از خودشان به اینها نمی‌دهند چون این یک پنجم را مالِ اینها نباید دانست اینها امین‌اند و مأمورند به تأدیه در افراض، می‌آیند مال خدا را به نمایندگان ائمه(علیهم السلام) می‌پردازند پس دیگر سخن از رژیم ارباب و رعیتی نیست.
مفسر قرآن کریم ابراز داشت: مسئله فیء هم که مربوط به غنائم جنگی است در سوره مبارکه حشر بیان شده که در آیه هفت این سوره به این صورت است: “مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لاَ یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنکُمْ” برای اینکه مال یک گردش 360 درجه‌ای داشته باشد، نه نظام سوسیال شرق حق بود، نه نظام سرمایه‌داری غرب.
آیت‌الله جوادی آملی تاکید کرد: مستحضرید که بر اساس این دو مبنای اقتصادی که هر دو باطل است، این مال که به منزله ستون فقرات است، یا خون در رگ‌هاست و این در یک بخش از رگ‌ها جاری است بقیه فلج‌اند. در نظام سرمایه‌داری این سرمایه‌ها در دست اغنیا متداول است و در نظام پوسیده سوسیال شرق این ثروت‌ها در دولت‌ها متداول بود و از دست دولتی به دولتی می‌رسید که دولت‌سالاری بود بقیه فلج بودند.
مفسر قرآن کریم ادامه داد: این آیه اقتصاد را ترسیم می‌کند که مالِ مملکت به منزله خون مملکت است و باید 360 درجه در این مدار دایره بگردد که همه اعضای این مملکت زنده باشند نه فلج. وگرنه اگر این مال در یک منحنی خاصّی از دست سرمایه‌داری به دست سرمایه‌داری بگردد، می‌شود دولتِ “بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ” یعنی در همین نیم‌دایره فرضاً یا در این منحنی تداول دارد و دست به دست می‌گردد، بقیه که کارگر و عمله‌اند فلج‌اند، چه اینکه این منحنی کوتاه، دولت باشد که نظام شرق بر آن بود یا سرمایه‌دارهای معروف غرب باشند.
آیت‌الله جوادی آملی گفت: فرمود برای اینکه این مال که به منزله خون است یک مدار 360 درجه‌ای داشته باشد همه جا بگردد و همه را زنده کند باید مسئله فیء و امثال فیء عادلانه توزیع بشود “کَی لاَ یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنکُمْ”
وی در مورد پرداخت زکات بیان داشت: در بخش چهارم که مسئله زکات است یک مقدار شفاف‌تر سخن گفت تا متدیّنین را به وظیفهٴ دین‌داریشان آشناتر کند. فرمود این اموالی که شما دارید می‌دهید حقّ مسلّم بیت‌المال است نه مالِ شما، شما از کیسه خودتان نمی‌دهید و مادامی که این مال را ندادید آلوده‌اید و این مال به وسیله رهبران الهی از شما گرفته می‌شود تا شما پاک بشوید.
این مرجع تقلید ادامه داد: نگویید ما رفتیم مالمان را پاک کردیم، رفتید خودتان ـ خودتان یعنی خودتان ـ را پاک کردید این دین دیگر اجازه ارباب و رعیتی به کسی نمی‌دهد. در سوره مبارکه توبه به این صورت فرمود: “خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا” فرمود زکات را که مصارف هشت‌گانه دارد از اینها بگیر که این صدقه واجبه اینها را پاک می‌کند قبلاً آلوده بودند.
وی تاکید کرد: آن لطیفه‌ای که مرحوم شیخ طوسی و همفکرانشان داشتند این بود که این جمله “تُطَهِّرُهُمْ” در محلّ نصب است تا صفت باشد برای صدقه “خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً” که “تُطَهِّرُهُمْ”. این صدقه اینها را پاک می‌کند. خب اگر کسی وجوهات را ندهد از نظر دین آلوده است این می‌خواهد خودش را پاک کند؛ یک وقت بدن آلوده است می‌گویند برو غسل کن یک وقت روح آلوده است می‌گویند برو وجوهاتت را بده.
آیت‌الله جوادی آملی تصریح کرد: حالا اگر بیت‌المالی بود و مردم عدّه‌ای را خدمتگزارشان قرار دادند، آن خدمتگزارها باید این بیت‌المال را در بهترین جا مصرف کنند و بهترین جا حفظ دین است. دینِ مردم هم به وسیله حوزه‌هاست. حوزه است که دینِ مردم را به وسیله مسجد و حسینیه و منبر و تعلیم و تدریس حفظ می‌کند.