مریم علمی کارشناس ارشد روان شناسی در گفتگو با هرازنیوز مطرح کرد
آسیب شناسی و پیشگیری از ارتکاب بزهکاری اینترنتی در بین نوجوانان

در گفتگو با مریم علمی کارشناس ارشد روان شناسی بررسی شد:
آسیب شناسی و پیشگیری از ارتکاب بزهکاری اینترنتی در بین نوجوانان
با همه گیری ویروس کرونا و افزایش فعالیت های نوجوانان در بستر فضای مجازی، شاهد افزایش بزهکاری در این فضا هستیم!
بزهکاری یک رفتار ضد اجتماعی و خلاف مقررات و قوانین است. در واقع هر نوع رفتارى که با قوانین جامعه در تضاد باشد و برای آن مجازاتى تعيين شده باشد بزهکارى ناميده مى‌شود.
قانونگذار برای این رفتار ها که عموماً منجر به بر هم خوردن نظم اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و … در جامعه می شوند، مجازات های مختلفی وضع کرده است. در ضمن واژه «بزه» در مورد تخلفات و قانون گریزی های کودکان و نوجوانان به کار مى‌رود و براى تخلفات بزرگسالان عمدتاً از واژه جرم استفاده مى‌شود.
از اواخر قرن نوزدهم ارتکاب رفتارهاى بزهکارانه از جانب کودکان و نوجوانان در کشورهاى بزرگ صنعتى بيشتر جلب توجه نموده است. در مورد علت بزهکارى عقايد مختلفى ابزار شده است. بسيارى از جامعه‌شناسان، روانشناسان، جرم‌شناسان و روان‌پزشکان معتقد هستند که تکامل صنعتى جوامع در تشدید رفتارهای بزهکارانه تاثیرگذار بوده اند و هر چه جامعه در مسیر ماشینی شدن و دور شدن از مناسبات اجتماعی و خرده فرهنگ های سنتی شتاب بگیرد، به همان نسبت نيز تبهکاري، قانون‌شکني، بزهکارى و ارتکاب اعمال ضدّ اجتماعى بيشتر مى‌شود. از سویی عده ای بر این باورند که فرو ريختن بنای اعتقادات مذهبی یا حتی ضعف اخلاقيات در هر جامعه ای منجر به بی اثر شدن یا کمرنگ شدن وجدان يا همان پليس باطنى فرد گشته، ارتکاب به اعمال خلاف قانون را بيشتر مى‌سازد.
به منظور آشنایی بیشتر با لایه های مختلف بزهکاری در بین جوانان و نوجوانان به ویژه در بستر فضای مجازی گفتگوی کوتاهی با مریم علمی کارشناس ارشد روانشناسی انجام داده ایم.
بزهکاری را به بیان ساده تعریف کنید
بزهکاری به زبان ساده یک پدیده اجتماعی است که در محیط های مختلف اجتماعی دارای اشکال گوناگونی است. درواقع هر رفتارى که باعث دخالت در حقوق ديگران، بر هم زدن رفاه جامعه و يا خود شخص شود بزهکاری نامیده می شود. به ‌عنوان مثال مى‌توان سرقت، استفاده از مواد مخدر، فروش مواد مخدر، قتل، فحشاء، اذيت و آزار رسانيدن به ديگران را از جمله رفتارهاى بزهکارانه نام برد
عمده ترین دلایل بزهکاری نوجوانان کدامند؟
بزهکاران از نظر روانشناسی دارای شخصیت های متفاوتی هستند و متغیرهای متعددی در بزهکاری نوجوانان مؤثر هستند. از جمله این متغیرها می‌توان به متغیرهای ژنتیکی، شخصیتی، متغیرهای خانوادگی و طبقه اجتماعی اشاره کرد. احساس بی‌کفایتی، طردشدگی عاطفی و نیاز به ابراز وجود، نداشتن دسترسی به منابع زندگی، فقر ، طلاق و اعتیاد والدین، تبعیض بین فرزندان، کمبود محبت، عدم حضور پدر در خانه، بزهکاری یکی از اعضای خانواده، نداشتن الگوی رفتاری مناسب، عدم درک فرزندان، سکونت در محله ها کمتر برخوردار، گروه همسالان، بی اعتنایی و سهل انگاری خانواده ها به رفتارهای فرزندان و … تنها تعدادی از عواملی هستند که مسیر بروز بزهکاری را در دسترس و هموار می سازند.
بزهکاری در فضای مجازی به ویژه در دوران کرونا را چگونه ارزیابی می کنید؟
تا قبل از همه گیری بیماری کرونا، خانواده ها به دلیل مسایئل اجتماعی پیچیده و بروز مخاطرات ریز و درشت، محیط خارج از خانه را عمدتاً محیطی نا امن تلقی می کردند. این تلقی خانواده از نا امنی بیرون منزل نیز امری طبیعی است چرا که عمدتاً احتمال آلوده شدن به مفاسد اجتماعی و یا بروز بزهکاری و در سطح کلان تر بروز جرم در خارج از محیط خانه صورت می گیرد. اما بعد از همه گیری کرونا و تعطیلی مدارس، استفاده از فضای مجازی در انجام بسیاری امورات به ویژه درس و ادامه تحصیل، فراگیر شد و ضریب نفوذ استفاده از فن آوری های نوین چند برابر شد.
اما همزمان با این گسترش پر شتاب استفاده از تکنولوژی وساعات حضور متمادی نوجوانان در فضای مجازی ، زمینه بروز برخی بزهکاری ها نیز افزایش یافت. عدم آشنایی با الفبا و مقومات حضور در این فضا، کانالیزه نبودن موارد استفاده، عدم آشنایی خانواده ها با شیوه های کنترل فرزند در فضای مجازی، امکان بروز مخفی کاری و داشتن لایه های امنیتی متعدد، حضور افراد سودجو با اهداف و مقاصد مختلف در فضای مجازی، عدم امکان نظارت بر این فضا در مقایسه با فضای حقیقی و … از جمله مواردی هستند که امروزه بسیاری از خانواده ها با آن درگیر هستند.
حضور در برنامه های پخش زنده( لایو) افراد معلوم الحال، عضویت در کانال ها و شبکه های با تصاویر و کلیپ های خارج از عرف ، معاشرت با گروه غیر همسالان و غیر همجنس بدون آشنایی از تبعات و مخاطرات و … مقدمات ایجاد انحرافات ذهنی، روانی، جنسی، عقیدتی، مذهبی و هویتی نوجوانان را در این بستر فراهم می کند.
راهکارهای مقابله با بزهکاری نوجوانان در فضای مجازی کدامند؟
گام اول به عقیده بنده آموزش والدین و نوجوان است. هر گاه خانواده و نوجوان اهداف و مقاصد خود را از حضور در این فضا تبیین و مشخص کنند، تبعات کمتر و کم رنگ تر خواهد شد. پرسه زنی های بی مورد و چرخ خوردن های بی هدف در این بستر ، علاوه بر اتلاف وقت و انرژی و بروز آسیب های جسمی، اولین گام در بروز بزهکاری و یا در معرض بزهکاری واقع شدن است.
در گام دوم نهاد های نظارتی باید تلاش بیشتر و شایسته تری در خصوص صیانت از این فضا و برخزود با افرادی کنند که این فضا را نا امن کرده و در صدد اهداف غیر انسانی خود هستند.
در گام بعد رسانه ملی می تواند با نمایش فیلم های آموزشی نحوه استفاده صحیح از این فضا را در قالب کسب درآمد، تولید محتوی، معرفی سایت هایی که دغدغه آموزش انواع مهارت ها را دارند، زمینه استفاده صحیح از این فضا را فراهم سازد.
سخن پایانی
بی تردید فیلتر کردن تمام سایت ها در عصری که با نصب فیلتر شکن می توان تمام سد های اینترنت را فتح کرد، امری غیر منطقی است و این فیلتر را باید بر روی تفکرات و منطق تصمیم گیری افراد نصب کرد که ذهن و روان خود را در بستر بزه و فساد و پلشتی قرار ندهند و با هدف گذاری صحیح از همان اوان کودکی ، قدرت تصمیم گیری و انتخاب صحیح را به آنها آموزش بدهیم.
در خاتمه امید وارم خانواده ها نیز خود را بی نیاز از آموزش نبینند و با کسب مهارت های مختلف و آموزه های علمی، روانی، مذهبی، فرهنگی و … زمینه را برای تعامل بیشتر با فرزندان خود هموار سازند تا محیط خانواده برای نوجوانان گرم تر ، با محبت تر، صمیمانه تر و امن تر از فضای مجازی و بیرون خانه شود و نوجوانان خانه و خانواده را را پناهگاه و ملجاء اول و آخر خود بدانند.