اینجا«تاریخ» سینمایی میشود/ از قلعه پالمیرا تا نفربر نقی معمولی!
شهرک سینمایی دفاع مقدس، فراتر از عنوانی که برای آن انتخاب شده، لوکیشن بخش عمدهای از تولیدات سینمایی و تلویزیونی مرتبط با داستانهای تاریخی از گذشته دور تا دوران معاصر است.
هفته دفاع مقدس از امروز ۳۱ شهریور آغاز میشود و تمام فعالان عرصههای فرهنگی و هنری در این زمینه فعالیتهایی را طی این هفته انجام میدهند. البته در طول سال هم در عرصه سینما، تئاتر و تلویزیون آثار مختلفی با موضوع دفاع مقدس تولید و ارائه میشوند. برای تولید و ساخت همین آثار سینمایی و تلویزیونی مرتبط با این موضوع و همچنین موضوعات تاریخی دیگر نیاز به تجهیزات مختلف و لوکیشنهایی مناسب است که بتوان فضاهای مدنظر را بازسازی کرد.
در این زمینه «شهرک سینمایی دفاع مقدس» با مدیریت بنیاد فرهنگی روایت، نقش بسزایی را بر عهده دارد؛ شهرکی که در ۲۵ کیلومتری شهر تهران، در مسیر اتوبان تهران به قم واقع است.
به همراه محمد محمدی مدیر روابط عمومی بنیاد فرهنگی روایت برای تهیه گزارشی از شهرک سینمایی دفاع مقدس راهی جاده شدیم؛ شهرکی که همین روزها هم فیلمهایی جدیدی از سینمای ایران با کارگردانی هنرمندان شناخته شده سینما، در آن در دست تهیه و تولید است.
از ساختمان خبرگزاری به قصد رسیدن به اتوبان تهران – قم که مسیر دستیابی به شهرک سینمایی دفاع مقدس است، حرکت کردیم؛ در مسیر مدیر روابط عمومی بنیاد فرهنگی روایت، درباره شهرک و مدیر آن توضیحاتی داد. مسیر بر خلاف تصور ما خلوت نبود، مردم بسیاری در روز پنجشنبه قصد حضور در بهشت زهرا (س) را داشتند ولی این ترافیک زمان زیادی را از ما نگرفت و برخلاف تصورمان در کمتر از ۴۵ دقیقه به شهرک سینمایی دفاع مقدس رسیدیم.
شهرکی در دل یک بیابان
شهرک در مجاورت پادگان لوجستیکی نیروی زمینی سپاه پاسداران واقع شده است. برای ورود به آن هماهنگی لازم از قبل شده بود و با کمترین اتلاف وقت وارد شهرک شدیم. از ورودی فضای بیابانی گستردهای در مقابل دید قرار گرفت که البته این چشمانداز در پشت تعدادی سوله و پارکینگهای مختلف دیده میشد.
به سمت دفتر مدیریت شهرک سینمایی دفاع مقدس حرکت کردیم که در فاصله کمی از ورودی شهرک قرار داشت. از خودرو در فضای باز مربعی شکلی پیاده شدیم که سمت راستمان دفاتر مدیریت و اداری، روبرویمان ساختمانی که بعد متوجه شدم اتاقهای گریم و لباس در آن واقع است و سمت چپمان نیز سازهای در حال ساخت قرار داشت که مشخص شد قرار است سرویس بهداشتی و حمام مجهزی برای عوامل فیلمهای سینمایی حاضر در شهرک باشد. در وسط این فضای مربعی شکل هم، یک فضای باز قرار داشت که از آن برای نشستن استفاده میشد.
در مقابلمان و در کنار سازهای که اتاقهای گریم و لباس قرار داشت، عدهای در حال شستن لباسهایی بودند که متوجه شدم از عوامل فیلم سینمایی «روز صفر» به کارگردانی سعید ملکان هستند که در حال آماده کردن لباسهای فیلم هستند. میدانستیم بیش از این نمیتوانیم درباره این پروژه کنجکاوی کنیم!
شناسنامه «گلولهها» روی دیوار مدیریت
وارد فضای اداری شدیم و بعد از سلام و احوالپرسی با نیروی کادری و نظامی مستقر به اتاق مدیر رسیدیم. در راهرو و قبل از ورود به اتاق مدیریت، روی دیوار تابلویی نصب شده بود که محتوای آن انواع گلولههای جنگی با اطلاعات مربوط به هر کدام بود.
داخل اتاق یک ماکت از مسجد خرمشهر قرار داشت. بخش اعظمی از دیوار مجاور میز مدیر را تابلوهای عکس از لوکیشنهای مختلف شهرک سینمایی دفاع مقدس پوشانده بود؛ لوکیشنهای زندان، مصر باستان، کاروانسرای بین راهی، روستای کنعان، روستای فدان، سد خاکی شهید علیاکبر رنجبر، مرز خرمشهر، شهر بوشهر قدیم، خاکریز دوجداره، سنگر فرماندهی، سیلوهای گندم، بیمارستان صحرایی، کانال و مسجد خین، دروازه قزوین، ریل راهآهن، اصطبل پرورش اسب، تگزاس و نخلستان.
ویترینی هم در کنار این دیوار قرار داشت که داخل و روی آن نمونههایی از انواع مین و همچنین گلوله خمپاره وجود داشت.
بعد از لحظاتی که به تماشای جزییات اتاق مشغول بودم، ناصر مقدمزاده مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس وارد شد؛ مرد جوان اهل آذربایجان شرقی که لبخند به لب داشت و صمیمانه برخورد کرد. مقدمزاده ۳۵ ساله است و از سال ۸۳ در شهرک سینمایی دفاع مقدس حضور دارد و نکته جالب این است که در حال حاضر شبانه روز در شهرک حضور دارد و گاه برای برخی جلساتی که نیاز به حضورش است، به تهران میرود.
چهره ناصر مقدمزاده بیشتر از سناش نشان میداد و در تمام لحظاتی که درباره شهرک سینمایی دفاع مقدس صحبت میکرد، علاقه و تعصب به شهرک در کلامش مشهود بود.
گفتگو با مقدمزاده را از طرح پرسشهایی کوتاه درباره شهرک سینمایی دفاع مقدس شروع کردم و با همراهی او و محمد محمدی سوار خودروی مدیر شهرک به قصد بازدید از بخشهای مختلف شهرک راهی شدیم.
سهیم در خاطرات سینمایی و تلویزیونی؛ از «اخراجیها» تا «هیولا»
به گفته مقدمزاده شهرک سینمایی دفاع مقدس دارای وسعت ۵۸۰ هکتار خشکی است و برخی لوکیشنهای آن ماندگار هستند و لوکیشنها و تجهیزات شهرک برای فیلمها و سریالهای مختلفی استفاده میشوند؛ از فیلمهای مختلفی نظیر «اخراجیها»، «معراجیها»، «یتیمخانه ایران»، «فرزند صبح» و «تنگه ابوقریب» گرفته تا مجموعههایی چون «حضرت یوسف»، «پایتخت ۵» و «هیولا».
مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس در حین حرکتمان به سمت انبارهای مختلف شهرک اعلام کرد که امکانات و تجهیزات این شهرک نه تنها برای فیلمها و مجموعههایی که در تهران ساخته میشوند مورد استفاده قرار میگیرد، بلکه به شهرها و استانهای مختلف که لوکیشن فیلمهای سینمایی و سریالهای تلویزیونی هستند هم ارسال میشود.
با هم به پارکینگ خودروهای شهرک رفتیم و از انواع خودروهای نظامی حاضر در آن از جمله «آی فا» دیدن کردیم. نکته قابل توجه این بود که مقدمزاده اعلام کرد تعمیر و اورهال کردن خودروی «آی فا» به طور کامل توسط نیروی فنی حاضر در شهرک انجام میشود زیرا این خودرو دیگر در جهان مورد استفاده قرار نمیگیرد.
نکته جالب دیگر در همان دقایق اولیه بازدید، دیدن یک تانک «تی ۵۵» روسی در بخش پارکینگ سرپوشیده خودروهای زرهی بود که توسط نیروی فنی شهرک اورهال شده و استفاده میشود.
در مقابل ما یکی از نیروهای فنی وارد تانک شد و آن را روشن کرد و به فضای بیرون پارکینگ برد. به گفته مقدمزاده تعمیر خودروهای زرهی و سنگین کار دشواری است زیرا قطعات این خودروها در بازار موجود نیست و پیدا کردن آنها کار سختی است.
در پارکینگ زرهی چند دستگاه «کاسکاول چهار چرخ» هم وجود داشت که یکی از آنها خودروی زرهیای بود که در مجموعه «پایتخت ۵» نقی معمولی، ارسطو، هما، بابا پنجعلی، بهتاش، فهیمه و سارا و نیکا در آن حضور داشتند و با نیروهای داعش مبارزه کردند.
از مقدمزاده پرسیدم که اگر برخی مواقع تجهیزات زرهی و سنگین مورد نیاز شهرک برای پروژههای مختلف کافی نباشد، چگونه کسری آن را تأمین میکنند؟ پاسخ این بود که پادگان لوجستیکی نیروی زمینی سپاه پاسداران به دلیل نزدیک به شهرک، در زمینه تأمین تجهیزات مورد نیاز همکاری لازم را دارد.
مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس گفت که روی هم رفته حدود ۶۰۰ دستگاه خودروی سنگین و سبک و همچنین ۱۰ دستگاه خودروی زرهی قابل استفاده در شهرک وجود دارد. البته در فضای بیابانی شهرک خودروهای زرهی از کار افتاده متعددی وجود دارد که برای صحنههای فیلمهای مختلف و انفجارهای مدنظر گروه سازنده فیلمها مورد استفاده قرار میگیرند.
از بخشهای دیگر شهرک، انبار ملزومات تاریخی و جنگی نظیر لباسها، بیسیمها، اسلحه و گلولهها، کلاه و کلاهخودها، آکساسوآرهای مختلف، چادرها و خیمهها، وسایل بیمارستانی و امداد بود. یکی دیگر از نکات قابل توجه در این بخش وجود خیاطی بود که مقدمزاده درباره دلیل آن توضیح داد: برخی لباسها دیگر دوخته نمیشوند و به همین خاطر بخش خیاطی ما تمامی این لباسها را میدوزد؛ ضمن اینکه برخی لباسها نیز آسیب میبینند و نیاز به تعمیر و یا جایگزین دارند. بخش خیاطی بسیار تأثیرگذار است و مانع توقف کارها میشود.
در شهرک سینمایی دفاع مقدس حدود ۹ انبار و تعمیرگاه وجود دارد و ۵۵ پرسنل و حدود ۱۱۰ نیروی نظامی در شهرک حضور و فعالیت دارند. طبق گفته مدیر شهرک، نیروهای فنی حاضر در این فضا شامل راننده پایه یک، خیاط، صافکار و مکانیک و نیروهای دیگر میشوند که تمامی کارهای مورد نیاز از جمله دوخت لباس، چادر، تعمیر موتور خوردوهای سبک، سنگین زرهی و موتور قایق و همچنین تعمیر بدنه خودروها را انجام میدهند.
اکثر خوردوهای موجود در شهرک سینمایی دفاع مقدس فاقد پلاک برای تردد هستند و به همین خاطر پمپ بنزینی در داخل شهرک وجود دارد و سوخت مورد نیاز این خودروها را تأمین میکند.
چند انبار سرپوشیده شهرک نیز اختصاص به نگهداری خودروهای سبک قدیمی، خودروهای زرهی قدیمی که بدنه آنها کاملا توسط نیروی فنی حاضر در شهرک ساخته شده بود و همچنین موتورسیکلتها داشت؛ از خودروی نظامی هامر آمریکایی که توسط نیروهای فنی شهرک شبیهسازی شده بود تا ۱۵ خودروی قدیمی.
مقدمزاده اعلام کرد که نیاز به پارکینگهای مسقف بیشتری در شهرک سینمایی دفاع مقدس هست و در طرح توسعه شهرک مدنظر قرار گیرد.
«تنگه ابوقریب» اینجا را جارو کرد!
در بخشی از بازدید با خودروهای مختلفی مواجه شدیم که از جمله آنها در فیلمهای «هزارپا» و «به وقت شام» استفاده و منهدم شده بودند. مقدمزاده در حین بازدید از انبارهای ملزومات تاریخی و جنگی با لحنی طنزآمیز گفت: فیلم «تنگه ابوقریب» ما را جارو کرد! البته فیلمها نیاز به انفجار و تخریب دارند و ما هم برای پشتیبانی از همین موضوع فعالیت میکنیم.
بعد از بازدید از این بخشهای شهرک سینمایی دفاع مقدس سوار خودروی ناصر مقدمزاده شدیم تا بخشهای دیگر این شهرک سینمایی بزرگ را ببینیم. در این حین مقدمزاده به بحث تولید و تدارکات فیلمهای سینمایی پرداخت و تأکید کرد: تولید و تدارکات فیلمهای قدیم حرفهایتر بودند ولی حالا یک دفعه یک نفر تبدیل به تهیهکننده میشود و تمام عوامل را اذیت میکند.
با خودرو وارد جادهای آسفالتی شدیم که در ابتدای آن تابلویی نصب شده بود که روی آن نوشته بودند «با وضو وارد شوید». این جاده آسفالتی با ریل راهآهنی که به موازات آن وجود داشت یکی از لوکیشنهای فیلم «ایستاده در غبار» بود. مقدمزاده در این بخش به زمینهای وسیعی اشاره کرد و گفت: قرار است در اینجا لوکیشنهایی از پروژه بزرگ «حضرت موسی(ع)» احداث شود.
درآمدزایی برای شهرک سینمایی با کشت ذرت
همچنان در جاده آسفالت به راه خود ادامه دادیم، در سمت راست جاده زمینی کشاورزی قرار داشت که در آن ذرت کاشته شده بود. مقدمزاده گفت که این زمین کشاورزی حدود ۳۰ هکتار است و در فصول مختلف از آن برای کاشت و برداشت محصولات مختلف استفاده میشود و از فروش این محصولات برای امور مختلف شهرک سینمایی دفاع مقدس استفاده میشود. وی معتقد است که باید شهرک سینمایی دفاع مقدس با استفاده از بخشهای مختلف و فضاهایی که دارد برای جذب گردشگر و درآمدزایی استفاده کند.
نکته جالب دیگر این بود که ناصر مقدمزاده در بخش دیگری از شهرک سینمایی دفاع مقدس ۲ حوضچه پرورش ماهی قزلآلا احداث کرده و آن را به بخش خصوصی اجاره داده که در سال حدود ۵۰۰ تن ماهی از آن برداشت میشود؛ به گفته وی این فضا میتواند حتی برای علاقهمندان به ماهیگیری به مانند یک کلوپ مورد بهرهبرداری قرار گیرد تا هم مردم برای تفریح به این مکان بیایند و هم از بخشهای مختلف شهرک سینمایی دفاع مقدس بازدید کنند.
به عقیده وی چنین برنامههایی میتواند در جهت درآمدزایی شهرک تأثیرگذار باشد. جالب اینکه یکی از صحنههای مجموعه «پایتخت ۵» در یکی از این استخرها فیلمبرداری شده بود.
مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس ایده احداث گلخانهای حرفهای در وسعت ۲ هکتار را هم در برنامههای خود دارد که یکی دیگر از جاذبههای گردشگری و همچنین درآمدزایی شهرک خواهد بود.
در تمام لحظاتی که ناصر مقدمزاده درباره شهرک سینمایی دفاع مقدس، بخشهای مختلف آن، لوکیشنهای فیلمهای تولید شده در آن و همچنین درآمدزایی و فعالیتهای مناسب برای جذب گردشگر صحبت میکرد، علاوه بر اینکه انگیزه بالای یک مدیر جوان را برای شکوفایی هر چه بیشتر این شهرک سینمایی نشان میداد، بیانگر عشق و علاقه او به بخشهای مختلف مکانی بزرگ بود که ۱۵ سال از عمر خود را در آن سپری کرده است.
بعد از طی مسیری حدود ۱ کیلومتر به لوکشین قلعه تاریخی «پالمیرا» برای فیلم «به وقت شام» رسیدیم. حضور گروهی از کبوتران و پرواز آنهای در میان ستونهای برافراشته شده این لوکیشن تصویری زیبا در مقابل چشمان ما رقم زد.
پس از «پالمیرا»، سازه لوکیشن دروازه قزوین در سمت چپ جاده بود که برای مجموعههای «در چشم باد» و «روزگار قریب» مورد استفاده قرار گرفته بود؛ این سازه به دلیل اینکه از مواد طبیعی و ماندگار ساخته نشده بود، به مرور زمان در معرض تخریب قرار گرفته و بخشهایی از آن از بین رفته بود.
این ایرادی بود که مقدمزاده به آن اشاره کرد و گفت: بهتر است لوکیشنهای فیلمهای مختلف با موادی ساخته شوند که ماندگار باشند و فیلمهای دیگر هم بتوانند از آن استفاده کنند. ضمن اینکه مردم میتوانند از این لوکیشنها بازدید کنند زیرا برایشان جذاب خواهد بود. البته ما فقط فضا را در اختیار فیلمها قرار میدهیم و عوامل فیلم بسته به سرمایهای که دارند برای ساخت دکور و لوکیشن تصمیم میگیرند.
پس از دروازه قزوین به سمت لوکیشن دیگری رفتیم که عوامل فیلم سینمایی «روز صفر» در حال آماده سازی آن برای فیلم بودند. سرپرست گروه با دیدن ناصر مقدمزاده با او احوالپرسی صمیمانهای داشت و در این فرصت ما هم نگاهی به داخل فضای لوکیشن انداختیم؛ لوکیشنی که مانند مخروبهای متشکل از چند اتاقک در اطراف خود بود.
یادگارینویسی روی دکورهای تاریخی!
پس از آن و بعد از طی مسیری دیگر، به لوکیشن مجموعه «حضرت یوسف» رسیدیم که از مواد طبیعی ساخته شده بود. البته نکته ناراحتکننده دیدن یادگارینویسیهایی بود که در ۲ سمت ورودی یکی از بناهای لوکیشن به چشم میآمد.
مقدمزاده معتقد است اگر قرار باشد شهرک سینمایی دفاع مقدس برنامهای برای گردشگری و حضور مردم در لوکشینهای مختلف داشته باشد، باید بستر فرهنگی مناسب ایجاد شود تا بازدیدکنندهها به لوکیشنها آسیب نزنند.
در ادامه بازدید خود به شهر قدیم بوشهر رسیدیم که برای مجموعه «هنگامه بیداری» از پروژههای در انتظار تولید سیروس مقدم، ساخته شده است. این لوکیشن یکی از زیباترین لوکیشنهای شهرک سینمایی دفاع مقدس است که به گفته مقدمزاده تمامی سنگهای استفاده شده در آن از جنوب ایران تهیه شدهاند؛ شهری که ساخت آن تقریبا ۲ سال زمان برده و به معنای واقعی زیباست و وقتی در خیابان اصلی آن قدم میزدیم چوبهای به کار رفته در سقف خیابان زیبایی خاصی به آن داده بودند. شهر قدیم بوشهر با دقت و حساسیتی قابل توجه طراحی و ساخته شده است و این لوکیشن زیبا چشمانتظار سرانجام ساخت مجموعه «هنگامه بیداری» است تا در مقابل لنز دوربینها جلوه خود را به نمایش بگذارد.
بعد از شهر قدیم بوشهر به سمت دریاچهای زیبا با سد خاکی شهید علیاکبر رنجبر رسیدیم؛ چشماندازی بسیار زیبا. پس از آن به لوکیشن مقر فرماندهی رفتیم که در فیلمهای «اخراجیها» و «معراجیها» استفاده شده بود.
در ادامه در جادههای خاکی مختلف شهرک سینمایی دفاع مقدس بخشهای دیگری از این مکان را دیدم و سپس به سمت دفتر مدیریت حرکت کردیم. در دفتر مدیریت و در حین صرف نهار و پذیرایی صمیمانهای که از ما شد، به گفتگو با ناصر مقدمزاده پرداختم.
وی در این زمان به ارائه طرح جامع شهرک سینمایی دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: در این طرح برنامههای مختلف اعم از توسعه، گردشگری و همچنین بالا بردن امکانات و تجهیزات مختلف شهرک مدنظر قرار گرفته تا شهرک سینمایی دفاع مقدس بتواند از صفر تا صد یک پروژه سینمایی را عهدهدار شود. طرح جامع شهرک سینمای دفاع مقدس در مراحلی جدی برای اجرایی شدن قرار دارد.
مقدمزاده معتقد است که باید میان شهرک سینمایی دفاع مقدس و مراکز آموزشی همکاری مستمری شکل گیرد تا هنرجویان و دانشجویان سینمایی با حضور در بخشهای مختلف شهرک و همچنین بازدید از لوکیشنها و تولید فیلمهای مختلف، مهارت را همراه با آموزش کسب کنند؛ ضمن اینکه اگر هزینه تولید فیلمها در شهرک کم شود، دانشجویان فیلمسازی میتوانند در این فضا تجربه فیلمسازی را داشته باشند و به طور کلی شهرک سینمایی دفاع مقدس تبدیل به مکانی برای حضور دانشجویان جوانان علاقهمند به فیلمسازی شود.
وی اعلام کرد که در طرح جامع شهرک سینمایی دفاع مقدس بخش آموزشگاهی نیز در نظر گرفته شده است تا تحصیلکنندگان سینما بتوانند از نزدیک در مکانی سینمایی به کسب مهارت بپردازند.
مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس در ادامه سخنان خود اظهار کرد که تنها در دنیا ۲ کشور روسیه و آلمان دارای چنین شهرکی سینمایی هستند که در آن تمامی امکانات نظامی و فضایی گسترده برای احداث لوکیشنهای مختلف وجود دارد.
وی معتقد است مدیران تصمیم گیرنده باید از این شهرکهای سینمایی بازدید کنند تا از نزدیک با سیستم و امکانات حرفهای آنها آشنا شوند.
مقدمزاده تأکید کرد: اگر ما در شهرک سینمایی استیج برای تمرین فیلم داشته باشیم و سیستم نور، باد، برق و آب را هوشمند کنیم، هزینههای تولید آثار سینمایی کمتر میشود. همچنین نیاز به امکانات بیشتری در زمینه اتاقهای گریم، لباس، استراحت و سالن غذاخوری برای استفاده عوامل سازنده فیلمهای مختلف هستیم.
طرح جامع «شهرک سینمایی دفاع مقدس»
وی با اشاره به جمعآوری نظرات اهالی هنر، معماری و طراحی برای اجرای هر چه بهتر طرح جامع شهرک سینمایی دفاع مقدس، تصریح کرد: این طرح برای اجرایی شدن به دلیل آنکه طرحی ملی است، نیازمند مصوبه مجلس شورای اسلامی و تخصیص اعتبار مورد نیاز است تا به صورت فازبندی به اجرا درآید. خوشبختانه بسیاری از زیرساختهای شهرک سینمایی دفاع مقدس مناسب طرح جامع مدنظر است.
مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: همه باید پتانسیل این شهرک را بشناسیم و با انسجام و یکپارچگی در برنامهریزی و مدیریت به شکوفایی و رشد هر چه بیشتر این مکان ارزشمند کمک کنیم.
در پایان گفتگوی خود با ناصر مقدمزاده درباره خاطرات خوب و تلخ خود در شهرک سینمایی دفاع مقدس پرسیدم و وی پاسخ داد:تلخترین خاطره، حادثه تلخ انفجار در صحنه فیلم «معراجیها» بود و بهترین خاطره این است که وقتی فیلمی در این شهرک ساخته میشود، مورد استقبال مخاطبان قرار گیرد.
وی تأکید کرد: شهرک سینمایی دفاع مقدس پشتیبان فیلمهای سینمایی است و باید از آنها حمایت کند.
بعد از گفتگو، گپی صمیمانه با ناصر مقدمزاده به سمت خروجی شهرک حرکت کردیم. بعد از خارج شدن از شهرک، وارد اتوبان قم به تهران شدیم و در تمام مسیر به شهرکی فکر میکردیم که با کمی حمایت و توجه بیشتر میتواند به یکی از پشتوانههای مثالزدنی و تأثیرگذار فرهنگی و هنر ایران تبدیل شود.
منبع : مهر-گروه هنر-فریبرز دارایی