حمیدرضا عظیمی| «ممنوع‌الکار»! این عنوانی است که به آنها داده شده و گاهی هم به همین نام و به‌صورت رسمی اعلام می‌شود. همین چندی پیش بود که وقتی اسم یکی از هنرپیشه‌های تلویزیونی به میان آمد و از ممنوع‌التصویری‌اش صحبت شد، این تأکید وجود داشت که او ممنوع‌التصویر نیست، «ممنوع‌الکار» است.
حالا اما موضوع توجه بیشتری را جلب می‌کند آن هم وقتی فردی مثل «حسین زمان» خواننده نام‌آشنای ایرانی صحبت از ممنوع‌الکاری خود به میان آورده و از اوضاع و احوال زمانه گلایه می‌کند. او گفته است که حتی از تدریس او هم جلوگیری کرده‌اند. «حسین زمان»ی که وقتی سوابقش را ورق می‌زنید اخراج از دانشگاه توسط ساواک و ترک تحصیل از دانشگاه‌های خارج از کشور برای حضور در جبهه و حتی فرماندهی مخابرات نیروی دریایی سپاه هم دیده می‌شود و این سوال را پیش می‌آورد که ممنوع‌الکاری، آن هم در این حد که حتی از تدریس او در پردیس دانشگاه شریف در کیش جلوگیری شود با چه استدلال و البته در چه چهارچوبی انجام شده است.
حسین زمان خودش گفته است: من تا چهار‌سال پیش عضو هیأت علمی پردیس دانشگاه شریف در کیش بودم و تدریس می‌کردم اما از همان زمان تا امروز از تدریس من در این دانشگاه نیز جلوگیری کردند، پس می‌شود گفت که شانزده‌سال است اجازه فعالیت هنری ندارم! در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، حدود ١٠بار به وزارت ارشاد و اداره کل موسیقی مراجعه کردم تا فعالیت هنری خود را آغاز کنم. در چهار‌سال دولت یازدهم، پاسخ قانع کننده‌ای نگرفتم و در دوره جدید هم دوباره مراجعه کردم و با من گفت‌وگوهایی شد که هیچ نتیجه‌ای نگرفتم. به من اعلام شد که نتیجه جلسه را به شما اعلام می‌کنیم اما ماه‌هاست که هیچ نتیجه‌ای به من اعلام نشده است. همچنین از طریق خانم مولاوردی که دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور حقوق شهروندی است، تقاضای رسیدگی به کارم را کردم و ایشان نیز قول دادند مسأله را پیگیری کنند اما همچنان نتیجه‌ای حاصل نشده است.
تأکید زمان بر این بود که «صدای من نباید در قالب یک اثر هنری منتشر شود البته برای این مسأله هیچ حکمی از جانب مراجع قضائی صادر نشده و هیچ توضیحی نیز به من داده نمی‌شود که دلیل این مسأله چیست. فقط گفته می‌شود از بالا دستور داده شده که شما اجازه فعالیت ندارید».
این «دستورات از بالا» هر چند ظاهرا در همه حوزه‌های هنری وجود دارد اما در تلویزیون به‌طور اخص وجود داشته است! تخصیصی که باعث شده اسامی زیادی را در این زمینه بشنویم. اسامی‌ای که گفته شده یکی برای حضور در یک ستاد انتخاباتی ممنوع‌الکار شده و دیگری به دلیل حضور در عکس آن هم با شلوارک! اسامی‌ای که هر کدام در مقاطعی ممنوع‌الکار بوده‌اند یا ممنوع‌الکاری آنها ادامه دارد: فاطمه معتمدآریا، سحر قریشی، مهران مدیری، باران کوثری، پگاه آهنگرانی، جواد یحیوی، مهراب قاسمخانی، پیمان قاسمخانی، بهاره رهنما، فرزاد جمشیدی و ده‌ها تن دیگر که حتی برای سازمانی با طول و عرض تلویزیون زیاد است.
نگاه مسئولان
کریمی که مسئولیت‌هایی در شبکه دو داشته است، هرچند در آغاز بحث، اثری از مسافرت در او دیده نمی‌شد، اما با تأکید بر این‌که «ممنوع‌المصاحبه است»! از پاسخ به سوالات به بهانه سفر طفره رفت. او در پاسخ به این سوال که «آیا ممنوع‌الکاری در تلویزیون و به‌صورت کلی در مجموعه صداوسیما، تابع قانون خاصی است؟» گفت: از این موضوع اطلاعی ندارم.
محمدرضا جعفری‌جلوه هم در پاسخ به این سوال که «ما در روزنامه شهروند در حال پیگیری موضوع ممنوع‌الکاری در حوزه هنر هستیم و این سوال را طرح کرده‌ایم که آیا در صداوسیما یا در کلان ماجرا در حوزه فرهنگ، قانونی برای ممنوع‌الکاری وجود دارد؟» گفت: درباره این موضوع اصلا نظری ندارم. این سوال از او شد که «آیا می‌توان گفت ممنوع‌الکاری‌ها محصول سلیقه هستند و قانون مکتوبی وجود ندارد؟» جعفری‌جلوه پاسخ داد: نظری ندارم. یکی دیگر از مدیران صداوسیما در پاسخ به وجود قانون مکتوب درباره ممنوع‌الکاری در صداوسیما گفت: ما چنین قانونی نداریم و از اساس ممنوع‌الکاری در صداوسیما ربطی به این سازمان ندارد و معمول این است در مواردی، از بخش‌های مختلف خارج از سازمان، از مجموعه درخواست می‌شود. او گفت: ما در صداوسیما چیزی به نام ممنوع‌الکاری نداریم. بلکه اگر فرد هنجارهای بااهمیت برای سازمان را رعایت کرد، از او استفاده می‌شود و اگر این موضوعات را رعایت نکرد، از او دعوت به کار نمی‌شود این هم، همه جای دنیا مرسوم است؛ مثلا در خود جشنواره کن هم می‌گویند فلان کت‌و‌شلوار را باید بپوشید و کروات بزنید و اگر رعایت نکنید، به‌عنوان میهمان رسمی اجازه حضور نخواهيد يافت. موضوعی که البته برخی از هنرمندان آن را رد می‌کنند و بحث هنجارهایی که مد نظر برخی مسئولان است را ورود به حوزه خصوصی خود تلقی می‌کنند. به هر روی آن‌طور که مسئولان صداوسیما درباره این موضوع اعلام نظر کرده‌اند دست کم از روی شواهد به نظر می‌رسد «قانون مکتوبی» در این زمینه وجود ندارد و هر چه هست «قوانین نانوشته» است. مواردی که به گفته آن مدیر در صداوسیما، اساسا به این سازمان مربوط نیست مگر در مواردی که به پوشش افراد آن هم در برنامه ربط داشته باشد.
در همین حال عضو شورای نظارت بر صداوسیما هم با «شهروند» به گفت‌و‌گو نشسته و از چند‌و‌چون ماجرای ممنوع‌الکاری در حوزه فرهنگ و هنر به‌ویژه در صداوسیما بحث به میان آورده است. سیداحسان قاضی‌زاده وقتی با این سوال که «آیا در صداوسیما قانونی به نام ممنوع‌الکاری وجود دارد یا خیر؟» گفت: این سوالات حاشیه به وجود می‌آورد. در ادامه از عضو شورای نظارت بر صداوسیما سوال شد: خارج از صداوسیما آقای حسین زمان به عنوان فردی که سوابق مختلفی در انقلاب دارد، ممنوع‌الکار است؛ در صداوسیما هم چنین مواردی وجود دارد؛ شما چطور با این موارد برخورد می‌کنید آیا شورا شأن ورود به این موضوعات را دارد؟» گفت: ما راجع به اشخاص و افراد حرف نمی‌زنیم؛ بلکه کلیت ماجرا را مورد بحث قرار می‌دهیم. در پاسخ به این بخش از سوال که شورا چطور وارد موضوعات مربوط به این حوزه می‌شود، باید گفت در صورتی که فرد چنین وضعی داشته باشد و به شورا شکایت کند، ما وارد موضوع می‌شویم. عضو کمیسیون فرهنگی در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون سابقه داشته که فردی شکایت کند و موضوع منتفی شود، گفت: تاکنون چنین موردی نداشته‌ایم!
هیس! ممنوع‌الکار نداریم
ممنوع‌الکاری؛ جایی که حقوق شهروندی هم کفاف نمی‌دهد
