رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، با اشاره به ویژگی‌های مهم و زیبای خطر نیریزی، مکتب این هنرمند را نمادی از فرهنگ ایرانی و اسلامی دانست.
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، آیین رونمایی از مصحف شریف به خط میرزا احمد نیریزی که از سوی نصرالله توکلی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اهدا شده، عصر دیروز، با حضور سیدرضا صالحی امیری، احمد مسجدجامعی، فتح‌الله مجتبایی و جمعی از کارشناسان نسخ خطی در کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
سیدرضا صالحی امیری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در این مراسم گفت: اتفاقی که امروز از سوی استاد توکلی رخ داد، بسیار فراتر از اهدای یک جلد قرآن است. ما معتقدیم که قرآن نور است، نوری که همه دل‌های تاریک را روشن می‌کند و حرکتی که امروز استاد توکلی انجام دادند این نور را به یک ملت عرضه کردند.
او با تحسین معرفت نصرالله توکلی در اهدای این مصحف شریف اظهار کرد: از منظر مطالعات فرهنگی، اقدام این عزیز، حرکتی موثر در ترسیم یک تبار فرهنگی است، چراکه همراهی قرآن در زمان و ادوار مختلف تاریخی در بین پادشاهان و مردم عادی، نشان از این دارد که مردم ایران همواره با قرآن زندگی می‌کرده‌اند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، با اشاره به سفر اخیر خود به روسیه ادامه داد: بسیار حیرت‌انگیز است که در کتابخانه ملی و آرشیو ملی مسکو چنین آثاری از ادوار دور تاریخی سرزمین ایران یافت می‌شود و آثار ارزشمندی که در اکثر کتابخانه‌های بزرگ دنیا نمونه‌هایی از آنها دیده می‌شود.
صالحی امیری همچنین با اشاره به ویژگی‌های این قرآن اهدایی به کتابخانه ملی، تصریح کرد: مکتب نیریزی نمادی از فرهنگ ایرانی و اسلامی است و ما قول می‌دهیم که امانتدار خوبی برای این گنجینه باشیم و آن را در معرض دید همگان قرار دهیم و ثواب آن را به خانواده بزرگ توکلی هدیه کنیم.
پیشنهاد برپایی نمایشگاهی از قرآن‌های نفیس
احمد مسجدجامعی نیز در این مراسم با اشاره به اینکه قرآنی که نصرالله توکلی به کتابخانه ملی اهدا کرده و بسیاری از قرآن‌های دیگر جزء ذخایر سلطنتی بوده و در کنار جواهرات سلطنتی نگهداری می‌شد خاطرنشان کرد: با وجود اینکه ارزش معنوی این قرآن‌ها محفوظ بود اما به لحاظ آرایه‌های هنری و زیبایی‌های بصری نیز اهمیت داشته است.
او افزود: در کتابت و حفظ این قرآن‌ها تلاش‌های بسیاری شده و این تلاش‌ها در دوره صفوی به اوج خود رسیده و در دوره شاه عباس دوم نیز استمرار داشته است اما در همه این دوره‌ها هنرمندان تعهد داشته‌اند که آثار برجسته قرآنی خلق کنند و تمام هنر خود را به کار گیرند و به تحقیق می‌توان گفت، هیچ موزه و کتابخانه‌ای وجود ندارد که نمونه‌ای از این قرآن‌ها در آنها وجود نداشته باشد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: چند سال پیش قرآن «ابن بقا» توسط ایتالیایی‌ها و فرانسوی‌ها به چاپ رسید و چاپ این اثر توسط آنها به دلیل دارا بودن ارزش هنری قرآن است که در آن سال‌ها هزار دلار برای خرید آن پرداختم و نسخه را به مرحوم محمد زهرایی دادم که قول داد با کیفیتی بهتر آن را به چاپ برساند که آماده چاپ شد اما متأسفانه هنوز چاپ نشده است.
مسجد جامعی با اشاره به ویژگی‌های شاخص قرآن‌های ایرانی بیان کرد: در این نسخه‌ها رنگ قرمز ایرانی، سبز متمایل به آبی و یا آبی فیروزه‌ای مشهود است و این هنر ایرانی است که در به کار گیری رنگ تمهیدات خاصی می‌اندیشیدند و قرآن را با بهترین رنگ روی بهترین کاغذ می‌نوشتند و تواناترین هنرمندان به کتابت قرآن می‌پرداخت. کسانی که خط و خوشنویسی قرآن و تجلید را انجام می‌دادند در رتبه برترین‌ها قرار داشتند و اثری هم که پدید می‌آمد مجموعه‌ای ارزشمند بود و در گنجینه نگهداری می‌شد.
او اضافه کرد: هنرمندان و خوشنویسان در کتابت قرآن، همه توان زمانه را به کار می‌گرفتند تا اثری هنرمندانه خلق کنند و نگاهی به رنگ‌ها و آرایه‌های هنری در این قرآن‌ها، هر یک دوره‌ای را روایت می‌کند و از جمله این قرآن‌ها را می‌توان در کتابخانه ملی ایران یافت. همانطور که پیشنهاد کردم آثار قرآنی در یک مجموعه به نمایش گذاشته شود تا برای مطالعه و تحقیق درباره خط، خوشنویسی، ترجمه و صحافی مؤثر باشد؛ چرا که تجلی روح ایرانی در کالبد قرآن جلوه‌گر شده است.
با پیدایش چاپ هنر خطاطی رو به افول رفت
فتح الله مجتبایی نیز در این مراسم با تقدیر از اهدای این کتاب به کتابخانه ملی و همچنین تقدیر از کتابخانه ملی برای جمع آوری آثار این چنین به عنوان میراث تاریخی برای آینده، افزود: تاریخچه نگارش قرآن، به هزار سال پیش بر می‌گردد که نسخه برداری از قرآن شروع و ایران بستر رشد و تکامل خط فارسی و عربی شد و خط نستعلیق و شکسته در ایران رشد کرد.
او ادامه داد: نسخ قرآنی نیز بستر رشدشان در ایران بود؛ کسانی که نسخ مختلف قرآن را در کتابخانه‌های جهان دیده‌اند معتقد هستند که بهترین و با ارزش‌ترین نسخه‌ها در ایران نوشته و نگهداری می‌شود.
این كارشناس اديان، با بیان اینکه نسخه‌های قرآن از قرن هفتم با خط ارموی، به اوج خود می‌رسد، تاکید کرد: از آن زمان این خط رشد پیدا کرد و در زمان صفویه به اوج خود رسید، قبل و بعد از نیریزی کسی نمی‌توانست نسخ قرآنی را پدید بیاورد.
مجتبایی با تاکید بر اینکه تناسب حروف و اشکال، خیلی زیبا حفظ شده‌اند، بیان کرد: با پیدایش چاپ، این هنر رو به افول می‌رود؛ چرا که هر کدام از این خطاطان کار یک چاپخانه را انجام می‌دادند.
در ادامه این برنامه کاوه تیموری و کیانوش معتقدی نیز، درباره سایر زیبایی‌های این قرآن، به سخنرانی پرداختند.
در پایان این مراسم نصرالله توکلی اهدا کننده این قرآن نفیس به کتابخانه ملی گفت: سال‌ها است که انزوا اختیار کرده و از همه فعالیت‌های اجتماعی دست برداشته‌ام اما به خاطر یکی از حرکت‌های فرهنگی نسخه‌ای از قرآن را که به خط میرزا احمد نیریزی است به کتابخانه ملی ایران اهدا می‌کنم.
او در ادامه درباره تاریخچه این قرآن گفت: این قرآن یکی از سه نسخه گرانبها، اصیل و ارزشمندی است که توسط نیریزی در سال ۱۱۲۶ هجری قمری در خاندان صفوی کتابت شده است. این نسخه در دوره‌های بعد در اختیار پادشاهان قاجار قرار گرفت و سپس احمدشاه قاجار به پاس قدردانی از معلم خود آن را به خلیل خلیل سلطان، جد پدری همسرم اهدا کرد و سپس این قرآن دست به دست به پدر همسرم رسید و پس از آن در سال ۱۳۴۵ شمسی در اختیار خانواده من قرار گرفت و تاکنون از آن نگهداری کرده‌ایم.