˝کَرْب زنی˝ یا ˝کرپ زنی˝ از آیین‌های ویژه عزاداری در ماه محرم است که اجرای آن بیشتر در مازندران و گیلان دیده می‌شود.
هنرآنلاین: اسمش را که می‌شنوید یاد زنجیر زنی می‌افتید. فقط اسمش عوض شده و کمی تفاوت دارد. “کَرْب زنی” یا “کرپ زنی” از آیین‌های ویژه عزاداری در ماه محرم است که اجرای آن بیشتر در مازندارن و گیلان دیده می‌شود. “کرب” قطعه چوبی است تراشیده شده، به اندازه‌ای که در کف دست جا می‌گیرد و سطح بیرونی آن صاف است. در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد. کرب در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند. عزاداران هر کدام یک جفت کرب را در دست می‌گیرند و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود آنها را برهم می‌کوبند.
کل داستان کرب زنی این است. اینکه چرا این کار برای ما مهم شده برمی‌گردد به اینکه یک گروه از کرب‌زنان مازندارنی در ایام محرم در تهران حضور یافته و همان مراسم سنتی شمالی را در تهران اجرا می‌کنند که تاکنون با استقبال مردم هم روبه‌رو شده است. گروهی که طبق گفته مسئولشان، سال‌هاست برای عزای حسین (ع) این مراسم را انجام می‌دهند.
“کرب زنی” معمولا در ماه محرم و در دهه‌ی نخستین این ماه برگزار می‌شود که موسوم به عاشورا و مصادف با شهید شدن امام سوم شیعیان “حسین ابن علی(ع)” است. در این آیین حرکاتی نمادین از عملکرد نادمانه اقوام و طوایفی است که به هنگام وقوع نبرد، میان حسین بن علی(ع) و یزید بن معاویه در دشت نینوا و صحرای کربلا قرار گرفتند و این رسم در واقع ابراز ندامت و پشیمانی این اقوام است. کرب‌زنان ضمن هماهنگی و همنوایی باهم، نمادی از همدلی و اتحاد از خود نشان می‌دهند و ناله کرب آنان بیانگر ناله جمادات و زمین و زمان بر حسین (ع) و یارانش است.
حسن کاظمی 56 ساله و اهل روستای کوهپایه‌سرا در شهرستان بابل است. او از 9 سالگی تا به امروز یعنی به مدت 47 سال، برای امام حسین کرب‌زنی می‌کند. شغل اصلی‌اش زنبورداری است اما در ایام محرم هرسال دسته عزارداری سقاخانه‌شان را که به نام فامیل آنها معروف است، راه می‌اندازد و برای عزای حسین(ع) راهی خیابان‌های کوهپایه‌سرا می‌شود. او و گروهش امسال در تهران حاضر شدند و در محله جنت‌آباد دسته کرب‌زنان راه انداختند.
قدمتی ۲۰۰ ساله در روستای کوهپایه‌سوار
“نمی توانم بگویم کرب‌زنی از چه زمانی به مازندران وارد شد اما در روستای ما بیش از 200 سال است که قدمت دارد. پدرم و پدرش دسته‌های کرب زنی راه می‌انداختند و این سنت به ما هم منتقل شده است. فرزندان من هم از من می‌آموزند.” کاظمی می‌گوید اینکه چرا اسمش شده کرب، برمی‌گردد به کرب و بلا و اتفاقاتی که در حادثه کربلا رخ داد. کرب زنی از آن جهت اهمیت پیدا می‌کند که جزو آلات موسیقی محرمی محسوب می‌شود و با تولید صدایش، نوای عزا را یادآور می‌شود.
کاظمی درباره کرب زنی می‌گوید: “کرب‌زنی از زمانی باب شد که در کربلا اسرا برای اینکه صدای گریه‌شان به گوش دشمن نرسد، دو سنگ را به هم می‌کوبیدند و صدایی تولید می‌کردند که مانع پخش صدای گریه‌شان می‌شد. در گیلان و مازندران هم به همین واسطه چنین چیزی رسم شده است. اما در این منطقه به جای سنگ از چوب استفاده می‌کنیم. یعنی به جای اینکه سنگی را که زود می‌شکند به هم بزنیم، از چوب استفاده می‌کنیم که به وفور در این استان وجود دارد. ضمن اینکه می‌توانیم تراشش دهیم و به هر شکلی بخواهیم در بیاوریم.”
کرب زنی مثل زنجیرزنی است
“کرب زنی مثل زنجیرزنی است، فرق چندانی ندارد. حتما دیده‌اید بعضی‌ها را که به جای یک زنجیر چند زنجیر با هم می‌زنند، در اینجا هم همین اتفاق می‌افتد. مثلا یک دفعه چند کرب را با هم می‌گیرند و می‌زنند. به طور معمول 3، 5 یا 7 کرب دست می‌گیرند و می‌نوازند. تفاوت چندانی با زنجیر ندارد. تنها تفاوت‌شان در شکل ظاهری‌اشان است.”
به گفته کاظمی کرب‌زنی نوحه خاصی ندارد فقط ریتمش نسبت به زنجیر زدن تند‌تر است و همه کسانی که کرب می‌زنند باید هماهنگ باشند وگرنه صدایی که تولید می‌شود فالش خواهد شد: “باید بلد باشی که چطور بزنی چون اگر اشتباه بزنی کل صداها در هم می‌شود. مثلا در زنجیرزنی اگر اشتباه بزنی اتفاقی نمی‌افتد و هیچ کس نمی‌گوید صدای اشتباهی تولید می‌شود اما وقتی کرب را اشتباهی بزنی این اتفاق می‌افتد و صدایی که تولید می‌شود، صدای بدی است. این مراسم با شعر خاصی همراه نیست. گرچه ریتمی که گرفته می‌شود کمی فرق دارد. در کرب زنی برای اینکه دسته از ریتم نیفتد باید نوحه‌ها سریع‌تر خوانده شوند و دست‌ها سریع‌تر به آسمان برود.”
به گفته کاظمی حتی بچه‌های کوچک هم به عشق امام حسین (ع) وارد این دستجات می‌شوند و از همان عنفوان کودکی به کرب‌زنی مشغول می‌شوند: “بچه‌ها از همان کودکی در سقاخانه‌ها بزرگ می‌شوند و یاد می‌گیرند چطور کرب‌زنی کنند. حتی نوه 5 ساله من هم در این مراسم شرکت می‌کند و طبل کوچکی دارد که همیشه همراه خودش می‌آورد.”