تعریضی برپاره ای از اشعار:”ه۰ا.سایه”

اوج خیال یا قلتّ معانی در شعرسایه( هوشنگ ابتهاج )
گر چه ادراکات آدمی را چهار مرتبه است که به احساس و تخیّل و توّهم و تعقّل تقسیم می شود ولی برخی ادراکات انسانی را تثلیث می شمارند نه تربیع زیرا “وهم” را عقل ساقط شده می پندارند و برای عقل مراتبی قائلند از آنجمله عقل هیولانی که قابلیّت پذیرش استکمال را دارد و عقل بالملکه مرتبه نازله عقلی است و آن آشنایی با اولیّات و بدیهیّات است و عقل بالفعل که مرتّب اش دسترسی به نظریات است و ساختن تئو ریها و حصول به پارادیم هاواجماع فرضیه ها در نزد خواص می باشد وعقل مستفاد که کمال نوری علمی است ودرنزدحقیقت نفس ظاهرمی شود وخود کمالات علمی است
ولی شعر”سایه” گویا از انواع ادراکات انسانی آنچنان در تخیّل مانده که آسمان و ریسمان می بافدتا شاید بتواندذره ای ازعشق اندرونی خویش رادرکارخانه خیال به پر وراند و هویدا سازد و لحظه ای خود را به آرامش برساند۰ در شعر نیلو فر صفحه ۶۳ کتاب “آیینه درآیینه سروده است : ای کدامین شب !
یک نفس بگشای
جنگل انبوه مژگان سیاهت را!!
تا بلغزد بربلوربرکه چشم کبود تو
آغاز وانجام این ابیات چیست و چه چیزی را می خواهدبه شنونده القائ کند معلوم نیست !؟
بو سه شیرین روزی آفتاب را
و یا شبنم یک عشق و حشی را
شعر از آنجا که با روح و جان انسانها سر و کا دارددلنشین و شیرین است و آرام بخش به خصوص در دنیای بیگانگی و سردصنعتی و زمخت و زنگارین احساسات موجب تلطیف روح است و از لوازمات حیات اماّ عمق مقصود شاعر در اکثریت اشعار نامشخص و نامعلوم است گر چه طبع لطیف و آمیخته به مو سیقی جناب “استاد سایه “برهمه مکشوف است اماّ نمی دانیم چیستی شعر او چیست و به کجا می اندیشد و بدنبال چه می رود !؟مگر آنکه سراغ هو شنگ ابتهاج را گرفت و از خودجناب “سایه”پرسیدکه دلایل این احوالات چیست و شما گویا معتکف شده اید وزندگانی اجتماعی را رها ساخته اید و به ذهنیّات محض می اندیشید هر چند هم جناب استاد دکتر شفیعی کد کنی اشعار ایشان را گلچین کر ده باشندودربازه ای با عامّه نیستید که خصلت علماست که به خویشتن خویش بر گر دند و از بحور وجود خویش چشمه عشق به جو شانند که شیوه بسیاری از بزرگانست اماّ میوه ای شیرین هدیه مر دمانش کر ده اندهمچون ملاصدراو۰۰۰ جناب استاداگرچه در کانون علوم و فنون تجربی و استقرایی غرب بسر می برید ولی ریشه ات شرقی است وهمه آثار و لطافت شرق را از تو طلب می کنندهمچون اشعار: نقش ما گو ننگارند به دیباچه عقل+هر کجا نامه ی عشق است نشان من و توست و اما آنچه قابل انگار نیست غیر از کمال معنوی جناب استاد خدمات او به زبان فصیح پارسی است که در تاریخ ادبیات ایران همراه کاروان شعر و ادب پارسی چون حافظ و سعدی همیشه بیاد ماندنی است و سایه و روشن در کشور معنوی ذهن های نقّاد خود نمایی می کند هر چند شعر” در پر ده خون “از سروده ای سال ۶۰ایشان جبران بسی ما فات می نماید که”
بهار آمد بیا تا دادعمر رفته بستانیم
به پای سرو آزادی سر و دستی بر افشانیم
به عهد گل زبان سوسن آزاد بگشائیم
که ما خوددرداین خون خوردن خاموش می دانیم
نسیم عطر گر دان بوی عاشقان دارد
بیا تا عطر این گل در مشام جان بگر دانیم
سحر کز باغ پیروزی نیم آرزو خیزد
چو پر چم ها ی گلگون کاندر آن شادی برقصانیم
به دست رنج هر ناممکنی ممکن شود آری
بیا تا حلقه اقبال محر ومان به جنبانیم
شقایق خوش رهی در پر ده خون می زند “سایه”!!
چه بی راهیم اگر همخوانی این نغمه نتوانیم !
در مقابل شفافیت اشعارو پندیلات سعدی و غزلیات اورا داریم که بدون تحمّل و تامّل شنونده و خواننده را به معنی اصلی هدایت می کند و ازابهام گرایی صرف پرهیز مدارد آفتابست آن پریرخ یا ملائک یا بشر +++قامتست آن یا قیامت یا الف یا نیشکر
آخر ای سرو روان بر ما گذر کن یک زمان +آخر ای آرام جان در ما نظر کن یک نظر دوستی راگفتم اینک عمرشدگفت ای عجب+طرفه میدارم که بی دلداران چون بردی بسر گفت سعدی صبر کن یا سیم و زر ده یا گریز+عشق را یا مال باید یا صبوری یا سفر ویا انسان وقتی به اشعار مولوی می رسد صاحب عشق و حالی دیگرمی شود کنه وجودش به لرزه در می آیدودر عمق جانش لحظاتی آنچنان متحّول می گر دد که از اطراف واکنا فش بی خبر می ماند همه جسمش می شود جان سبکبال و نورانیّت وجود می یابد و ابتهاج و شادی در او موج می زند ودر سلسله سالکینش قرار می گیرد و عاشق می شود نه آن عشق غیر عفیف حیوانی که وابستگی اورا صد چندان کند و همه کمالات انسانی اورا بزداید و اورا زمینگیر انواع تعلقّات کند بل همان عشق الهی است که به تعبیر حضرت علامّه حسن زاده عشق کنایه از مقام ولایت مطلقه علویّات عارفی است و موجب تعالی می شودکه در دفتر دل سروده اند:
تعالورا شنو از حق تعالی +++ترادعوت نموده سوی بالا
چه می خواهی در این لای و لجن ها + چرا دوری زگلها و چمن ها
تویی آخرنگار و همنشینش ++++ بزرگی جانشین بی قرینش
چه بعدی حال چون سر مایه داری+++ به راه افتی و کام دل برآری
و آیا می شود این اشعار مولوی را به چیزی سنجیدکه راه بنمایدکه سلاست بیان و القائ معانی در آن موج می زند
موسیا آداب دانان دیگرند++ سو خته جان و روانی دیگرند
عاشقان راهر زمان سوزیدنی است + بر ده ویران خراج و عشر نیست
گر خطا گوید وراخاطی مگو+گر شود پر خون شهیدآنرامشو
خون شهیدان زآب اولتراست +این خطا از صد صواب اولتر است
تو زمستان قلاوزی مجو+جامه چاکان راچه فر مایی رفو
ملت عشق ازهمه دنیا جداست +عاشقان رامذهب و ملت خداست
این شیرینی و حلاوت کلام و بیان رادر اشعار حافظ هم می بینی منتها در پوشش الفاظ و استعارات عر فانی که چنان وجدی به خواندن ابیاتش به انسان دست می دهد که گاها”آنرا قر آن دوم می یابیم و عقده دل با او وا می کنیم و به شب یلدا کشف اسرار دل را بدو می سپاریم وبه آن تفائل می زنیم و از او می خواهیم سّردل را برای ما مکشوف کند و به ما راه فر دارابنمایم گویا حافظ با عالم مجر دات هم راه دارد واز عالم معنی هم بی خبر نسیت بعضا”به برخی از دانشجو یانم عر ض می کر دم چون غم به سراغ شما آید دیوان حافظ را بگشائید که او غمگسار همه ناملایمات است وترا به عالم محض وعقول می برد و کدورتها را از وجودت می زداید وتا صافی می گر داند :
الاای طوطی گو یای اسرار + مبادا خالیت شکر زمنقار
سرت سبز و دلت خوش باد جاوید + که خوش نقشی نمودی از خط یار
خرد هر چند نقد کاینات است + چه سنجدپیش عشق کیمیا کار
به مستوران مگو اسرار هستی + حدیث جان مپرس از نقش دیوار
به هر طریق آنچه جناب “سایه”ساخته و پرداخته همان چشیدنهای سفره الهی بر گر فته از اشعار حافظ و سعدی و مولوی است وایشان سلسله جنبان همان درند واز بزم مجلس آنان برخاسته اند و از همان ساقی ساغر وجود خویش را پر شراب کر ده اند و خماّرباده فروش همان رندان و عارفانند وبه منصب قلندری رسیده اند وشاید هم به کمالات مشاهده و مکاشفه و محاضرحضور قلب رسیده باشند که اشعار استاد ابتهاج را مشحون از تمثیلات و الفاظ وعبارات و لغایز پر نغز نموده است با همه مستورّیت اش آیا می شود باهمه تفاوت نفوس ابتهاج راعدیل شاعران دیرین گرفت !؟