روزنامه شرق روز دوشنبه در سرمقاله خود نوشت: سکوت بیشتر از این را بر نمی تابد. تاریخ، سینه پر راز خود را از زنجیر دوران رها می کند. خورشید از پشت ابرهای ضخیم 60ساله، چهره گشوده و لبخند زرین حقیقت تا فراسوی مرزها می گستراند.
«یوسف مولایی» در ادامه این مطلب می نویسد: اسناد تاریخی روایت دیگری از چگونه آمریکا شدن آن کشور بازگو می کنند. آمریکا برای رسیدن به امروز خود، کودتاهای زیادی را در سراسر دنیا تدارک دیده است.
اسناد کودتاها همچنین رویکردهای مداخله جویانه بریتانیای کبیر در امور داخلی کشورها را برملا کرده و نقش تاریخی آن کشور را در پیشگیری از توسعه سیاسی خاورمیانه آشکار می کند. در آن سوی زمان، لبخند نیشدار پیرمرد مغرور همچنان خواب کودتاچیان را آشفته می کند.
او بی هیچ سلاح و خشونتی، به پشتوانه قیام ملی مردم خود، فاتح است و کودتاچیان بار سنگین رسوایی خود را تا همیشه تاریخ بر دوش خواهند کشید. اگر اسناد دخالت آمریکا و انگلیس در سال 1358 منتشر می شد ایران می توانست پاسخ شایسته ای به دعوای مطروحه ایالات متحده آمریکا در دیوان دادگستری لاهه بدهد. همچنین ایران می توانست در زمان تدوین بیانیه الجزایر، آمریکا را برای پذیرش مسوولیت خود در کودتای 28 مرداد، تحت فشار قرار دهد و عبارات مبهم و دو پهلوی متن بیانیه در اعلام نظر آمریکا در عدم مداخله در امور داخلی ایران را به یک تعهد قاطع حقوقی در خودداری آن کشور از مداخلات آتی تبدیل کرده و شاید هم جبران خسارت معنوی در تعرض به حاکمیت ایران را در بیانیه الجزایر پیش بینی می کرد.
دولت آمریکا هنوز هم به طور رسمی از پذیرش مسوولیت حقوقی خود در کودتای 28 مرداد 32 سرباز زده و از مردم ایران – آنطور که عرف بین الملل حکم می کند- دلجویی نکرده است. تقدیر این بود که همچنان این پرونده مفتوح بماند تا در تمامی بزنگاه های تاریخی، به روزگار سیاسی ما سر بزند. از این رو باید انتشار اسناد سیا در آرشیو اسناد ملی آمریکا را در جریان مذاکرات هسته ای به فال نیک گرفت و آن را هدیه ای از دیروز برای فردای ایران ارزیابی کرد. خوشبختانه حقوق بین الملل در پذیرش مرور زمان نسبت به دعاوی دولت ها سختگیر است و دعوای بسیاری بین کشورها وجود دارد که منشأ آن در گذشته دور نهفته است. هر چند پیوندزدن مطالبات تاریخی ایران از دو عضو 1+5 بابت کودتای 28مرداد با مذاکرات جاری هسته ای امر دشواری است ولی از دیگر سو، هنر دیپلمات ها این است که از هر امکان و فرصتی برای تقویت مواضع خود در مذاکرات سود ببرند. از این رو چنانچه بحث های کارشناسی روی این موضوع (استفاده از اسناد منتشرشده) به صورت علمی و منطقی دنبال شود و رسانه ها نیز بتوانند فضای مناسبی برای طرح این موضوع فراهم کنند، شاید تیم مذاکره کننده بتواند از ظرفیت های تاریخی کودتای 28مرداد، برای شرمنده سازی آمریکا و انگلیس بهره برده و این دولت ها را به اتخاذ مواضع منعطف تر سوق دهند. مطابق اصول کلی حقوقی، هیچ عمل خلاف قانون نباید بدون پاسخ دهی باقی بماند. آمریکا و انگلیس باید بدانند که باز ماندن یک پرونده تا ابد، یک عنصر آسیب رسان به مناسبات سیاسی ایران و آن دولت ها تلقی می شود و به تاخیر انداختن حل و فصل این موضوع، بار مسوولیت کودتاچیان را هر چه بیشتر سنگین تر خواهد کرد. وادار کردن این دو کشور به پذیرش مسوولیت خود یک حرکت سازنده برای جلوگیری از تکرار اقدامات مداخله جویانه قدرت های بزرگ در امور داخلی کشورهاست و از این رو کمک موثری برای استقرار صلح و دموکراسی در منطقه دارد. مساله مسوولیت آمریکا و انگلیس را نباید به یک موضوع تسویه حساب یا تخلیه احساسات تقلیل داد. حل و فصل عادلانه مسوولیت ناشی از کودتا می تواند فرصت های بهتری برای گفت وگوی سازنده بین ایران و آمریکا فراهم کند.