دکتر منوچهری: بررسی قراردادها بدون ارزیابی تحولات جهانی و منطقه ای ممکن نیست

دکترغلامرضا منوچهری، یکی از بزرگترین صاحب نظران نفتی فعال در بخش خصوصی کشور است. حضور وی به عنوان دبیر کمیته علمی و عضو شورای سیاستگذاری هم اندیشی و نیز عضوکمیته بازنگری قراردادهای نفتی، نشان دهنده نقش مهم بخش خصوصی در انجام این کار بزرگ است. دکتر منوچهری در این یادداشت در باره رویکردهای کمیته علمی هم اندیشی و مباحثی که در ذیل پانل ها و میزگردها به بحث گذاشته خواهد شد، توضیحاتی را ارایه کرده است:

موضوع تحول قراردادهای  صنعت نفت و گاز موضوعی استراتژیک و مهمی است و باید سبب همراستایی میان فعالان و ذینفعان متعدد آن شود.

 کمیته علمی موظف به مراقبت از محتوای ارایه شده در چارچوب اهدافی است که برای این رویداد پیش بینی شده است. این امر در قالب انتخاب عناوین پانل ها و میزگردها و سخنرانان و مخاطبین انجام می شود. این کمیته همچنین سعی می کند تا مخاطبان را از بین مجموعه ذینفعان اصلی و واقعی صنعت انتخاب کند تا روند بحث هایی که در کمیته  مطرح می شود به درستی هدایت شده و نظرات اصلاحی اعضای پانل ها و میزگردهای تخصصی و سایر شرکت کنندگان را اخذ و حتی الامکان از آنها استفاده شود.

اگرچه جوهره اصلی کنفرانس بررسی تحولات قراردادهای نفتی است،ولی این امر بدون تبیین وضعیت کنونی صنعت نفت وگاز ایران در مقایسه با تحولات جهانی و رویدادهای منطقه امکان پذیر نیست. انتظار می رود که ایران با کم رنگ شدن تحریم ها نقش آفرینی های تازه ای در بازار نفت جهان بعهده گیرد که ابعاد آن قابل طرح و نقد است.

از سوی دیگر ابعاد حضور شرکت های خارجی و نحوه تعامل آنها با شرکت های ایرانی و ظرفیت های شرکت های ایران برای سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز، از جمله مباحثی اند که در این رویداد طرح خواهند شد.

بنا براین به غیراز تبیین چارچوب مدل قراردادی، نظرات ذینفعان مختلف را اخذ می کنیم و تمایل داریم تا بخش خصوصی مشارکت فعالانه تری داشته باشد.

محورمهم دیگر در این رویداد، رویکرد جدیدی است که وزارت نفت در داخل و بیرون وزارتخانه اتخاذ می کند تا صنعت نفت را  به شکوفایی برساند و فعالیت خود را تعالی بخشد. حضور شخص وزیر و مدیران ارشد وزرات نفت در این رویداد با هدف تبیین شرایط تازه و طرح راهبردهایی است که در این حوزه دنبال خواهند شد وهم اندیشی فرصتی را فراهم می کند تا محیط سینرژیکی بین بخش خصوصی و دولتی بوجود آید.

کمیته علمی در این چارچوب، مسیر فکری رویداد را طراحی می کند و با انتخاب محورها و سخنرانان مناسب تلاش می کند تا نتیجه بهتری اخذ شود. از این رو گرچه سخنرانان با توجه به زمینه های فکری و سوابق اجرایی انتخاب شده اند اما کمیته علمی در حوزه محتوا هم مشورت هایی را ارایه  می کند تا مباحث هر چقدر که ممکن است فنی تر ارایه شوند. حتی  در حوزه شرکت کنندگان هم مراقبت هایی صورت می گیرد تا افراد علاقمند فرصت حضور بیابند.

بر این اساس، پانل افتتاحیه، با گزارش کلی در باره فرآیند بازنگری در قراردادها و اهداف هم اندیشی شروع می شود که توسط رییس کمیته بازنگری در قراردادها ارایه خواهد شد.

راهبردهای وزرات نفت در پارادایم جدیدی که این دستگاه دنبال می کند توسط وزیر نفت ارایه می شود و مدیرعامل شرکت ملی نفت هم چارچوب ها و راهبردهای تازه این شرکت را در چارچوب قراردادهای جدید نفتی تبیین می کند.

پانل دوم، به سان دریچه ای به سوی جهان خواهد بود، تحولات صنعت نفت در ایران و جهان را ترسیم می کند. همچنین با توجه به رشد صنعت گاز در ایران( و جهشی که در تولید گاز ایران ظرف چند سال آینده روی می دهد)، به جایگاه ایران وضرورت ها و الزامات حضور در بازارهای جهانی و منطقه ای، نقش تاریخی نفت در اقتصاد ایران، اتخاذ دیپلماسی انرژی در جهان امروز اشاراتی خواهد داشت وبا  تاکید بر تحولات منطقه ای نفت و گاز، کشورهای همسایه مثل عراق، قطر، ترکمنستان، آذربایجان و کشورهای حاشیه خلیج فارس، آثار ناشی از این تحولات را بازنگری می کند. این پانل به مخاطبان ما تصویر به روز و روشنی در مورد جایگاه ایران نزد همسایگان و جهان خواهد داد و روند و ابعاد تحول خواهی برای سرعت دادن به حرکت را تببین می کند.

پانل عصر،فرصت ها و چالش های بالادستی نفت و گاز ایران را بیان می کند. واقعیت آن است که ما با چالش های زیادی روبرو هستیم. چالش هایی در حوزه  تکنولوژی،مدیریت، تامین سرمایه، مسایل ساختاری و کارفرمایی و نیزچالش هایی نهادی در بخش های مشاوره، پیمانکار و سازنده وجود دارند و در مقابل البته فرصت های زیادی هم وجود دارد. ذخایر ایران هنوز بسیار عمده است و در مجموع به لحاظ منابع هیدروکربوری، در جایگاه اولین کشور جهان هستیم.همینطور در طول 100 سال سابقه نفتی در ایران، نیروی انسانی متخصص در صنعت به یک فرصت بدل شده  و بخش خصوصی  هم گرچه بویژه در سال های اخیر ضعیف عمل کرده اما به هر حال حضور گستره ای داشته و روند رو به رشدی را نشان می دهد.

در این پانل علاوه بر این فرصت ها و تهدیدها، به برخی چالش های خاص میادین مشترک و ضرورت توسعه آنها توجه خواهد شد و مساله کمبود سرمایه در این میادین از منظر تجهیز منابع داخلی و خارجی به بحث گذاشته می شود.آخرین پانل روز اول هم اندیشی بر روی قراردادهای جدید متمرکز است. ابتدا روند گذشته نقد می شود و سپس چارچوب ترتیبات جدید قراردادی طرح و سخنرانان از زوایای مختلف حقوقی، فنی، مالی و اقتصادی بدان خواهند پرداخت.

پانل بعدی توانمند سازی بخش خصوصی و حداکثر سازی استفاده از ظرفیت های داخل نام دارد که در آن بویژه ظرفیت شرکت های ایرانی در طراحی، اجرا و ساخت به بحث گذاشته می شود.در این پانل، عمدتا سخنرانانی از بخش خصوصی حضور دارند و ما یک دهه تلاش بخش خصوصی و دستاوردهای آن در حوزه صنعت نفت را بررسی و مرور می کنیم و نگاهی هم می شود به نقاط ضعف و قوتی که وجود دارد و همین طور مختصات فضای کسب و کار جدیدی که باید بوجود بیاید.

با قوت گرفتن بخش خصوصی در عرصه نفت، باید فضای کسب و کار جدیدی تعریف شود.در این بخش ضرورت یک تقسیم کار بین شرکت های بخش خصوصی و تخصص گرایی طرح می شود و زنجیره ها و خوشه های فعالیتی باید تعریف شده و خلاء ها جبران شوند. به طور طبیعی، نحوه مشارکت های بین المللی و تشکیل جوینت ونچرهای میان شرکت های ایرانی و خارجی موضوع مهمی است و تلاش بر این است که دریابیم چگونه می توان شرکت های ایرانی را در بالاترین سطوح مشارکت با شرکای خارجی جای داد. همینطور مساله اپراتوری شرکت های ایرانی در میادین کوچک هم قابل تبیین است تا شرکت های ایرانی تشویق شوند که میادین کوچک را خودشان اداره و مدیریت کنند.

علاوه بر پانل ها با هدف تعاملی کردن فرایند های گفت و گو و درگیر کردن مخاطبان در مباحث، 12 میزگرد تخصصی پیش بینی شده است که عصر روز دوم برگزار می شوند تا افراد علاقمند بتوانند در آنها مشارکت کنند. بدین منظور، اجزای مختلف قراردادهااحصا شده تا افراد بتوانند دقیق تر در باره مسایل گفت و گو کنند. اینکه قراردادها چقدر تامین کننده منافع ملی هستند، مساله ای بسیار کلیدی است ونکته کلیدی برای همه تضمین منافع در قراردادهاست،علاقمندان بسیاری دارد که مایل اند نظرات شان شنیده شود.

حمایت از شرکت های ایرانی و توانمند سازی شرکت های داخلی، موضوع میادین مشترک یا میادین پیچیده مثل دریای خزر، توجه به میادین قدیمی، طولانی تر شدن زمان قراردادها، تعریف نظام کارفرمایی مناسب، ظرفیت های قانونی برای توسعه فعالیت های نفتی و بالاخره مساله نقش سازمان های نظارتی در تحرک بخشی و پشتیبانی از قراردادها و پروژه ها مسایل مهمی هستند که در این میزگردها به بحث گذاشته خواهند شد. مقایسه مدل جدید قراردادی با قراردادهای منطقه نظیر آنچه در عراق دارد روی می دهد و رقابتی بودن قراردادها نیز مساله کلیدی دیگری است که به تفصیل در باره آن بحث خواهد شد.

تردید نیست که زمینه سازی برای اطلاع رسانی در باره مفاد قراردادها و اقدامات و رویکردهای کمیته و دستگاه وزارت نفت در فرآیند بازنگری، موجب مشارکت فعالانه تر ذینفعان مختلف آن طرح و نقد مباحث می شود و قراردادها به ذات هر چقدر چکش خوردتر شوند، کارآمدی بیشتر هم پیدا می کنند. از این رو گرچه تا اسفندماه فقط چارچوب ترتیبات جدید قراردادی احصا و ارایه می شوند ولی نظرات افراد مختلف در این باره در قالب برنامه های مختلف هم اندیشی اخذ و بی کم و کاست در اختیار کمیته بازنگری قرار می گیرد تا درتنظیم محتوای قراردادها مورد استفاده قرار گیرد.همه ما به رغم نظرات مختلف در یک چیز مشترکیم: قراردادهای نفتی باید به قصد حداکثر سازی منافع ملی تغییر یافته و اصلاح شوند.

یک رویکرد بزرگ مثبت به نحوه مشارکت و تعامل شرکت های ایرانی یا شرکت های بین المللی اختصاص یافته که می تواند اهمیت این موضوع را بیان کند.