گروه بین الملل: اگر چه درگیری در سوریه در همه صحنه ها با هشدارهایی درباره گسترش و رشد نفوذ گروه های جهادی همراه بوده است، در همین حال این درگیری ها موجب روشن تر شدن مسئله ای شد که همه را غافلگیر کرد: حضور فزاینده زنان مبارز در فعالیت های القاعده و شاخه های آن.
مشهورترین نمونه این زنان شاید زنی سعودی به ندی معیض القحطانی باشد که به نام اخت جلیبب هم مشهور است، لقبی که به یک زن شهید و صحابه پیامبر اکرم اشاره دارد. وی ظاهرا به همراه برادرش برای شرکت در جنگ به سوریه رفته است.
به گزارش الشرق الاوسط، در پی اعلام خبر اعزام قحطانی از طریق شبکه های اجتماعی که بر اساس آن وی برای حضور در خط اول جنگ و شرکت در عملیات جهادی در سوریه، فعالان اسلامگرا هم به سراغ شبکه های اجتماعی رفتند تا به این زن تبعه سعودی تبریک بگویند و از دیگر زنان هم بخواهند پای خود را جای پای او بگذارند. فراخوان «ندی» در وبسایت های شبکه های اجتماعی منتشر شد و فعالان اسلامگرا در توییتر، او و افرادی مانند وی را خونی تازه در رگ های جهاد دانستند و وی را به وفا الشهری و عروه البغدادی تشبیه کردند.
وفا الشهری بیوه سعید الشهری رهبر سابق گروه «القاعده در شبه جزیره عربستان» است که پس از آنکه عربستان سعودی او را از گوانتانامو بازگرداند به یمن گریخت و این گروه را به همراه افرادی دیگر بنیان گذاشت و به فعالیت های تروریستی ادامه داد تا اینکه در نهایت در اواخر سال ۲۰۱۲ در حمله یک هواپیمای بدون آمریکایی کشته شدند. عروه البغدادی همسر یکی دیگر از اعضای این گروه یعنی انیس البغدادی است که گفته می شود در یمن پنهان شده است. در همین حال این دو زن فقط همسران اعضای القاعده نیستند چرا که مقامات سعودی معتقدند این دو نفر را در سازماندهی، تامین مالی و حمایت عقیدتی سازمان القاعده و نیز دعوت عمومی برای پیوستن به القاعده دست دارند.
این کنیه ها و القاب جنگی در جهان عرب تازگی ندارد، از جهان سیاست که در آن به عنوان اسم مستعار استفاده می شود تا جهان تروریسم که به عنوان پوششی برای هویت واقعی مورد استفاده قرار می گیرد. بدین ترتیب همانطور که روسای جمهور تشکیلات خودگردان فلسطینی یعنی یاسر عرفات و محمود عباس با کنیه هایشان یعنی ابوعمار و ابومازن نام برده می شوند، رهبر سابق القاعده یعنی اسامه بن لادن هم به نام ابوعبدالله شناخته می شد یا فرمانده نظامی حزب الله عماد مغنیه با کنیه ابودخان. به همین شکل اکنون شاهد هستیم که زنان فعال القاعده هم به چنین روشی روی آورده اند، مثلا ام قاعده، بنت عشام، و یا سیده القاعده.
زنان وابسته به القاعده که در اینترنت فعال هستند اکنون در شبکه ها و محافل اینترنتی اجتماعی مردان و زنان جوان را به پیوستن به آرمان های این سازمان تشویق می کنند. این نوعی احیای مدرن نقش سنتی است که زنان عرب در جریان جنگ های قدیم ایفا می کرده اند، نقشی که بر اساس آن زنان علاوه بر تشویق مردان برای حضور در جنگ پس از آن هم برای کشته ها نوحه می خواندند.
وفا الشهری در ماه مه سال ۲۰۱۰ زنان سعودی را به پیوستن به القاعده فراخواند. وی در مقاله ای که در شاخه رسانه ای القاعده منتشر شد نوشت: «اگر مرد شما نمی تواند از شما دفاع و مراقبت کند، بیایید و از مهمانپذیری و حفاظت بهترین مبارزان شبه جزیره عرب بهره مند شوید»، پیامی که به منزله گامی بلند در تحول شاخه زنان القاعده بود.
آنها فقط از دور تشویق نمی کنند
شاید یکی از معروف ترین زنان القاعده هیله القصیر باشد، زنی که در رسانه ها بیشتر به عنوان سیده القاعده، یا بانوی القاعده شناخته می شود. قصیر مانند بسیاری دیگر از طریق ارتباطات فامیلی با افکار افراطی آشنا شد و در مورد او این آشنایی از طریق همسرش عبدالکریم الحمید زاهد مشهور سعودی صورت گرفت. قصیر بعدا از الحمید طلاق گرفت و با محمد الوکیل عضو بلندپایه القاعده ازدواج کرد که در جریان درگیری مسلحانه با نیروهای امنیتی در دسامبر ۲۰۰۴ و در پی بمب گذاری نافرجام با خودرو در مقابل وزارت کشور عربستان سعودی کشته شد.
پیش از سیده القاعده، که از نظر بعضی تحلیلگران به عنوان «یکی از فعال ترین و موثرترین اعضای القاعده در عربستان سعودی شناخته می شود»، نقش از زنان در القاعده به تهیه غذا و لباس برای رزمندگان، و ترغیب دیگران به مشارکت در جهاد محدود می شد. اما الشرق الاوسط اطلاعاتی دارد که تایید می کند قصیر فقط یک حامی حاشیه یا فعال برای القاعده نبوده است؛ وی «عضو بسیار موثر و درگیر» این گروه بود که چهره ای تاثیر گذار در زمینه تامین منابع مالی و جذب نیرو بود از جمله اعضای نیروهای القاعده که بعدا به حملات انتحاری دست می زنند. او از آن هنگام به جرائمی متهم شده است از جمله کمک و تهییج اعضای القاعده، در اختیار داشتن سلاح هایی که در حملات تروریستی استفاده شده است و ترغیب دیگران به انجام اقدام تروریستی.
نقش مهمی که زنان ایفا می کنند به ویژه مشخصه گروه «القاعده در شبه جزیره عربستان» است و از هنگام تولد این شاخه القاعده از جمله خصوصیات آن بوده است. یوسف العییری، نخستین امیر این شاخه القاعده که در سال ۲۰۰۳ کشته شد به اهمیت نقش زنان در این سازمان اشاره کرد. وی در نامه سرگشاده ای با عنوان «نقش زنان در جهاد علیه دشمن»، وی اظهار کرد که «اگر زنی به چیزی اعتقاد داشته باشد، مهم ترین منبع قدرت در کارایی جهادی همسرش می شود، در حالی که اگر او مخالف آن باشد، مهم ترین مانع آن کارایی جهادی خواهد بود.»
زنان القاعده، به ویژه آنهایی که به شاخه شبه جزیره عرب وابسته هستند، به قدرتی بزرگ در جذب اینترنتی نیرو تبدیل شده اند. در همین حال نقش اعضای زن عضو این سازمان به تدریج از این فراتر رفته و به ایفای نقش در عملیات رسیده است.
یک واکنش
از هنگام تشکیل القاعده، این گروه در تلاش بوده زنان را از خط مقدم فعالیت ها دور نگاه دارد، چه در افغانستان و چه بعدها در سودان، عربستان سعودی یا یمن. نخستین عملیات انتحاری توسط زنان وابسته به القاعده در عراق و پس از آنکه ابو مصعب الزرقاوی اعلام کرد از بمب گذاران انتحاری زن بهره خواهد برد، صورت گرفت.
این موضوعی است که همچنان در میان جهادی ها محل مناقشه است به طوری که فتواهایی در رد یا تایید این پدیده صادر می شود. اگر چه امیر گروه «القاعده در شبه جزیره عربستان»، العییری به شکل ملموسی نقش زنان در عملیات جهادی را توسعه داده است، وی با این موضوع که زنان عملا در جریان جنگ سلاح به دست بگیرند مخالف بوده است.
او در همان نامه سرگشاده خطاب به زنان نوشته است: «ما از شما نمی خواهیم که در هنگام جنگ به جبهه بروید؛ ما می خواهیم که شما در ترغیب به جهاد، آمادگی آنها برای این کار، شکیبایی اشان و عشق و علاقه اشان به مشارکت در هر گونه فعالیتی به خاطر پیروزی اسلام به اجدادمان تاسی بجویید.»
در این نامه آمده است: «بدانید که اگر مردان را از جهاد بازدارید – چه پسرانتان باشند، چه شوهرانتان و چه برادرانتان – این انحراف از خواست خداوند است.»
به رغم این درخواست اکنون ما شاهد هستیم که شمار فزاینده ای از زنان مانند اخت جلیبب به صورت فیزیکی در جنگ های القاعده مشارکت می کنند.
گروهی از زنان که خود را «اصحاب الجنان» نامیده اند اخیرا در بیانیه ای از تصمیم اخت جلیبب در به دست گرفتن سلاح در سوریه دفاع کردند. این بیانیه می گوید: «تصمیم یک زن در مبارزه در جبهه موضوعی خصوصی است. زنان آزادند که بجنگند تا هنگامی که در اقدامات گناه آلود مشارکت نکنند.»
بیانیه می افزاید: «جهاد بر زن مسلمان فرض نیست، اما اگر زن جهاد کند از ثواب آن بهره مند می شود حتی اگر نقش او تامین خدمات درمانی برای رزمندگان زخمی باشد.»
در پایان این بیانیه همچنین از مردانی انتقاد شده است که تلاش می کنند مانع زنان در پیوستن به جنگ شوند: «قرار نیست مردان درباره موضوعاتی تصمیم بگیرد که نمی تواند از نظر شرعی درباره آنها نظر بدهد، بنابراین مسلمانان نباید درباره امور شرعی حرف بزنند یا درباره موضوعاتی که از حوزه تخصص آنها خارج است حکم بدهند.»
عجیب است که این بیانیه که توسط گروهی هوادار القاعده صادر شده بر خلاف نظرات بعضی از بلندپایه ترین رهبران این سازمان است. علاوه بر نظرات امیر گروه القاعده در شبه جزیره عربستان، یکی از فتاوی معروفی که از سوی یکی از مشهورترین روحانیون این سازمان یعنی ابو محمد المقدیسی صادر شده هم با این مسئله که زنان سلاح به دست بگیرند مخالفت کرده است. المقدیسی در تازه ترین کتاب خود با عنوان «صفحاتی از دفتر یک زندانی» می نویسد: «یک برادر عاقل و صاحب اندیشه نباید خانواده اش را در معرض دشمنان خدا قرار دهد به ویژه از آن جهت که بسیاری از آنها از دین یا مرام ندارند یا معنای فتوت را نمی فهمند.»
وی به طور خاص درباره زنان در سوریه می نویسد: «اگر برادری از یکی از زنان هم خانواده اش بخواهد که او را در جبهه های جهاد در سوریه همراهی کند به شکلی که به سلامت آن زن بی توجهی شود، [آن مرد] بی مبالات ترین مردم است. این بی توجهی شایسته یک مجاهد نیست.»
این نامه می افزاید: «یک برادر نباید با بی ملاحظگی از [زنان عضو] خانواده بخواهد به جبهه بروند، چرا که این خطر وجود دارد که آنها پیش از رسیدن به کشور به دست خائنین بیافتند یا حتی بد تر از آن به اسارت شبه نظامیان هوادار رژیم اسد در آیند.»
همچنان باید دید به چه صورت نقش زنان در گروه های وابسته به القاعده در آینده تحول می یابد. از هنگام واکنش های تند به خبر عزیمت اخت جلیبب به سوریه خبری از او نیست.
با توجه به انتقاداتی که القاعده و هوادارانش به خاطر رفتارشان با زنان با آن در غرب روبرو هستند، طنز آمیز خواهد بود اگر زنان عضو القاعده در عملیات جدی این گروه حاضر شوند. این مسئله که بحث درباره اجازه به زنان برای حضور در نقش های بیشتر در جبهه در بسیاری ارتش های غربی هم همزمان در جریان است، این طنز را دو چندان می کند.
در همین حال، یک مسئله قطعی است: اجزای تشکیل دهند القاعده به خاطر تلاش های این زنان همچنان تهدیدی مرگبار برای دشمنانشان خواهند بود – صرف نظر از اینکه این اقدامات و تلاش ها در آینده چه شکلی داشته باشند.
افکار
احتمالا براي جهاد نكاح تشريف مي برند