هیأت های مذهبی ؛بایدها ونبایدها

تشکلها و موسسات دینی ومذهبی با سابقه تاریخی طولانی و جایگاه والا وارزشمنددرجامعه،از اهمیت پژوهشی ومطالعاتی زیادی درمباحث نظری و کاربردی برخوردارند.

مؤسسین تشکلهای دینی ومذهبی،گروهي از افراد مذهبي ومتدين  وملتزم به اسلام وامامت وولایت هستندکه با هدف ایجادبسترمناسب واشاعه فرهنگ ناب ديني واسلامی و اقامه مراسم وشئونات مذهبي به صورت سازمان يافته اماغير دولتي به انجام فعاليتهاي موردنظردراساسنامه ومقررات مرتبط اقدام مي نمايند.

مهمترین ویژگی لازمه فعالیت این نهادها،غیردولتی بودن ،سیاسی نبودن و همچنین عدم ورود به فعالیت های اقتصادی وانتفاعی است که البته دربرخی از آنان شاهد برخی آسیب ها و خروج از این ضوابط بوده ایم.

این تشکلها نقش مهمی را در ترویج شعائراسلامی،تقویت ایمان مذهبی واخلاق معنوی درجامعه اسلامی دارند.صدورمجوز، نظارت وهدایت این تشکلها برعهده سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ارشاد و…می باشد.این سازمانها وظیفه جلب مشارکت وتسهیل وساماندهی فعالیت های فوق را برعهده دارند.

 تشکلهای دینی درایران دارای اقسام مختلف ومتنوعی هستند مانندهیئات مذهبی،کانون های فرنگی،انجمن های اسلامی وموسسات دینی وقرآنی.

هیأت مذهبی ،تشکل ديني است که با ماهيت  مردمي ،غيرحزبي وغير انتفاعي ،متشکل از اقشار مختلف اعم از زن ومرد بوده که اساساً با محوريت ترويج فرهنگ قرآن وعترت به برگزاري مراسم درمناسبتهاي مذهبي (اعياد مذهبي،مواليد ووفيات ائمه معصومين(ع)) مي پردازد وبا هدف زنده نگهداشتن سنت عزاداري درطول سال وبه صورت خاص درايام شهادت سيد وسالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين(ع) ،تحت ساختار خودجوش ومردمي وزير نظر هيئت امناء فعاليت مي نمايد(www.tdm.ido.ir/a.aspx?a)

وجودساختارمنظم،راه اندازی دسته های عزاداری وسینه زنی با نظم وترتیب خاص،رعایت اصل سلسله مراتب میان مسئولین هیئت ودیگران(مداح،سینه زن وزنجیرزن،علمدار ،طبال و…) جلوه ویژه ومنحصربفردی از فعالیت گروهی ومشارکتی سازمان یافته درجهان است.

هیأت های مذهبی با سابقه ای که دارند و با توجه به هویت فرهنگی جامعه ما، یکی از بهترین مراکز یک جامعه مدنی سالم و متناسب با فرهنگ و ارزش های ما هستند.این هیأت ها به دلایل زیر از مهم ترین نهادهای مدنی در ایران محسوب می شوند:

–        عضویت کاملاً آزاد

–        فعالیت گسترده در مناسبت های مختلف

–        پرشمار بودن و گستردگی در مناطق کشور

–        تمایل زیاد مردم به این گروه ها.

برخی از این گروه ها که براساس یک نوع وجه اشتراک مدنی( قومیت، محله، صنف و…) تأسیس می شوند، نمونه کامل و بی نظیری از انعکاس آزادی شهروندان جامعه در انتخاب عضویت در یک نهاد مدنی به شمار می روند.(جامعه مدنی وحقوق اساسی،محمدعیسی زاده،انتشارات علم ودانش،1388،ص102)

درکناراین نهادها،نهاد روحانیت دیده می شود که ، به دلیل ساختار گسترده و در عین حال نامتمرکزی که داشته، همواره از امکان و جوهر استقلال ومردم مداری  وقدرت منسجم و ایدئولوژی غنی برخوردار بوده است. این نهادمذهبی، همواره خود را از وابستگی به دولت ها دور داشته اند و حافظ منافع ملی و دینی و مردمی و دارای پشتوانه مستحکم مردمی بوده اند.

هیأت های قرآنی، موسسات وکانون های  مذهبی و دینی و انجمن های اسلامی از دیگر گروه های این تقسیم بندی هستند. برخی از این نهادهای مدنی را می توان در زمره انجمن های صنفی نیز قلمداد نمود.

امروزه تشکلهای مزبور می توانند متناسب با اساسنامه ،یکی از کارکردها وصلاحیت های زیررا برعهده گیرند:کارکرد آموزشی ،نقش حمایتی ورفاهی،نقش اطلاع رسانی،صلاحیت علمی وپژوهشی.

درکناراین موارد،هم اکنون تشکلها وهیئات مذهبی ازبرخی مشکلات وآسیب ها رنج می برند.این مشکلات موجبات ضعف ورکوددرفعالیت ها را موجب گشته است.برخی ازاین مشکلات عبارتنداز:عدم توجه به برنامه ریزی وآینده نگری،فقدان روحیه مشارکتی وکارجمعی،عدم اهتمام وتوجه به ظرفیت جوانان ونوجوانان وزنان ،جدی نبودن وعدم تأثیرجالب توجه شورای هیئات وسایرتشکلها،نبودافرادعالم ومتخصص دربرخی ازآنان،عدم بسترسازی وحمایت مفیدادارات وسازمانهای ذیربط ،موقتی وموسمی بودن فعالیتهادربیشترتشکلها ،کم توجهی به موضوعات روز علمی وابزارهای نوین ارتباطی ورسانه ای مانندرایانه واینترنت،نبودخلاقیت واصلاح ساختاری وبی توجهی به فرایندها وطرحهای نو وجدید وفعالیت ها سطحی وظاهری ووجود برخی رقابت های کاذب.

امروزه یکی از خلاء ها وآسیب های نهادها وسازمانهای دینی،کم توجهی به موضوعات علمی ودانش افزایی دربین اعضا می باشد که باوجودنهادروحانیت وخیل عظیم جوانان تحصیلکرده،می توان به رفع مشکل وغنی سازی علمی وتجربی ونظری آنان اقدام نمود.

به طورخلاصه،تشکلهای مذکور، کارکردها ونتایج بسیار مفید ودرخشانی در توسعه وترویج فرهنگ دینی ومذهبی وآگاهی بخشی اجتماعی وفرهنگی برعهده دارند.البته درطی سالهای أخیر برخی ازاین تشکلها نقش موثری را درعرصه های سیاسی و حکومتی ایفانمودند که درجای خود قابل بررسی وواکاوی است.

باوجودظرفیت وپتانسیل قابل توجه تشکلهای مورداشاره درسطوربالا(ازجهات فرهنگی،اجتماعی،مذهبی و…) بویژه هیأت های مذهبی،متأسفانه پژوهش وتحقیقی دراین مورد انجام نگرفته است.جادارد محققان وپژوهشگران باورودبه این مبحث بارهیافت ورویکردهای مختلف،ارزش وقابلیت واقعی ومنحصربفرداین تشکلها را به علاقمندان داخلی وخارجی ارائه نمایند.