مقدمه :
صدمات ترافيکي مسئله سلامت عمومي بوده و علت عمده فوت و صدمات در سراسر دنيا هستند و هر سال حدود 3 ميليون نفر در نتيجه سوانح جاده اي در دنيا از بين رفته و ميليون ها نفر صدمه ديده و يا ناتوان مي شوند در بسياري از کشور ها با در آمد متوسط و پايين موتور سيکلت و دوچرخه سهم زيادي در حمل و نقل داشته و کاربران اين وسايط نقليه نسبت بالايي از افراد صدمه ديده يا فوت را دارند.
موتور سواران و دوچرخه سواران به دليل اينکه در راه هايي که خودروها با سرعت بالا و اتوبوس ها و کاميون ها تردد داشته کمتر قابل رويت مي باشند،همچنين به دليل عدم حفاظت فيزيکي اين افراد خطر بالايي در تصادفات دارند.
در کشورهاي با درآمد متوسط و پائين مالکيت خودرو و ميزان استفاده از آن معمولاً نسبت به کشور ها با درآمد بالا کمتر مي باشد.درنتيجه استفاده از موتور سيکلت و ساير وسايل نقليه دوچرخ در اين کشورها بالا مي باشد.
در کشورما با توجه به وضعيت اقتصادي بعضي از خانواده ها – دسترسي آسان و ارزان به موتور سيکلت ميليونها نفر از شهروندان از موتو سيکلت استفاده مي کنند و متأسفانه حدود 70 در صد از مجموع کشته شده گان مجروحان و صدمه ديدگان راکبين موتور سيکلت مي باشند.
صدمات سر و گردن عامل عمده فوت و صدمات شديد و ناتواني موتورسواران و دوچرخه سواران مي باشد. هزينه هاي اجتماعي صدمات سر براي نجات يافتگان خانواده هاي آنها و جامعه به دليل نياز مکرر مراقبت هاي ويژه يا طولاني مدت بالا مي باشد. صدمات سرو اغلب هزينه هاي اين قبيل صدمات فشار زيادي را برروي هزينه هاي مراقبت بهداشتي کشور و اقتصاد آن تحميل مي کند.
تعريف کلاه ايمني:
کلاه ايمني عبارت است ازطراحي وسيله حفاظتي که بتواند سر را در تصادفات وحوادث محافظت نمايد. کلاه ايمني نبايد دراستفاده معمولي وبه مرور زمان دچار تغييرات زياد ودرمواجهه باشرايط آب وهوائي ازقبيل خورشيد-باران-سرماي شديد فرو بپاشد وهمچنين نبايد براي پوست ومو-تنفس ضرر داشته وغيرسمي وغير الرژيک باشد. کلاه ايمني لازم است بالا گوش وپشت گردن باشد داراي نقاب چشم وپوشش پايين صورت بوده وبرروي عملکرد سيستم بينايي وشنوايي اثر نگذاشته وکارايي آنها را کاهش ندهد وطوري طراحي شده باشد که دماي داخلي را بطور غيرعادي افزايش نداده وبراي پيشگيري از افزايش دماي احتمالي برروي آن حفره هاي مناسب تهويه تعبيه نمود.
مکانيزم صدمات سر:
درک آناتومي سر در فهم مکانيزم صدمات سرو مغز مهم مي باشد.به طور خلاصه اطلاعات مهم آناتومي سر در ذيل اشاره شده است :
1-مغز توسط استخوان جمجمه احاطه شده است.
2-مغز روي سطحي استخواني که قاعده جمجمه را تشکيل مي دهد ، قرار گرفته است.
3-طناب نخاعي از طريق حفره زير مغز عبور مي کند.
4-در زير و چسبيده به استخوان بافت سختي به نام سخت شامه قرار دارد که مغز را احاطه کرده است.
5-بين مغز و سخت شامه فضايي وجود دارد که از مايع مغزي نخاعي پر شده و بافت مغز را از تکان هاي شديد محافظت مي کند.
6-مغز در مايع مغزي نخاعي غوطه ور است ولي مي توانند فقط 1 ميلي متر در هر جهت حرکت داشته باشند.
7-جمجمه نيز توسط پوست سر پوشيده شده است ، که خودش نقش محافظتي دارد.
در سانحه موتور سيکلت و دوچرخه دو مکانيزم اساسي براي صدمه به مغز وجود دارد که عبارتند از : از طريق تماس مستقيم و از طريق افزايش سرعت مغز در کاسه سر. هر کدام از اين مکانيسم ها باعث انواع مختلفي از صدمات مي شوند. در زماني که موتور سوار و دوچرخه سوار دچار سانحه مي شود راننده اغلب از وسيله نقليه به بيرون پرتاب مي شود. در صورتي که سر راننده به شيئي مانند زمين برخورد کند حرکت سر به سمت جلو متوقف شده ولي مغز به حرکت خود ادامه داده تا اينکه به جمجمه برخورد کرده و سپس مغز برگشته وبه سمت ديگر جمجمه برخورد مي کند. اين نوع صدمه مي تواند از صدمه خفيف سر مانند کاهش سطح هوشياري موقتي تا ضربه کشنده مغزي باشد. صدمات سر بر اثر برخورد با جسم يا در اثر افزايش و کاهش سرعت به دو گروه صدمات باز و بسته سر تقسيم مي شوند. اکثر ضربات مغزي در اثر صدمات بسته است و هيچ جراحت بازي در مغز مشاهده نمي شود. موتور سواراني که از کلاه ايمني استفاده نمي کنند احتمال ايجاد ضربه مغزي و ساير صدمات سر در آنها بيشتر است.کلاه ايمني لايه اي اضافي ، براي سر ايجاد کرده و انسان را در برابر اشکال شديد آسيب مغزي حفاظت مي کند.
نحوه عملکرد کلاه ايمني :
هدف استفاده از کلاه ايمني،کاهش خطر آسيب شديد سر و مغز به وسيله کاهش نيرو ضربه وارده به سر مي باشد. معمولاً کلاه ايمني داراي سه عملکرد براي کاهش آسيب است:
1) سرعت ضربه وارده به جمجمه را کاهش مي دهد و از اين رو جا به جايي مغز ، در هنگام سانحه کنترل مي شود.
2) ماده نرم موجود در کلاه برخي ضربات را جذب نموده و در نتيجه سر با آهستگي به کلاه ايمني برخورد مي کندو اين بدان معناست که مغز با نيروي زيادي با جمجمه بر خورد نمي کند.
3) کلاه ايمني نيروي ضربه را در سطح بزرگتري پخش مي کند تا نيرو در روي ناحيه خاصي از جمجمه متمرکز نشود.
4) کلاه ايمني به عنوان يک مانع فيزيکي عمل کرده و مانع برخورد جمجمه با شي مي شود.
اجزاي تشکيل دهنده کلاه ايمني:
پوسته :
بخش قوس دار خارجي کلاه ايمني فشار تماسي را بر روي سطح وسيعي توزيع کرده تا فشار وارده به سر کاهش يابد.پوسته از جنس سخت طراحي شده تا در زمان برخورد با شي سخت متراکم شده و بتواند حفاظت لازم را در برابر نفوذ اشياء کوچک ، تيز و سرعت بالا تأمين کرده و اغلب از بالشتک هاي داخل کلاه ايمني در مقابل سايش ها و ضربات در طول استفاده روزانه محافظت مي کند. اين نيازها بدين معناست که پوسته بايد سخت بوده و سرتاسر پوسته خارجي صاف باشد.
آستري جاذب ضربه:
آستري مورد نظر از ماده نرم و ضد ضربه ساخته شده و معمولاً از جنس پلي استرين انبساطي است که استيروفوم ناميده مي شود.اين آستري در زمان تصادم نيروي وارده ناشي از برخورد سر به سطح داخلي کلاه ايمني را جذب و مستهلک مي کند.
بالشتک راحتي :
فوم نرم ولايه پارچه اي که بر روي سر قرار مي گيرد که اين ماده باعث ثابت شدن سر در کلاه مي شود.
سيستم نگهدارنده يا بند چانه :
اين بخش،وظيفه نگهداري کلاه بر روي سر در زمان تصادف را دارد.بند از دو طرف به پوسته متصل شده است. بند هاي چانه و گردن که به طور ويژه براي نگهداري کلاه بر روي سر در زمان سانحه طراحي شده بايد به طور صحيح مورد استفاده قرار گيرند.
مواد قانوني:
بند 92ماده 1 آئين نامه راهور:
موتورسيکلت وسيله نقليه اي براي حمل انسان که داراي دو يا سه چرخ با اتاقک پهلو (سايد کار )يا بدون آن ومجهز به يک موتور محرکه باشد.
ماده 164آئين نامه راهور:
رانندگان وسرنشينان هر نوع موتورسيکلت ودو چرخه موتور دار بايد به کلاه ايمني مجهز ودر طول حرکت از آن استفاده نمايند باشد
ماده 20قانون جديد اخذ جرائم:
کليه قوانين ومقررات عمومي مربوط به حمل ونقل وعبور ومرور درمورد موتورسيکلت ها نيزجاري است.حرکت درپياده رو يا درجهت مخالف مسيرمجاز،ايجادعمدي صداي ناهنجار،حمل بارغيرمتعارف،حرکت نمايشي مارپيچ،تک چرخ،حمل يدک،عدم استفاده ازکلاه ايمني وتردد درخطوط ويژه اتوبوسراني باموتورسيکلت تخلف محسوب شده وماموران موضوع ماده(2) اين قانون موظفند ضمن صدورقبض جريمه نسبت به توقيف موتورسيکلت حداکثر به مدت يک هفته ودرصورت تکرار يک ماه اقدام کنند
توضيح:صدورگواهينامه رانندگي موتورسيکلت براي مردان برعهده نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران است.(صدور گواهينامه موتورسيکلت براي خانم ها ممنوع است)
منابع :
1- قانون جديد اخذ جرايم
2- 2- آيين راهور مصوب سال 1384
3- 3- نشريه دفتر تحقيقات کابردي پليس راهور
گرد آورنده:سرهنگ اسماعيل نوري زاده رئيس اداره آموزش و فرهنگ ترافيک پليس راهنمايي و رانندگي استان مازندران