قفل‌سازی از هنرهای دستی است که شاید کمتر به عنوان هنر به آن نگاه شده و بیشتر بخش صنعتی آن مدنظر قرار گرفته است، یک هنرمند در استان یزد با تلفیق هنر و صنعت، کوچکترین، بزرگترین و پیچیده‌ترین قفل‌های دنیا را می‌سازد. فارس از ابرکوه،قفل‌سازی از هنرهای دستی است که شاید کمتر به عنوان هنر به آن نگاه شده و بیشتر بخش صنعتی آن مدنظر قرار گرفته است، یک هنرمند در استان یزد با تلفیق هنر و صنعت، کوچکترین، بزرگترین و پیچیده‌ترین قفل‌های دنیا را می‌سازد.
این هنرمند شهرستانی از کودکی و تقریبأ از سن 10 سالگی به صنایع دستی علاقه داشته و تلاش می‌کرده تا از رمز و راز آنها سر در بیاورد و نتیجه این علاقه آن شد که بر عکس دیگر اعضای خانواده که در زندگی به کار فرهنگی و معلمی پرداخته‌اند، به کار فنی بپردازد و محصل هنرستان شود.
«حسین ارزانی» 54 ساله هنوز نخستین وسیله‌ای را که در دوران هنرستان ساخته و مورد تشویق ویژه قرار گرفته است به یاد دارد که یک دستگاه جک بالا رونده بود که با کشیده شدن دو سطح شیبدار به یکدیگر بالا می‌رفت و وسیله همراه خود را بالا می‌برد.
دوران کودکی نیز اسباب بازی‌هایش را خود می‌ساخته به طور مثال از سیم‌های دور جعبه ابزار آلات صنعتی، دوچرخه‌هایی درست می‌کرده که قابل حرکت بوده است.
او اکنون در کنار فعالیت‌های خود که تعمیر ابزار آلات کشاورزی است، گاهی به ابتکاراتی در این زمینه دست می‌زند و دستکاری‌هایی در برخی از این وسایل می‌کند که کار کردن با آن دستگاه را برای کشاورز راحت‌تر می‌کند و یا برخی از لوازم مورد نیاز برای تعمیر آنها مانند انگشتی دستگاه یونجه چین را که خارجی است و تا چند سال پیش قیمت بالایی داشت، خود می‌سازد و حتی یک دستگاه خاص سمپاشی را نیز به ثبت اختراع رسانده است.
اما این هنرمند و صنعت ابرکوهی هنر دیگری نیز دارد که وی را ممتازتر کرده است.
هنر برتر ارزانی، ساخت قفل‌های منحصربه‌فرد است که هر تعداد از آنها را بسازد مشتریان خاص خود را دارد.
قفل سازی از جمله صنایعی است که کمتر از آن به عنوان یک هنر یا یک صنعت یاد شده، اکنون در دستان این صنعتگر جلوه بیشتری پیدا کرده است و هنر و ذوق خود را در ساخت بزرگترین و کوچکترین قفل‌های ایران به نمایش گذاشته است.
این صنعتگر و هنرمند ابرکوهی که ساخت بزرگترین و کوچکترین قفل‌های ایران را در کارنامه دارد، در مورد اهمیت قفل در زندگی مردم به خبرنگار فارس گفت: قفل از جمله وسایلی است که از قدیم برای حفظ امنیت مورد استفاده قرار می‌گرفته و اهمیت این وسیله و ساخت آن، قفل را در طول تاریخ به عنوان یکی از صنایع دستی مورد توجه قرار داده است و صنعتگران کوشیده‌اند که ذوق هنری خود را در ساخت قفل‌های زیبا به کار گیرند که با نگاهی به قفل‌های قدیمی جمع‌آوری شده در کارگاه من این نکته به اثبات می‌رسد.
حسین ارزانی، هنرمند ابرکوهی در مورد فعالیت خود در این رشته از صنایع دستی اظهار داشت: از 10 سالگی کار صنعتگری را آغاز کرده‌ام و اکنون در کارگاه خود که تنها کارگاه قفل سازی در شهرستان ابرکوه است، در حال تولید قفل‌های متنوع هستم و کارهای خود را در اختیار برخی از افراد خبره در شهرهای بزرگ که از افراد فعال در زمینه موزه‌داری نیز هستند، قرار داده‌ام.
* بزرگترین قفل ایران را ساختم
ارزانی اظهار داشت: یک بار که برای عرضه برخی از کارهای دیگر خود مانند انبرهای ظریف و قیچی آزمایشگاهی به اصفهان رفته بودم، بنا به درخواست شخصی که یک قفل بزرگ برای بردن به مکه مکرمه درخواست داده بود، ساخت نخستین قفل را آغاز کردم و با مطالعاتی که از قبل در مورد قفل کرده بودم، آن را ساخته و تحویل دادم و بعد از آن به کار قفل سازی به صورت جدی‌تر وارد شدم و تاکنون نیز از همان نمونه قفل نیز چندین عدد ساخته‌ام.
بزرگترین قفل ساخته شده توسط این صنعتگر ابرکوهی در اندازه 40 در 40 سانتی‌متر و به ارتفاع 30 سانتی‌متر کمانه قفل، به هنگام باز شدن است.
وزن این قفل نیز که بزرگترین قفل ساخته شده توسط این هنرمند است، 12 کیلو گرم است.
به گفته ارزانی، 70 ساعت وقت، صرف ساختن این قفل شده است.
* کوچکترین قفل ایران به اندازه یک لوبیا
کوچکترین قفل ایران نیز که به اندازه یک لوبیاست از دست ساخته‌های ارزانی است و این قفل با استفاده از 11 قطعه ساخته شده و 12 ساعت وقت صرف ساختن آن شده است.
اندازه این قفل به قدری کوچک است که امکان بلعیدن آن توسط اطفال وجود دارد.
حسین ارزانی همچنین در کارگاه خود، تعدادی از قفل‌های قدیمی را نیز جمع‌آوری کرده است.
* قفل‌هایی که به راحتی باز نمی‌شوند
ارزانی ادامه داد: با باز کردن قفل‌های قدیمی آنها را کامل‌تر کرده‌ام و قفل‌های من دارای مختصاتی است که در هیچ کدام از قفل‌های وارداتی نیست.
وی افزود: به طور مثال اگر کلید قفل‌های مرا هم در اختیار داشته باشید باید نحوه قرار گرفتن کلید در قفل را بدانید تا قادر به باز کرن آنها باشید و این در حالی است که قفل‌های موجود در بازار به راحتی قابل باز شدن است.
* برای دریافت مهر اصالت یونسکو تلاش می‌کنم
ارزانی در مورد تلاش‌هایش برای زنده نگه داشتن هنر قفل سازی اظهار داشت: در تلاش برای دریافت مهر اصالت سازمان جهانی یونسکو برای تولیدات خود هستم و امیدوارم به زودی به این خواسته خود دست پیدا کنم.
وی می‌گوید: هنرمندان عموما افرادی کم توقع هستند و عمده توقعات آنها دیده شدن هنرشان و ادامه دادن راهشان توسط جوان‌ترهاست و امیدوارم که مسئولان هر چه بهتر این مسئله را به یاد داشته باشند.
ارزانی تاکید کرد: برای فروش دست ساخته‌های خود تاکنون هیچ مشکلی نداشته‌ام و اصلی‌ترین آرزوهای من به عنوان یکی از فعالان این عرصه قرار گرفتن آثارم در موزه‌های کشور و در معرض دید عموم است که تشویق جوانان و روی آوردن آنان به این کار را به دنبال دارد.
دایره هنر و هنرمندان، صنعت و صنعتگران بسیار گسترده و حتی در برخی موارد دور از ذهن است و تعداد محدودی از این هنرمندان به واسطه زندگی در شهرهای بزرگ و دلایل محدود دیگر مورد توجه قرار گرفته‌اند و نیاز است توجه ویژه‌ای به این افراد در شهرهای کوچک کشور داشته باشیم که با تحمل مشکلات و سفر به شهرهای بزرگ حاصل دسترنج خود را با ارزان‌ترین قیمت عرضه می‌کنند گو اینکه این هنرمند ابرکوهی می‌گوید: اطلاع دارم که نخستین قفل بزرگ خود را که تنها به قیمت 150 هزار تومان فروختم، با آبکاری و برخی تغییرات ظاهری با قیمت چند میلیونی عرضه کرده‌اند و اگر امکاناتی در اختیار داشتم خود نیز قادر به کار بر روی آن و ایجاد ارزش افزوده بودم.
——————-
گزارش: رحیم میرعظیم
——————-