وجود آیین‌های عزاداری که قدمت برخی از آنها به 500 سال می‌رسد از ویژگی‌های ایام محرم در شهرستان آمل است.
رسومات، آیین‌ها و مراسمات ویژه ماه محرم در شهرهای مختلف ایران از جلوه‌های اصلی در عزاداری به شمار می‌رود.
هر منطقه‌ای بنا بر آداب و سنن و شیوه‌های مختلف زندگی آیین‌های ویژهای در ماه محرم اجرا میکنند که برخی‌ها قدمت بسیاری دارد و از گذشتگان برای نسل امروز به یادگار مانده است.
آمل یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است و به نوعی نخستین پایگاه شیعیان محسوب می‌شود.
این قدمت که برخی آن را به دوره آهن و قبل از اسلام می‌رسانند و هنوز هم آثار بقایای آن در سطح شهر موجود است موجب می‌شود که آیین‌ها و رسومات ویژهای نیز از سر ارادت به خاندان پیامبر اکرم در این منطقه به وجود آمده باشد.
آیین نخل‌گردانی یکی از آیین‌هایی که در شهرستان آمل قدمتی بیش از 500 سال دارد و مورد احترام مردم این مناطق مختلف به شمار می‌رود.
* روایت نخل دو برادر در اورطشت
هر ساله آیین نخل‌گردانی اورطشت با قدمتی حدود 300 سال توسط دو اهالی روستای اورطشت و عبداله‌آباد برگزار می‌شود.
در این آیین دو نخل یکی به نماد تابوت امام حسین (ع) و دیگری به نماد حضرت عباس(ع) به عنوان نخل‌های برادر در بین روستائیان تلقی می‌شود در فاصله میان اورطشت و عبدالله‌آباد گردانده می‌شود.
این آیین که برای مردم منطقه و اهالی روستاهای اطراف اهمیت زیادی دارد با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
نخل ظهر عاشورا به روستای اورتشت و نزد سقانفار قدیمی این روستا می‌رسد که قدمتش به دوران قاجار می‌رسد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
در کنار این سقانفار که تکیه‌ای احداث شده نخلی دیگر در انتظار نخل عبدالله‌آباد است.
رسیدن این دو نخل در ظهر عاشورا بهم شوری عاشورایی را در این میان عزاداران ایجاد می‌کند.
ظهر عاشورا درب خانه‌های اهالی اورتشت به روی مردم باز است و هر خانه‌ای به اندازه وسع خود جمعی از هزاران عزادار حسینی را میزبانی می‌کند.
غروب همان روز نخل در آیینی ویژه به محل استقرار خود در تکیه عبدالله آباد می‌رود.
*نوای نخل 500 ساله نوای لاریجان
یکی دیگر روستاهایی که آیین نخل‌گردانی آن به صورت ویژه برگزار می‌شود، روستای نوا در بخش لاریجان است.
این روستا نیز هر ساله شاهد حضور اهالی روستاهای اطراف برای به حرکت درآوردن این نخل است و گفته می‌شود لوحی سنگی در این روستا کشف شده که قدمت این آیین را به 650 سال پیش نشان می‌دهد.
این نخل در مسجد جامع روستای نوا که آن نیز قدمتی 700 ساله دارد نگه‌داری می‌شود و روز هفتم ماه محرم حرکت آن آغاز شده و به مدت سه روز به سقانفارها و تکیه‌های روستای نوا و روستاهای اطراف سر می‌زند.
گرداندن این نخل در میان راه‌های صعب‌العبور، کوچه‌های شیب‌دار در منطقه‌ای ییلاقی و کوهستانی که عموما پوشیده از برف است زیبایی دیگری به این آیین داده است.
نمونه‌ای دیگر از این آیین در روستای سنگچال در مسیر جاده هراز نیز برگزار می‌شود.
*نوگردن روستایی متبرک در روز عاشورا
روستای نوگردن در جوار امامزاده محمد(ع) نیز در روز عاشورا یکی از بزرگترین اجتماعات مردمی در این روز است.
بیش از شش تا هفت روستای اطراف روز عاشورا در روستای نوگردن اجتماعی بزرگ از عزاداران را در کنار این امامزاده متبرک برگزار میکنند.
* قربانی‌های بیشمار برای علم 400 ساله کلوده
علم‌گردانی در روستای کلوده نیز از دیگر آیین‌هایی است که در هفتمین روز از ماه محرم توسط مردم شهرستان آمل برگزار می‌شود.
این علم که قدمت و ارزشی زیاد برای مردم منطقه دارد نسل به نسل به اهالی این روستا منتقل شده است.
یکی از بارزترین ویژگی‌های این مراسم قربانی کردن اهالی و کسانی که برای گرفتن حاجت نذر کرده‌اند است که نشان می‌دهد متوسل شدن به حضرت ابوالفضل(ع) بی‌پاسخ نمی‌ماند.
شمار نذورات قربانی این روز بسیار زیاد است و برخی می‌گویند به ازای هر قدمی که با علم برداشته می‌شود یک گوسفند از سوی عزاداران قربانی شده و صرف پذیرایی از عزاداران می‌شود.
*اجتماع عزاداران و تعزیه‌خوانی روستای رودبار
یکی دیگر از اجتماعات بزرگ که گاه جمعیت آن به هزاران می‌رسد در روستای رودبار یا همان “روآر” است.
این روستا که گفته می‌شود فردی به نام “متولی” آن را وقف کرده شاهد حضور گسترده‌ای از عزاداران است که از ساعت 13 عصر روز عاشورا گردهم می‌آیند تا شاهد برگزاری آیین تعزیه باشند.
*طایفه‌های آمل اجتماعی شهرنشینان عزادار
یکی دیگر از ویژگی‌های عزاداری در ماه محرم در شهر آمل، حضور طایفه‌هایی است که بسته به بزرگی جمعیت به 13 تا 22 طایفه تقسیم می‌شوند.
این طایفه‌ها که هر کدام حسینیه و مسجدی بزرگ در محلات قدیمی که عموما به محل سکونت این طوایف اختصاص دارد احداث کرده‌اند برنامه‌های ویژهای را در سه دهه ماه محرم اجرا میکنند.
طایفه نوایی به دلیل داشتن آیین نخل‌گردانی تنها طایفه‌ای است که مسجدی در شهر ندارد و همه اهالی نوا مراسم عزاداری روز عاشورای خود را به روستای کوهستانی و ییلاقی خود می‌روند.
طوایف شهرستان آمل دارای تعصبی خاص و ویژه در برگزاری مراسمات ماه محرم دارند.
این طوایف از ساعات اولیه صبح روز عاشورا دسته‌روی را در سطح شهر آغاز میکنند و به هنگام ظهر به حسینیه خود باز می‌گردند.
تعدادی از خادمین امام حسین(ع) از همین طوایف نیز در حسینیه باقی می‌مانند و نذوراتی که از صبح پیش پای دسته قربانی شده است را برای ناهار عزاداران آماده میکنند.
دسته‌روی طوایف آملی نیز با لباس‌هایی یک دست، سربندهایی هم شکل و گروه‌های موزیک آن به خوبی قابل تشخیص است.
*ترکیب رنگ‌ها در دسته‌روی طوایف آمل
طایفه نیاک که عمدتا سادات هستند در روز عاشورا پرچم‌هایی بسیار بزرگ به رنگ سبز در دست دارند و مردان عزادار نیز پیراهن‌هایی به رنگ سبز بر تن می‌پوشند.
طایفه آملی نیز پرچم‌هایی به رنگ سفید و لباس‌هایی سفید بر تن دارند و گفته می‌شود که بزرگترین جمعیت عزادار را در دسته‌روی‌های شهری تشکیل می‌دهند.
تنها طبل و سنج‌نوازان این طایفه قریب به 100 نفر است و بیش از چندین خودرو وسایل این دسته را حمل میکنند.
طایفه بهرستانی و اسکی نیز عموما سفید و یا مشکی بر تن میکنند.
علم‌های بزرگ و رنگارنگ در کنار پخش نذورات در قدم به قدم مسیر دسته‌ها اجتماعی پرشور را در روز عاشورا به این شهر می‌بخشد.
* دسته‌روی قوم بنی‌اسد در آمل
یکی دیگر از آیین‌های مردم شهر آمل، دسته‌روی قوم بنی‌اسد با بیل کلنگ است که به همراه زنان صورت می‌گیرد.
حرکت قوم بنی‌اسد که سه روز بعد از واقعه روز عاشورا صورت می‌گیرد در بازسازی همان اقدامی است که این قوم برای تشییع جنازه‌های شهیدان کربلا صورت گرفت.
این دسته از سوی اهالی مسجد موسی ابن جعفر آمل صورت می‌گیرد و تقریبا تنها منطقه‌ای است که این مراسم را برگزار می‌کند.
گزارش از الناز پاک‌نیا فارس
جا داشت در کنار طایفه نوایی که سند مهم “مالک” رو تو کارنامه خودش داره، از بزرگترین طایفه آمل که بزرگترین و باشکوه ترین دسته رو روز عاشورا داره و همچنین زیباترین تکیه رو تو آمل داره ،طایفه اعظم “ایرایی” هم میگفتید
بزرگترین طایفه آمل ، طایفه آملی است
دسته روی قوم بنی اسد توسط اهالی مسجد امام جعفر صادق (ع) کوچه هنرستان انجام می شود ضمنا خواهر محترم می توانستی جامع تر تحقیق کنی تا ایین عزاداری در سنگ درکا و امثالهم مغفول نماند
سرکار خانم پاک نیا : ضمن عرض تشکر بخاطر انعکاس این موضوع آیینی – در خصوص مطلب بالا که فرمودید ( آیین نخل گردانی در روستای سنگچال نیز برگزار می گردد ) لازم به توضیح می باشد که این آیین در روستای گنگرج کلای چلاو آمل همه ساله برگزار گردیده و این نخل مقدس هم در کنار آستانه مبارکه امامزاده سیف الدین گنگرج کلای چلاو پذیرای زائرین بارگاه برای زیارت می باشد .
چلاو دارای هفت محل بوده و روستاهای سنگچال و فیلبند ( محدوه بابل ) بعد از این 7 آبادی می باشند و این مراسم آیینی از گنگرج گلا به روستاهای همجوار مانند تیار ، چمه بن و زرخونی با حضور عزاداران حسینی با شور و شکوه خاصی برگزار می گردد .
این مطلب صرفا” جهت اطلاع شما و عموم مرقوم گردید.با تشکر
در مورد روز هفتم محرم فکر میکنم همه این کار را میکنند که علم رخت کنند و قربانی دهند نه فقط کلوده من خودم اهل لامیزده ام یعنی بیخ گوش روستای کلوده و سالیان سال هست که من چشم باز کردم و محرم را دیدم ، دیدم که پدربزرگم روز هفتم محرم علم را رخت می کرد و طایفه جوکار شام می دادند و قربانی هم می کردند البته ما منکر عزاداری اهالی محترم کلوده نیستیم اجرشان با امام حسین .
راستی خوب بود که در مورد کرب زنی روستای آخا امیری هم مطلب می نوشتید . در روز عاشورا در حسینیه دینان امیری تمام روستاها در ظهر عاشورا این جا جمع شده و عزاداری میکنند و تنها چیزی که از بقیه متمایز بود کرب زنی عزاداران روستای آخا بود که واقعا برای من که الان 35 سالم هست واقعا جالب بود
اي كاش در علم و دانش و فرهنگ و آگاهي اينقدر جوش مي زديم
متاسفانه نگارنده چون خودش اهل آمل نیست نمی داندکه کلوده جز محمود آباد است نه آمل دوما بااین مطلب چه چیزی را می خواست ثابت کند که نوشتن چنین مطالبی کار هر کسی است واگر تحقیقات گسترده می کرد وعجوله مطالب نمی نوشت بهتر بود .سوما اگر به کتاب مرحوم استاد ایاز مراجعه می کرد می توانست بهتر از اینها مطلب بنویسد .
vaghean age azadarie roze ashora be inae emam hosein nemikhad.brin shahrae dgaro bebinid be ina mgan azadari
با سلام خدمت همه دوستان . هم نویسنده هم خوانندگان این مطالب و نظر دهندگان .
از نویسنده محترم تشکر می کنیم بخاطر مختصر توضیحات راجع به رسومات شهرستان آمل .هر کدام از طایفه های شهرستان آمل به نیکی مراسمات خاص خودش را داراست و اگر طایفه یا گروهی جاماند بزرگواران هر طایفه اگر از خوانندگان این وب هستند از مراسم عزاداری خود می توانند ذکر کنند . و اما عزیزی که گفتند کلوده جزء محمود آباد است . خاطر نشان میشوم از آنجایی که محمود آباد خود قبلاً جزء‌آمل بوده است و بخاطر نزدیکی روستای کلوده به آمل ، عزاداران زیادی با دسته روی به این روستا می روند . غرض فقط اشاره نویسنده به این رسم و رسومات بوده .
با تشکر از همه عزیزان .
چقدر این اهل آمل نبودن نویسنده بعضی ها رو آزاد میده.. اینقدر خوب نیست خودآزاری کنید .. گناه داری.
اصل حرف زده شد چه املی باشه چه نباشه فرق نمیکنه
عالی بود