غلغله شهری تاریخی در ولایت «بامیان» افغانستان که بر اساس روایات تاریخی نوه چنگیزخان مغول در این شهر کشته شد.
به گزارش خبرنگار فارس، شهر «غلغله» از جمله هشت اثر تاریخی ولایت بامیان افغانستان است که جزء میراث فرهنگی جهان نیز به شمار می‌رود.
این شهر که در حال حاضر به ویرانه‌ای تبدیل شده است، چهار تا پنج هکتار وسعت دارد و بر بالای تپه‌ای سنگی و مخروطی شکل که حدود 100 تا 140 متر از سطح زمین ارتفاع دارد در مقابل مجسمه‌های تخریب شده بودا قرار گرفته است.
 |
*شهر غلغله، بالا حصار ولایت بامیان
شهر تاریخی غلغله که قدمت آن به قرن 10 و 11 میلادی بر می‌‌گردد، پیش از این به نام‌های «شهر بامیان» و «بالا حصار بامیان» نیز یاد می‌شد که از دوره ظهور اسلام تا اوایل قرن هفتم هجری پایتخت برخی حاکمان اسلامی چون «آل شنسب» و شاهان «غوری» بوده است.
«زمریالی طرزی» باستان شناس فرانسوی و افغانی‌تبار در رابطه با شهر تاریخی غلغله در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در بامیان، گفت: این شهر در بالای یک تپه مرتفع قرار دارد به دلیل این که در ارتفاع واقع شده است در گذشته به قلعه دفاعی بامیان معروف بوده است که وسعت آن به اندازه نصف «ام‌البلاد» یعنی نصف شهر «بلخ» کنونی بوده است.
وی در ادامه گفت: در گذشته قسمت‌هایی از تپه «الماس» در سمت غرب شهر غلغله که اکنون به زمین کشاورزی تبدیل شده است نیز جز این شهر به شمار می‌رفت.
از برج‌ها، دیوارها، علائم و آثار باقی مانده این شهر این طور به نظر می‌رسد که جمعیت آن در اوج رونق و شکوه از چهار هزار نفر بیشتر نبوده و دلیل آن این است که محدوده شهر به همراه «تپه الماس» گنجایشی اضافه‌تر از آن نداشته است.
 |
*حمله چنگیز و با خاک یکسان کردن شهر غلغله
«کاظم یزدانی» از تاریخ نگاران افغان می‌نویسد: پیش از حمله سپاهیان مغول به رهبری چنگیز خان در سال 618 هـ ق ( 1221) میلادی به بامیان این شهر که توسط خوارزمشاهیان اداره می‌شد با خاک یکسان شد.
یزدانی با بیان این که در مقاومت و ایستادگی حاکم خوارزمشاهی در برابر سپاهیان مغول یکی از نوه‌های چنگیز به نام «ماتکین» توسط یکی از محافظان حاکم خوارزمشاه کشته شد، گفت: بعد از این حادثه چنگیز دستور داد برای انتقام خون نوه خود شهر غلغله با خاک یکسان کنند.
 |
*دلیل نامگذاری شدن این شهر به غلغله
در رابطه با این که چرا این شهر به غلغله معروف شد، داستانهای زیادی وجود دارد.
«سجاد محسنی» از کهنسالان ولایت بامیان با بیان این که شهر غلغله در گذشته به نام شهر «زر» یاد می‌شد و این شهر توسط «دالشاه» یکی از شاهان قدیم این سرزمین که 100 پسر داشت، ساخته شده است.
وی شعری را به همین مضمون این‌گونه نقل میکند:
دریغا زو صلصال و آن صد پسر
دریغا ز دالشاه و آن شهر زر
یزدانی معتقد است: زمانی که مغول‌ها بر این منطقه یورش بردند، جنگ خونینی میان آنان و حاکم خوارزمشاهی به وقوع پیوست و از هر گوشه و کناری فریاد گریه، زاری و هلهله (غلغله) بلند شد.
این تاریخ شناس افغان ادامه داد: شاید به همین دلیل است که پس از ویرانه‌هایی که مغولان به بار آوردند این منطقه به نام “غلغله” که به معنی غوغا و فریاد است، معروف شد.
«حاجی‌حسین» یکی‌دیگر از ساکنان ولایت بامیان تصریح کرد: بر اساس داستانهای محلی که وجود دارد، در هنگام ساختن شهر غلغله در صورتی که کارگران با یک صدا و هلهله مسئولان خود در محل کار حاضر نمی‌شدند، گردن زده می‌شد و سرش را در میان دیوار می‌گذاشتند.
وی افزود: به همین دلیل پس از آبادی این شهر نام آن را غلغله گذاشتند که برگرفته از غوغا و فریاد است.
 |
*سیستم آبرسانی شهر غلغله چگونه بوده است؟
درباره زیرساخت‌ها، برج‌های دفاعی و سیستم آبرسانی این شهر تاریخی هم داستانهای زیادی وجود دارد.
طرزی از باستان‌شناسان افغان در رابطه با سیستم آبرسانی این شهر به خبرنگار فارس، گفت: ساکنان شهر غلغله آب مورد نیاز خود را از طریق یک کانال زیر زمینی تأمین می‌کردند.
وی افزود: ما نمونه‌هایی از سیستم به کار رفته برای تأمین آب مورد نیاز مردم در شهر غلغله را در آثاری چون «چهل برج» در منطقه «یکاولنگ»، «قلعه گوهرگین» و شهر «ضحاک» بامیان نیز دیده‌ایم.
یزدانی با اشاره به تحقیقاتی که در رابطه با کانال آبرسانی مخفی شهر غلغله داشت، افزودو: از ویژگی‌های شهر غلغله قبل از ویرانی دسترسی ساکنان آن به آب بود که توسط یک لوله مخفی از زیر تپه‌ای که در بالای شهر قرار داشت به شهر می‌رسید.
حاجی حسین که در نزدیک شهر غلغله زندگی میکند با اشاره به دریای «حیدرآباد» به خبرنگار فارس، گفت: کانال مخفی آبرسانی شهر غلغله از دریای حیدرآباد و در فاصله چهار کیلومتری تا شهر حفر شده بود که علائم ظاهری آن تا هنوز هم در نزدیکی‌های مدرسه دخترانه «سعید آباد» دیده می‌شود.
وی در ادامه تصریح کرد: زمانی که این شهر در محاصره سپاهیان مغول قرارداشت، دختر «سلطان جلال‌الدین»، عاشق یکی از سرداران مغول شد و راز این کانال آبرسانی را با او در میان گذاشت که این افشاگری باعث شد، آب بر ساکنان شهر غلغله بسته شود و با سقوط شهر ساکنان آن نیز قتل عام شوند.
 |
*بقایای به‌جا مانده از شهر قدیم غلغله
تنها قسمت‌هایی که طی گذشت قرن‌ها هنوز هم در شهر غلغله پا بر جا مانده است، بعضی قسمت‌های ساختمان مسجد جامع شهر که در قسمت جنوبی تپه قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود که این مکان گنجایش حدود 200 نمازگزار را دارد، همچنین بخشی از برج دیدبانی شهر و مغاره‌های زیر زمینی است که تاکنون پا بر جا مانده است.
با وجود این که شهر غلغله به‌طور کلی ویران شده است، اما شکوه و عظمت آن را می‌توان از بقایای دیوارهای سوخته، برج‌های دیدبانی فرو ریخته، مصالح به کار رفته در ساخت شهر که در آن زمان استفاده شده و راه‌های پیچ در پیچ هنوز هم توجه هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب میکند.
نوع خاص معماری و دیوارهای عریض شهر هنوز هم جذابیت‌های ویژه‌ای برای گردشگران دارد.
 |
جاذبه‌های گردشگری
«محمد ابراهیم اکبری» رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان در رابطه با شهر غلغله می‌گوید: روزانه تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی برای دیدن این شهر به بامیان سفر می‌کنند.
وی با بیان این که بقایای به جا مانده از شهر غلغله از منابع اصلی درآمد مردم این ولایت است، گفت: گردشگران با پرداخت مبلغی اجازه دارند از این شهر بازدید کنند.
«خیرالله حمیدی» از شهروندان ولایت «پروان» است که برای دیدن شهر غلغله به بامیان آمده است.
به گفته وی: جذابیت شهر غلغله در این است که گردشگران را با تمدن گذشته و ساکنان قدیم بامیان آشنا میکند.
«عبدالجلیل» از شهروندان ولایت هرات در حاشیه بازدید از شهر غلغله با اشاره به شکوه و عظمت این شهر تاریخی، افزود: این شهر بیانگر 2 تمدن بزرگ یعنی دوران بودا و تمدن اسلامی است.
شهر غلغله که روزی مرکز داد و ستد جهان به حساب می‌آمد و تاجگذاری شاهان و سلاطین زیادی را در حافظه تاریخی خود دارد، چیزی جز دیوارهای فرو ریخته، مغاره‌های تخریب شده و خاک از آن ابهت تاریخی برایش باقی نمانده است.
این شهر در طول سال‌ها جنگ و ناامنی پایگاه نظامیان بود و سال‌های زیادی توسط مردم حفاری می‌شد که سرانجام از 3 سال قبل به این سو توسط محافظان امنیتی سازمان یونسکو محافظت می‌شود تا از کاوشگری خودسرانه انسان‌های سودجو در امان بماند.
حوادث طبیعی، بی‌توجهی دولت به مرمت این بنا، جلوگیری از تخریب بیشتر و عدم آگاهی مردم محل از اهمیت آن باعث شده است که شهر غلغله در شرایطی اسفباری قرار گیرد.