چندی است که فضای عمرانی شدیدی در سطح شهر تهران و کشور به وسیله شهرداری تهران و نیز دولت به چشم می خورد. این تحلیل سعی دارد که نیم نگاهی به پیامدهای مثبت و منفی این طرح ها بیاندازد.
مقدمه
به گزارش دیدبان، می توان گفت که بعد از دوران دفاع مقدس در آستانه تمامی دوره های انتخابات ریاست جمهوری، تبلیفات زود هنگام خوراک رسانه ای کشور بوده است، این امر خصوصا بعد از ورود فضای سایبری به کشور و گسترش اثر این رسانه در عالم سیاست بیشتر به چشم می خورد.
آنچه که در این رقابت های زودهنگام انتخاباتی کم کم رشد نمود و جای خود را به روش های دیگر داد، مسابقه عمرانی بود. در این مسابقه، نامزدهای ریاست جمهوری که توان اجرایی در دست داشته باشند تلاش می کنند با داشتن کارنامه کارآمد و قابل قبول خصوصا در زمینه سازندگی کشور، آرای مردم را به خود اختصاص دهند.
مسابقه عمرانی راهی برای اثبات توانمندی و مسیر ربودن گوی سبقت در میدان عمل از سایر رقبا ارزیابی می شود. صرف نظر از بررسی ریشه تاریخی این پدیده سیاسی باید اذعان نمود که با گذشت زمان، تمایل نامزدها به گرایش به این سبک مبارزاتی بیش از گذشته گردیده است، به گونه ای که به راحتی با مقایسه میزان طرح های عمرانی شهرداری تهران در دوران احمدی نژاد و قالیباف معلوم می شود که شهردار سابق تهران تمایل کمتری برای اثبات خود از طریق پروژه های عمرانی داشته است در حالی که وی بیشتر سعی به راه اندازی موج های مختلف در سطح شهر داشت؛ نمایشگاه های عطر سیب و … از این دست اقداماتی بود که از دوران شهرداری احمدی نژاد به یادگار ماند. در دولت خاتمی نیز پروژه های زیاد و متعدد عمرانی در سال آخر کار دولت وجود نداشت.
مهر ماندگار و تلاش برای جلب رضایت عمومی
چندی پیش هیأت دولت تصمیم گرفت مجموعه ای از طرح های برجسته و نیمه تمام خود را با عنوان “مهر ماندگار” افتتاح نماید. نامگذاری این طرح ها در جلسه مذکور با حاشیه هایی نیز همراه بود چرا که لیدر جریان انحرافی نامی بر گرفته از رویکردش به مکتب ایرانی را مد نظر داشت که پس از مخالفت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جمع بندی هیأت دولت بر این نام قرار گرفت.
مسابقه عمرانی به حدی در رقابت های انتخاباتی رنگ جدی به خود گرفته که “مهر ماندگار” دیگر تنها یک عنوان نیست بلکه دستیار ویژه رئیس جمهور در صف اول سازماندهی این پروژها قرار گرفته و از روند لحظه به لحظه آن گزارش می دهد به گونه ای که پایگاهی مجزا، مامور ارائه اخبار آن به مردم می شود اخباری که بعضا عجولانه و تنها وعده ای است که بیان می شود. همچنین شنیده شده است که چندی پیش برخی نزدیکان رییس جمهور نسبت به افزایش پروژه های عمرانی شهرداری تهران و فضای رسانه ای که این طرح ها ایجاد می کنند به وی هشدار داده بودند. این مسئله باعث شده بود که در یک طرح ریزی عملیاتی سعی شود اخبار رسانه ها در 6 ماهه پایان سال به سمت پروژه های “مهر ماندگار” جهت دهی شود.
نگاهی به اهم اخبار این پروژه ها شدت این رقابت را به خوبی مشخص می نماید:
آمار فوق بر اساس برنامه ریزی دولت است و هنوز محقق نشده است.
این ها بخشی از هزاران خبری است که طی چند ماه گذشته از این طرح بیان شده است. ماجرا وقتی جالب تر می شود که ستاد اطلاع رسانی این طرح ها در برخی استان ها مثل تهران و سمنان به راه افتاده است.
شهرداری تهران و پروژه های عمرانی
شهروندان تهرانی این روزها گذرگاه و خیابان های همیشگی را متفاوت می بینند و بعضا باور نمی کنند در مدت زمانی کم این همه تغییرات و دگرگونی ها اتفاق افتاده باشد. بسیاری از این پروژه ها با سرعتی غیر عادی و خارج از روال برنامه ریزی شده انجام می شود که شائبه انتخاباتی بودن آن ها را افزون می کند. با این حال برخی منابع غیر رسمی از احتمال افتتاح همزمان پروژه های شهری در 22 بهمن و اعلام رسمی کاندیداتوری قالیباف و کناره گیری او از شهرداری تهران سخن می گویند. به این ترتیب وی پس از 22 بهمن راهی شهرها و استان های دیگر می شود تا بتواند بدنه مردمی خود را از شهر تهران به سایر نقاط کشور گسترده نماید.
جدول زیر مختصری از اهم پروژ های شهرداری است:
در این مجال تنها نگاهی کوتاه به پیامدهای مثبت و منفی این مسابقه عمرانی خواهیم داشت.
پیامدهای مثبت:
قطعا و بلا شک کارآمدی یکی از مولفه های حکومت اسلامی است. خدای سبحان در قرآن کریم می فرماید:« هُوَ أَنشَأَكُم مِنَ الأَرضِ وَاستَعمَرَكُم فيها فَاستَغفِروهُ ثُمَّ توبوا إِلَيهِ »مفسرین این آیه را به آن ترجمه می نماید که خدای متعال از انسان می خواهد تا زمین را آباد کند، از همین رو قطعا عمران و آبادانی از وظایف دولت اسلامی است.
وقتی که مسابقه به سمت طرح های عمرانی به پیش می رود یعنی شتاب و سرعت گرفتن عمران کشور، این موضوع قطعا به افزایش روحیه تلاش و پرکاری خصوصا در مسئولین کشور کمک می نماید.
از طرف دیگر دقت شود که ذائقه عمومی از تبلیغات پر هزینه با محوریت پوستر های رنگی با ژست های عجیب و غریب برگشته و امروزه کاندیداها دریافته اند که برای جلب نظر مردم باید پرونده ای درخشان داشته باشند از همین رو تاکید بر آمار و ارقام سازندگی بالا رفته است و این مسئله را می توان نشانه ای از ارتقای سطح نگرش عمومی دانست.
در مجموع سه پیامد بسیار مهم مثبت در این رقابت وجود دارد:
اول آنکه سود این رقابت ها به نفع مردم تمام می شود و آن هم توسعه و پیشرفت سریعتر کشور است .
دوم اینکه فضای رقابتی را به سمت انتخاب واقعی تر پیش می برد چرا که با ادامه این روند کم کم هر گونه تبلیغ غیر واقعی مثل شعار های هیجانی جای خود را به کارنامه عملیاتی می دهد و از این طریق مردم فرد کارآمدتری را انتخاب می نمایند.
سوم آنکه فضای رقابتی کشور را به سمتی خواهد برد تا در آینده مردم از نامزدهای ریاست جمهوری برنامه ای برای آینده مطالبه نمایند و نه تنها کارنامه ای درخشان از گذشته آنها.
آثار و پیامد های منفی:
قطعا اگر نیت انسان و گرایش وی الهی نباشد به سمت نفس و دنیا طلبی متمایل می شود، این قصد غیر الهی نیز آفات بزرگی در جان فرد و اجتماع به جای می گذارد که بزرگترین آفت اجتماعی آن اختلاف است، امام امت می فرمود:«اگر هواهاي نفساني در كار باشد، این منجر به اختلاف ميشود، و لو اینكه هر مقدار هم یك نفري آدمي باشد كه به ظواهر خیلي اعتقاد داشته باشد و خیلي هم دنبال ظواهر باشد، لكن وقتي كه در قلبش هواي نفساني باشد قهرا آن هواي نفساني او را دنبال ميكند. »
این موضوع وقتی مشخص تر می شود که از یک سو شهرداری حاضر به دعوت از دولتیان برای افتتاح طرح های خود نمی باشد (ماجرای تونل توحید را که یادتان هست) تا مبادا به نام دولت تمام شود و از سوی دیگر دولت نیز به گونه ای سخن می گوید که گویا همه علیه او ایستاده اند تا از این طریق هرگونه شائبه کمک دیگران را رد نماید و خود را تنها خدمت گزار معرفی نماید به امید آنکه جلب نظر همگان کند، شاهد مدعای ما تاکیدات زیاد رئیس جمهور و رسانه های حامی ایشان بر این مساله است. به عنوان مثال خواندن این خبر ما را به مقصود نزدیک تر می سازد:
احمدی نژاد:« هر چند همه شیاطین اعم از جن و انس دست به دست هم داده اند تا این طرح(مسکن مهر) عملی نشود ولی با توکل به خداوند این طرح ها عملی خواهند شد.» گویی اینکه اصلا سوره ناس خطاب به دولت است برای پناه بردن به خدا از این شیاطین.(اختلاف تا جایی که یکدیگر را شیطان بخوانند!!!)
حال معلوم می شود که اینهمه دعوا بر سر آمار و ارقام برای چیست. چرا بانک مرکزی یک نرخ آمار اعلام می کند، مرکز آمار یک نرخ و مجلس هم نظر دیگری را ارائه می دهد.
از آفات شوم دیگر این مسابقه عمرانی تعجیل در افتتاح پروژه هاست، تعجیل نیز دو نتیجه بسیار نا مطلوب به ارمغان دراد اول آنکه احتمالا هزینه طرح نسبت به پایان دادن عادی آن زیاد تر می شود و دوم آنکه مسئولین را در شناخت اولویت ها تخصیص بودجه ها دچار اشتباه می کند که این هم به نوعی وارد کردن فشار به تصمیم گیران بودجه ای کشور است.
وضعیت یکی از پروژه های عمرانی تنها شش روز پس از افتتاح
مقام معظم رهبری اخیرا بر اقتصاد مقاومتی، حل مشکل های اقتصادی، همکاری و تلاش بی وقفه مسئولان برای مقابله با تحریم ها به شدت تاکید فرمودند،همچنین ایشان همواره تاکید دارند که کشور در حال رشد است و در صعود به قله پیدایش مشکل طبیعی است حال در چنین شرایطی به نظاره می نشینیم تا ببینیم دولت با اولویت بندی های خود آیا به سمت این منویات پیش رفته است و یا آنکه اولویت را امور دیگری قرار داده است.
رقابت در فضای رسانه ای:
فضای سایبری و رسانه ملی
دولت با راه اندازی سایت مهر ماندگار توانسته است تا حجم انبوهی از خبرها را در مورد این طرح در فضای مجازی کشور منتشر نماید، قطعا تفاوت چشم گیر حجم خبر ها نیز می تواند تاثیر بسزایی بر مخاطب بگذارد. از طرف دیگر به غیر از سایت خبری Tehran.ir که مر بوط به شهرداری است و مسائل و اخبار عوارض ، طرح تفصیلی و مشابه آن در این سایت اهمیت بیشتری دارد نمی توان محل دیگری را برای بازخورد رسانه ای طرح های شهرداری دید.
البته باید توجه داشت که در این قسم جنس کار دولت و شهرداری کاملا متفاوت است چرا که شهرداری متصدی یک شهر است و قطعا تعداد طرح های آن به مراتب از دولت کم تر است از همین رو اخبار مربوط به آن نیز کاهش می یابد اما دولت برای مهر ماندگار 900 طرح اعلام نموده است که با این حساب تفاوت حجم خبری طبیعی است.
از طرف دیگر دولت به دلیل آنکه در راس امور اجرایی کشور است بیش از بقیه ارگانها در زیر ذره بین پایگاه های خبری است لذا علاقه سایت های خبری برای انتشار خبرهای پروژهای دولتی نیز بیشتر است خصوصا آنکه مخاطب های غیر تهرانی نیز به خبرهای عمرانی دولت بیشتر علاقه دارند تا اخبار پروژه های شهر تهران.
در شرایطی که آمار و ارقام متعددی مطرح می شود توجه رسانه های دیگر نیز به این موضوع جلب می شود و در تایید یا رد آن تحلیل هایی می نویسند. تحلیل هایی که بعضا خود منجر به نوشته شدن تحلیلی دیگر می شوند آنچه در این فضا به مخاطب منتقل می شود پویایی دولت است. چرا که کمتر صفحه سایت خبری را می توان یافت که به برنامه های عمرانی سال پایانی دولت نپردازد.
البته در چنین فضایی شهرداری سعی نمود تا فضای تبلیغی شهر تهران را کامل به دست داشته باشد به گونه ای که با قدم زدن تنها چند ساعت در تهران می توان کامل متوجه تلاش شهرداری برای اطلاع رسانی از پروژه های خود شد در حالی که تقریبا هیچ خبری از تبلیغات دولت وجود ندارد.
در رسانه ملی اما اختصاص ساعتی خاص به برنامه مسکن مهر، حضور پررنگ نیکزاد در مصاحبه ها و اخبار تلوزیونی از یک سو و دقت واحد مرکزی خبر صدا و سیما نسبت به انتشار پروژه های عمرانی کشور از سوی دیگر فضای مطلوبی را برای دولت به ارمغان آورده است خصوصا آنکه اخیرا در صدا و سیما شاهد حضور زیاد رئیس جمهور می باشیم، تنها برنامه های افتتاحیه شبکه های جدید التاسیس صدا و سیما گویای این ادعا ست.
مطبوعات
در بعد مطبوعات نیز رقابت سرسخت دو روزنامه ایران و همشهری را نباید نادیده گرفت، هر کدام از این دو سعی دارند با پر تلاش نشان دادن سران جریان خود یعنی احمدی نژاد و قالیباف خود را در راس تلاش برای پیشرفت معرفی نمایند.
روزنامه همشهری با ضمیمه صفحاتی تحت عناوین مختلف مثل «فرهنگ شهر»،«عمران شهر»و.. به خوبی به بررسی اخبار طرح های کلان شهرداری می پردازد، اخبار روزانه پروژه ها ، اخبار کلی مربوط به پیشرفت طرح ها و نقد و بررسی آنان، از جمله مسائلی است که مورد توجه این ضمایم همشهری قرار می گیرد، هر چند که تعداد صفحات عمران شهر بسیار اندک است اما با توجه به تنوع موضوعات مطرح شده در آنان می توان دریافت که تلاش این بخش، ارائه مختصری از فعالیت ها متناسب با حوصله مخاطب امروزی است، این موضوع زمانی بسیار جلب توجه می نماید که نمودار های مربوط به ارزیابی طرح های شهرداری را در این صفحات می بینیم، نمودارهایی که گزارشات ور ارزیابی های بخش های مختلف شهرداری تهران است.
اما روزنامه ایران نیز در این عرصه کنار نکشیده و به شدت در تلاش است که نکات مثبتی را در کارنامه دولت مطرح و زیر ذره بین قرار دهد.
به عنوان نمونه این روزنامه در تاریخ 8/5/91 با اضافه کردن ضمیمه 21 صفحه ای رایگان در مورد مسکن مهر به تبلیغ اقدامات دولت در آن پرداخت تیتر این ضمیمه که در صفحه اول روزنامه نیز خودنمایی می کند این است:«باور نمی کرد مسکن مهر به سرانجام برسد. »
تهران ایران(صفحات ویژه استان تهران روزنامه ایران) اما دقیقا رقابت خبری را با همشهری به خوبی نشان می دهد، زمانی که دقیقا یک خبر را هر کدام از این دو روزنامه برای خود می نویسند، دستپاچگی را در رقابت به خوبی نشان می دهد،یکی آن را دستآورد شهرداری و دیگری آن را از زحمات دولت می داند عنوان خبر این است:«افزایش مقاومت آسفالت تهران» (مربوط به همشهری) و «افزایش آسفالت معابر در آسیب های بارانی» (مربوط به صفحات ویژه تهران روزنامه ایران)
با این حال حاشیه های زیاد مدیر مسئول روزنامه ایران باعث شده تا اقبال عمومی به این جریده کم تر از همشهری باشد، خصوصا آنکه بسیاری از اخبار منتشره در ایران مربوط به دولت است که از طریق رسانه ملی بیان می شود اما اخبار منتشره در همشهری مربوط به اقدامات شهرداری است که کم تر به گوش مردم سراسر کشور رسیده است.
نتیجه گیری:
مسابقه عمرانی بین مسئولین برای انتخابات دارای دو جنبه مثبت و منفی می باشد که باید تلاش نمود نقاط ضعف آن که باعث بی اخلاقی، اختلاف و هزینه برای بیت المال می شود از بین برود. مسئولین برای جلب نظر مردم باید به جای اعمال هزینه های هنگفت به بیت المال، برنامه ای منظم و مدون تهیه نمایند تا با کوتاه کردن زمان ساخت طرح ها، از هزینه اضافی نیز اجتناب شود.