به گزارش باشگاه خبرنگاران، شاید عنوان “اسلامی شدن دانشگاهها” را بارها شنیده باشیم و هر یک از ما برداشت متفاوتي از این موضوع داشته باشیم اما آنچه که تقریبا قریب به اتفاق کسانی که با فضای دانشگاه‌های امروز کشور آشنا هستند به آن اذعان دارند، عدم اسلامی بودن فضای دانشگاه‌هاست، فضایی که هم به لحاظ ظاهری با ملاک‌ها و موازین اسلامی فاصله دارد و مهمتر به لحاظ محتوایی و سمت‌وسوی حرکت.
از آنجايي که مديريت دانشگاه ها در گذشته هماهنگ با فرهنگ اسلامي جامعه نبود، بايد تغييراتي در مديريت دانشگاه ها به عمل مي آمد، سازمان دانشگاه ها بايد دگرگون ميشد و مهمتر از همه، محيط دانشگاه ها اسلامي ميشد.
انقلاب فرهنگي
با پیروزی انقلاب اسلامی، این مسئله به صورت جدی در دستور کار انقلاب قرار گرفت و به دلیل فضای خاص سیاسی و حاکمیت برخی عناصر وابسته در دانشگاهها در نهایت منجر به حضور نیرو‌های انقلاب در دانشگاهها و آغاز جنبشی شد که بعد‌ها به “انقلاب فرهنگی” موسوم شد.
در سال ۵۹ با صدور پیام انقلاب فرهنگی از سوی امام(ره)، دانشگاه ها به مدت ۳ سال تعطیل شدند و شورای انقلاب فرهنگی تشکیل شد. در نتیجه اصلاحات انجام شده، چند واحد معارف به درس‌ها اضافه و تعدادی از اساتید حذف شدند اما روح سکولار علوم وارداتی همچنان در دانشگاه ها باقی ماند.
در نتیجه همین روح سکولار، در بعد علمی تنها شاهد بازخوانی و تمرین مبانی مقدس! علوم انسانی و جامعه شناسی غرب بوده ایم که با فرهنگ و ویژگی های جامعه ما کاملا بیگانه است؛ در بعد سیاسی حوادثی چون فتنه ۷۸ و ۸۸ را رقم خورده و در بعد فرهنگی هم اوضاع نامطلوب و در برخی حوزه ها اسف بار است.
در همین روز‌ها اعلام تعطیلی دانشگاهها با موافقت‌ها و مخالفت‌های فراوانی مواجه شد. از جمله ۲۷ فروردین سال ۵۹ درگیری‌هایی بین مدافعان و مخالفان تعطیلی دانشگاهها در دانشگاه پلی تکنیک (امیرکبیر) رخ داد.
در پی بالا گرفتن فضای تشنج، بسیاری از دانشگاه‌های کشور با اوج گرفتن درخواست انجام انقلاب فرهنگی در روز ۲۹ فروردین سال ۵۹ تصرف شدند.
اشغال دانشگاه مشهد و دانشگاه شیراز توسط برخی از دانشجویان و گروه‌هایی از مردم، اشغال دانشکده علوم بانکی که با زد و خوردهای فراوان و چندین مضروب صورت پذیرفت و نیز زد و خوردهای وسیع در دانشگاه تربیت معلم تهران از حوادث مهم زمینه‌ساز انقلاب فرهنگی بود.
تشکيل کميته اسلامي شدن دانشگاه ها
پیام نوروزی حضرت امام(ره)در نوروز سال 59 بارقه‌ای فروزان بر جامعه انقلابی و اسلامی ایران بود. این پیام به ویژه بر فرهنگ جامعه و ضرورت انجام تحول اساسی در دانشگاهها تاکید داشت.
براي اين منظور، کميته اي در ستاد با عنوان ” کميته اسلامي کردن دانشگاه ها ” ، تشکيل شد.
با توجه به ناهماهنگي ضوابط و مقررات حاکم بر دانشگاه ها با شرايط انقلابي جامعه، قسمت اعظم فعاليتهاي ستاد بر اسلامي کردن دانشگاه ها و تعيين ضوابط و مقرراتي منطبق با موازين اسلامي متمرکز شد.
حرکت بعدی در این زمینه در سال ۶۶ است که در این سال نخستین مصوبه به نام “آئین‌نامه حفظ و حدود آداب اسلامی” که بخش عمده‌ای از آن مربوط به دانشگاهها بود به تصویب رسید و در سال ۷۵ نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی “سند دانشگاه اسلامی”را به تصویب رساند.
در شهريور ماه سال 62 با توجه به نظر امام(ره) مبني بر لزوم ترميم و تقويت ستاد و مخصوصاً حضور مسئولين اجرايي در آن، به دنبال نامه رئيس جمهور وقت (حضرت آيت الله خامنه اي)، امام امت در تاريخ 8/6/62 طي نامه اي به پيشنهاد رئيس جمهور مبني بر ترميم و تکميل ستاد انقلاب فرهنگي پاسخ دادند و از اين تاريخ ستاد با ترکيب ذيل به فعاليت خود ادامه داد: نخست وزير، وزراي فرهنگ و آموزش عالي و فرهنگ و ارشاد اسلامي، دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهي و آقايان علي شريعتمداري، احمد احمدي، عبدالکريم سروش و مصطفي معين.
با بازگشايي دانشگاه ها و توسعه مراکز آموزشي و گستردگي فعاليت ستاد انقلاب فرهنگي ضرورت تقويت اين نهاد بيش از پيش احساس شد بطوريکه در 19 آذر 1363 دومين ترميم عمده ستاد انقلاب فرهنگي توسط حضرت امام خميني (ره) انجام گرفت و به اين ترتيب شوراي عالي انقلاب فرهنگي با ترکيبي جديد تشکيل شد.
بیانات مهم مقام معظم رهبری
در 75/2/29 رهبر معظم انقلاب، در خصوص “اسلامی کردن دانشگاهها” تاکیدی واضح بر این نکته داشتند که گرچه حرکت”انقلاب فرهنگی”دستاوردهای مثبت و مهمی داشته است،اما هنوز تا رسیدن به”دانشگاه اسلامی”فاصله بسیار وجود دارد.
همچنین معظم له در این بیانات با اشاره به برخی رویکردهای قهقرایی و بعضا سخت شدن عرصه اندیشه و عمل دینی بر دانشجویان و دانشگاهیان متدین و دلسوز،بر این مطلب صحه گذاشتند که اگر زحمات گذشته پاسداری نشود و با درایت،دقت و قوت در مسیر تحول فرهنگی و علمی به سوی”دانشگاه اسلامی”گام زده نشود،آینده جامعه اسلامی با مخاطرات جدی روبرو خواهد شد.
اسلامي شدن از نگاه مقام معظم رهبري
متاسفانه در طول سالیان اخیر، پیگیری موضوع اسلامی شدن دانشگاهها به عنوان یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری با برخی برداشت‌های سطحی همراه بوده به گونه‌ای که مخالفان با نوعی نگاه محدود و بسته صرفا “طرح تفکیک جنسیتی” در دانشگاهها را برجسته سازی و القا کرده‌اند.
در همین راستا بود که مقام معظم رهبری طی دیداری با تاکید بر برخی برداشت‌های ناقص از اسلامی شدن دانشگاهها متذکر شدند:
“البته من هم مىتوانم این را احساس کنم که منظور از اسلامى شدن دانشگاهها، همیشه و همه جا و نزد همه درست فهمیده نشده باشد، بعضی‌ها آن را خیلى محدود، کوچک و ضعیف فهمیده اند.”
اما در عین حال موضوع اسلامی شدن دانشگاهها همواره در صدر مطالبات مقام معظم رهبری از مسئولان و متولیان امر قرار داشته و ایشان طی دیداری با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم در سال ۷۵ به صراحت از اینکه “دانشگاه امروز ما اسلامى نیست” گلایه کردند و خواستار اسلامی شدن دانشگاهها شده و فرمودند: “اسلامى کردن دانشگاهها به مفهوم یک تحول بنیادین است که در تاریخ این کشور، ماندگار خواهد شد”.
اسلامي شدن از نگاه امام خميني(ره)
اسلامي شدن دانشگاهها از منظر امام خميني(ره)كه معتقد بودند دانشگاه مبداءِ همه تحولات و مقدرات يك كشور است و دانشگاه است كه يك كشور را اصلاح يا تباه ميكند؛ و لذا متذكر ميشوند كه “ما بايد دانشگاه اسلامي داشته باشيم.”، بدين معني كه دانشگاه ها بايد استقلال داشته باشند و وابسته به شرق و غرب نباشند.
معنی “اسلامی شدن”، “استقلال” است؛ و استقلال یعنی عدم وابستگی به مظاهر استكبار، چپاولگری، جهانخواری و فساد و به عبارتی دیگر، داشتن استقلال فكری برمبنای اصول و عقاید اسلامی. پس كلیه عوامل دخیل در دانشگاهها، خصوصا استادان، باید به این نكته توجه داشته باشند و در راه قطع وابستگی و كسب استقلال و درنهایت اسلامیشدن دانشگاهها بكوشند.
با تصويب اسلامي شدن دانشگاه ها هنوز شاهد پيشرفتي در اين زمينه نبوده ايم و تنها به طور نمادين عمل ميکنيم.
وقتي صحبت از اسلامي شدن دانشگاه مي شود شعار مي دهيم که متون درسي را با توجه به متون اسلامي تغيير مي دهيم، اساتيد متدين تربيت مي کنيم بدون اينکه اقدام عملي در اين زمينه انجام دهيم.
جالب تر اينکه وقتي در فضاي نقد دانشگاه حرف ميزنيم مسئولان هيچگونه مشکلي نمي بينند گويي دانشگاه اسلامي در کشورمان تحقق يافته و در طرف ديگر چهار چوب قانوني براي اسلامي شدن دانشگاه ها طراحي مي کنندو دم از تحول متون درسي و اساتيد مي زنند.
دانشگاه اسلامي که تعبيرش نزد مقام معظم رهبري تحول بنيادين در دانشگاه هاست هيچ تحولي در زير ساخت هاي فضاي علمي و فرهنگي دانشگاه ها صورت نگرفته است.