آیه از قرآن که علامه حسن زاده آملی زیاد قرائت می کردند

ترجمه
اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! خود و خانواده خود را از آتشى كه هیزم آن مردمان (گنهكار) و سنگ‏ها هستند، حفظ كنید. آتشى كه بر آن فرشتگانى درشت خو و سخت گیر نگهبانند و خدا را در آنچه فرمانشان دهد، نافرمانى نكنند و آنچه را فرمان یابند انجام دهند.

نکته ها
«وَقُود» به معناى ماده اشتعال زاست، همچون نفت و زغال سنگ. لذا برخى مفسّران، مراد از «الحجارة» را مواردى همچون زغال‏سنگ دانسته‏اند. در حدیث مى‏خوانیم: سنگ آتش‏زا، همان كبریت و گوگرد است.(3)
در روایات آمده است كه جوانى با شنیدن این آیه بر زمین افتاد و پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله به او وعده بهشت داد و فرمود: «ذلك لمن خاف مقامى و خاف وعید»(4) بهشت مخصوص كسانى است كه از مقام من پروا داشته و از وعده‏هاى عذاب من بترسند.
در روایات مى‏خوانیم كه شیوه حفظ بستگان از آتش دوزخ، امر به معروف و نهى از منكر آنان است كه اگر قبول كردند، آنان را از آتش حفظ كرده‏اى و اگر نپذیرفتند، تو به وظیفه‏ات عمل كرده‏اى. «ان اطاعوك كنت قد وقیتهم و ان عصوك قد قضیت ما علیك»(5)
در روایتى مى‏خوانیم: «رحم اللّه رجلاً قال یا اهلاه! صلاتَكم صیامَكم زكاتَكم مسكینكم یتیمكم جیرانكم»(6) رحمت خدا بر كسى‏كه به خانواده‏اش هشدار دهد كه مراقب نماز و روزه و زكات و فقرا و ایتام و همسایگانتان باشید.
شاید «وقودها النّاس»، اشاره به تجسّم عمل انسان در قیامت باشد كه خصلت‏ها و اعمال زشت او در دنیا، در آن روز آتش‏گیره مى‏شود.
مسئولیّت انسان در برابر خانواده‏
در آیات متعدّدى از قرآن به رسالت انسان در برابر خانواده‏اش اشاره شده است، از جمله:
«قوا انفسكم و اهلیكم ناراً»(7)
«و أمر اهلك بالصّلاة و اصطبر علیها»(8) اهل خود را به نماز فرمان ده و بر آن پایدارى كن.
«و انذر عشیرتك الاقربین»(9) نزدیك‏ترین بستگانت را هشدار ده.
«یا بنىّ اقم الصّلاة و أمر بالمعروف»(10) فرزندم! نماز به پا دار و امر به معروف كن.
«قل لازواجك و بناتك و نساء المؤمنین»(11) اى پیامبر! به زنان و دختران خود و سپس زنان مؤمنان بگو…
«ان الخاسرین الّذین خسروا انفسهم و اهلیهم یوم القیامة»(12) زیانكاران واقعى كسانى هستند كه خود و خانواده‏شان در قیامت باخته‏اند.
«انّا كنّا قبا فى اهلنا مشفقین»(13) مردان خدا در مورد خانواده دغدغه دارند و بى‏تفاوت نیستند.
«و كان یأمر اهله بالصلاة»(14) پیامبر، همواره خانواده‏اش را به نماز سفارش مى‏كرد.
در روایات نیز توجّه بسیارى به این موضوع شده كه چند نمونه‏اى ذكر مى‏شود:
امام على علیه السلام مى‏فرماید: «علّموا انفسكم و اهلیكم الخیر و ادّبوهم»(15) به خود و خانواده‏تان خیر بیاموزید و آنان را ادب كنید.
پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله فرمودند: «كلّكم راع و كلكم مسئول عن رعیّته… الرجل راع على اهل بیته… فالمرئة راعیة على اهل بیت بعلها و ولده»(16) همه شما نسبت به زیر دست خود مسئول هستید. مرد، مسئول خانواده‏اش، زن مسئول شوهر و فرزندش است.
پیامبر اسلام‏صلى الله علیه وآله مى‏فرماید: «مرّوا صبیانكم بالصلاة اذا بلغوا سبع سنین واضربوهم على تركها اذا بلغوا تسعاً و فرقوا بینهم فى المضاجع اذا بلغوا عشرا»(17) همین كه فرزندتان به هفت سالگى رسید، آنان را به نماز فرمان دهید و همین كه نه ساله شدند، سخت‏گیرى تا مرز تنبیه بدنى مانعى ندارد و بستر و رختخواب آنان را در ده سالگى جدا كنید.
قرآن در سوره مدّثر، تعداد فرشتگان دوزخ را نوزده نفر مى‏داند: «علیها تسعة عشر»(18) و شاید وصف «غلاظ شداد» در این آیه (6 تحریم)، حالات همان نوزده فرشته باشد.
شاید مراد از «لا یعصون اللّه ما امرهم»، همان فرمان خداوند نسبت به گرفتن و بستن و در آتش انداختن دوزخیان باشد كه در جاى دیگر مى‏خوانیم. «خذوه فغلّوه ثمّ الجحیم صلّوه»(19) و یا«خذوه فاعتلوه الى سواء الجحیم ثم صبّوا فوق رأسه من عذاب الحمیم»(20)
چون در میان فرشتگان نیز سلسله مراتب وجود دارد، «و ما منا الا له مقام معلوم»(21) شاید مراد از «یفعلون ما یُؤمرون» همان فرمان‏هایى باشد كه فرشتگان برتر به فرشتگان تحت امر خود مى‏دهند، آنان نیز بدون چون و چرا اطاعت مى‏كنند.
هم خودتان را حفظ كنید، «قوا انفسكم» و هم از خداوند بخواهید شما را حفظ كند. «ربّنا… قنا عذاب النار»(22)

3) بحار، ج 17، ص 364.
4) ابراهیم، 14.
5) تفسیر نور الثقلین.
6) تفسیر مراغى.
7) تحریم، 6.
8) طه، 132.
9) شعراء، 214.
10) لقمان، 17.
11) احزاب، 59.
12) زمر، 15.
13) طور، 26.
14) مریم، 55.
15) تفسیر مراغى.
16) مجموعه ورّام، ج 1، ص 6.
17) بحار، ج 85، ص 134.
18) مدّثر، 30.
19) حاقّه، 30 – 31.
20) دخان، 47 – 48.
21) صافات، 164.
22) بقره، 201. 

پيام ها
1- ایمان داشتن كافى نیست، حفظ آن از خطرات و آسیب‏ها مهم است. پس باید مراقبت كرد. «یا ایّها الّذین آمنوا قوا انفسكم»
2- اولین گام در اصلاحات، اصلاح خود و بستگان و سپس اصلاح جامعه است. در این آیه، اصلاح خود و بستگان و سپس در آیه نهم، اصلاح جامعه از طریق جهاد با كفّار و منافقان آمده است. «قوا انفسكم و اهلیكم»
3- ایمان به معاد و دوزخ، نقش مهمى در ایجاد تقوا و اصلاح خود و دیگران دارد. «قوا انفسكم و اهلیكم نارا وقودها الناس و الحجارة»
4- تربیت دینى فرزندان، بر عهده مدیر خانواده است. «قوا انفسكم و اهلیكم ناراً»
5 – نفس انسان، سركش است و نیاز به حفاظت دارد. «قوا انفسكم»
6- اولى‏ترین فرد به حفظ انسان، خود انسان است. «قوا انفسكم»
7- تا زنجیر از پاى خود باز نكنیم، نمى‏توانیم دیگران را آزاد كنیم. خودسازى شرط موفقیّت در ساختن خانواده و جامعه است. «قوا انفسكم و اهلیكم»
8 – كیفر رها كردن خانواده و نزدیكان، هیزم آتش دوزخ شدن است. «وقودها الناس و الحجارة»
9- كسانى كه در دنیا سنگدل باشند، «فهى كالحجارة او اشدّ قسوة»(23) در آن روز نیز در ردیف سنگ قرار مى‏گیرند. «وقودها الناس و الحجارة»
10- در مدیریّت، مسئول هر كار باید با آن كار سنخیّت داشته باشد. اگر مسئول دوزخ، غلاظ و شداد نباشد، یا خودش اذیّت مى‏شود و یا به رسالت خود درست عمل نمى‏كند. «علیها ملائكة غلاظ شداد»
11- گرچه انسانِ معصیت كار به دوزخ مى‏رود، امّا فرشتگان دوزخ، در عذاب كردن او معصیت خدا را نخواهند كرد. «لا یعصون اللّه ما امرهم»
12- فرشتگان، نه دستورات گذشته را تمرّد كرده و مى‏كنند، «ما امرهم» نه دستوراتى كه بعداً به آنان داده مى‏شود. «ما یؤمرون»

23) بقره،  74.