تولید مثل گیاهان از طریق گرده افشانی/ گرده‌های کدام گیاهان آلرژی‌زا هستند؟
یک کارشناس گیاه‌شناسی با اشاره به اینکه گرده افشانی گیاهان از طریق آب، باد و جانوران مختلف انجام می‌شود، گفت: نقطه اوج گرده‌افشانی گیاهان در ماه‌های فروردین،اردیبهشت و خرداد است که برخی افراد را دچار آلرژی می‌کند البته راهکارهای بسیاری برای کنترل آلرژی و حساسیت وجود دارد.
احمدرضا محرابیان در گفت و گو با ایسنا درباره فرایند گرده افشانی گیاهان در فصل بهار توضیح داد: گرده‌افشانی فرایند باروری گونه‌های گیاهی است و گونه‌های گیاهی برای اینکه بتوانند فرایند تولید مثل خود را انجام دهند دانه گرده تولید می‌کنند که این دانه‌ها به گونه‌ای سلول‌های جنسی نر محسوب می‌شوند که در فصل خاصی از گیاهان جدا می‌شوند، روی کلاله گیاه ماده قرار می‌گیرند و موجب باروری گیاه می‌شوند. تا زمانی که این فرایند گرده‌افشانی انجام نشود، تشکیل بذر و بقای نسل گیاه مقدور نیست.
وی ضمن اشاره به اینکه گرده افشانی بسیاری از گونه‌ها مثل کاج و سروهای مختلف توسط باد انجام می‌شود، اظهار کرد: تعداد گرده‌هایی که این گونه‌ها آزاد می‌کنند بسیار زیاد و ریز است و با تراکم بالایی آزاد می‌شود که اتفاقا همین ذرات ریزعامل اصلی آلرژی هستند اما بسیاری از گونه‌های گیاهی به علت داشتن گلبرگ‌های درخشان، شهد و ترکیبات معطری که در گیاه وجود دارد، می‌توانند حشرات گرده افشان و حتی پرندگان گرده افشان را جذب خود کنند و درحالی‌که این پرندگان و حشرات از شهد گیاه استفاده می‌کنند، دانه‌های گیاه نیز به بدنشان می‌چسبد و گرده‌ها را از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می‌کنند و موجب باروری گیاهان شوند بنابراین فرایند گرده افشانی هم از طریق آب و باد و هم از طریق مختلف جانوران انجام می‌شود و تا زمانی که این کار انجام نشود بقای نسل گیاهان غیر ممکن است.
وی درباره زمان انتشار گرده گیاهان اظهار کرد:فرایند گرده افشانی گونه‌های گیاهی یک فرایند متداول است. گیاهان متفاوت بر اساس منطقه‌ای که در آن قرار دارند، در فصل‌های مختلف، زمان گرده‌افشانی متفاوتی دارند و در مناطقی همچون تهران این فرایند از اوایل بهمن‌ماه آغاز می‌شود و نقطه اوج این گرده‌افشانی‌ها در ماه‌های فروردین،اردیبهشت و خرداد است البته که این گرده افشانی همچنان ادامه دارد و در بعضی گیاهان تا پاییز هم می‌تواند تداوم یابد.
محرابیان با تاکید براینکه دانه‌های بسیاری از این گونه‌های گیاهی ذاتا آلرژی‌دار و مشکل‌ساز هستند،اظهار کرد:به همین دلیل در خیلی از شهرهای دنیا، گونه‌های آلرژی‌زا را شناسایی می‌کنند و آن‌ها را در محیط‌های شهری کشت نمی‌کنند.
همکاری دانشگاه شهید بهشتی با مرکز آسم و آلرژی برای تهیه اطلس گرده‌شناسی گونه‌های گیاهی تهران
این عضو هیات علمی دانشکده علوم و فناوری زیستی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: فعالیت مشترکی با همکاری مرکز تحقیقات دانشگاه شهید بهشتی و مرکز آسم و آلرژی دانشگاه تهران انجام شده است و ما در قالب رساله‌های دانشجویی اطلس گرده شناسی گونه‌های گیاهی شهر تهران را تهیه و مشخص کردیم که هر کدام از آن‌ها در چه زمانی گلدهی می‌کنند و این بسیار کمک‌کننده است که پزشکان متخصص در زمینه آسم و آلرژی بتوانند تشخیص دهند در هر فصلی که بیماران مراجعه می‌کنند چه گروه از گرده‌های گیاهی تاثیر گذاشته‌اند. به این فرایند تقویم گرده‌ای گفته می‌شود.
وی با بیان اینکه طبق مطالعات انجام شده سه گروه از گیاهان مشکلات عمده مربوط به آسم و آلرژی را ایجاد می‌کنند، گفت: یکی از این سه گروه، گونه‌های درختی هستند. به عنوان نمونه چنار، سرو و کاج‌های مختلف از عاملان اصلی آسم و آلرژی هستند که زمان گلدهی آن‌ها از اوایل بهمن‌ماه تا فروردین است.
محرابیان ادامه داد: گروه دیگر، گیاهان هرز هستند که در محوطه شهرها خیلی گسترش پیدا می‌کنند و یک گروه هم گونه‌های علفی هستند که به عنوان گونه‌های وحشی شناخته می‌شوند.
کنترل آلرژی بهاری به شیوه پیروی از تقویم گرده‌ای
این کارشناس گیاه‌شناسی با بیان اینکه در نقاط مختلف دنیا از روش‌های مختلفی برای کنترل آسیب‌های گرده افشانی استفاده می‌کنند، اظهار کرد:در بسیاری از شهرهای دنیا تقویم گرده‌ای را تهیه می‌کنند و افرادی که درگیر آسم و آلرژی هستند به توصیه پزشکان در فصل‌هایی که این گرده‌ها آزاد می‌شوند در مناطق پر تراکم این گونه‌ها و یا در ساعت خاصی که این گونه‌ها انتشار می‌یابند تردد کمتری داشته باشند.
این عضو هیات علمی دانشکده علوم و فناوری زیستی دانشگاه شهید بهشتی افزود: آلرژی فرایند پیچیده‌ای است و معمولا در برخی کشورها وقتی آلرژی شخص را بر اساس گرده گونه‌ای شناسایی می‌کنند، سرم و واکسن‌هایی ساخته می‌شود که می‌تواند تاثیرات منفی آلرژی را به حداقل برساند.
محرابیان در پایان با بیان اینکه یک شیوه کنترلی دیگری هم وجود دارد که نیاز به همکاری شهرداری‌ها دارد، تصریح کرد: قبل از اینکه هر گونه گیاهی که در فضای شهری کشت شود حتما باید پتانسیل و توان آلرژی‌زایی و عدم آلرژی‌زایی آن سنجیده سپس کاشته شود. برای مثال در شهر تهران در روز درخت کاری نهال‌های سرو و کاج کاشته می‌شود و آگر آن‌ها را ما با کاشت گونه‌هایی که تاثیر آلرژی‌زایی نداشته و کاربری فضای سبز را داشته باشند جایگزین کنیم، می تواند یک روش خوب برای کاهش آلرژی محسوب شود.