واتساپ با اطلاعات ما چه می‌کند؟
این روزها این پرسش به وجود آمده که آیا دیتای ما مثل دیتای نوشتاری یا شماره کارت های اعتباری به فروش می‌رود یا خیر…
«علی نعمتی»، کارشناسی ارشد دیتا ساینس و ماشین لرنینگ (یادگیری ماشین) از دانشگاه واشنگتن در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا می‌گوید: «اولین مسئله‌ای که پیرامون واتساپ باید بدانیم این است که واتساپ یک نرم افزار ارتباطی است که پیام ها را از یک طرف می گیرد و به یک طرف دیگر می فرستد و برعکس. این پیام‌ها که شامل صدا، تصویر و متن نوشتاری است از کاربری مثلا در بوشهر گرفته و برای کاربری در شیراز ارسال می‌شود و وقتی که آن دریافت‌کننده پیام ها را دریافت می کند کلیه محتوای پیام ها از روی سِرور پاک می‌شود. این اصل کار و در واقع پایه و بنیان یک نرم افزار ارتباطی به نام واتساپ است.»
وی ادامه داد: «واتساپ سال ۲۰۰۹ توسط دو کارمند سابق یاهو به نام‌های برایان آکتون و جان کوهن زمانی که از یاهو خارج شدند ساخته شد و در سال ۲۰۱۴ نیز این نرم افزار به مارک زوکربرگ و کمپانی فیسبوک به قیمت ۱۹میلیارد دلار فروخته می‌شود.»
این پژوهشگر دیتا ساینس درباره این موضوع که آیا واتساپ پیام های کاربران را در سِرور خود نگه می دارد می‌گوید: «با توجه به پالیسی (قرارداد امنیت اطلاعات) که واتساپ در اپلیکیشن خود تعریف کرده است و همینطور به این دلیل که برای قرار دادن چیزی قریب به یک میلیارد پیام در طول روز (تحقیق در سال ۲۰۱۱) و با داشتن ۲ میلیارد کاربر فعال (تحقیقی در سال ۲۰۱۷) به سرورهای غول پیکری نیاز است. به همین دلیل واتساپ دیتا را از کاربر اول گرفته و رمزنگاری شده به کاربر دوم منتقل می‌کند اما محتوا را در سرور خود نگه نمی دارد.»
وی افزود: «پس این تصور که منتقل شدن یا متصل شدن اطلاعات کاربران واتساپ به فیسبوک این امکان را به این شرکت برای خواندن اطلاعات آنها می دهد تصور درستی نیست. در واقع زیرساخت چنین کاری در شرکت واتساپ وجود ندارد.»
«نعمتی» درباره اقدام جدید واتساپ درباره اشتراک‌گذاری اطلاعات با فیسبوک می‌گوید: ««این روزها این پرسش به وجود آمده است که آیا دیتای ما مثل دیتای نوشتاری یا شماره کارت های اعتباری به فروش می‌رود یا خیر باید عرض کنم که نه چنین چیزی نیست اما اطلاعات ما شامل ایمیل و شماره تلفن و غیره به فروش می رود. پدیده ی جدیدی که در دنیای دیتا به وجود آمده بحث «ماشین لِرنینگ» ها هستند. یا به فارسی «یادگیری ماشین» که بر پایه هوش مصنوعی بوده و در حال حاضر موضوع داغ دنیای فناوری های نو در این حوزه است.»
این متخصص علم داده‌ها ادامه می دهد: «هر جا که دیتا باشد در نتیجه احتمال حضور ماشین لرنینگ و بحث یادگیری ماشین توسط هوش مصنوعی بالاست. حالا در شرایط جدیدی که به وجود آمده شاید بعضی کاربران تصور کنند فیسبوک قصد دارد اطلاعات ما از جمله عکس ها و فایل‌های صوتی و… را مشاهده کند، ما باید بدانیم که از قبل چنین اجازه ای را به آنها داده ایم. برای مثال درست است که پیام های ما در سرور شرکت حذف می شود اما پروفایل ما همچنان وجود دارد و با استفاده از همین پروفایل ها می شود چیزهایی مثل سن یا حتی بیماری‌ها را تشخیص داد.»
این پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی تصریح کرد: «این روزها این پرسش به وجود آمده است که آیا دیتای ما مثل دیتای نوشتاری یا شماره کارت های اعتباری به فروش می رود یا خیر باید عرض کنم که نه چنین چیزی نیست اما اطلاعات ما شامل ایمیل و شماره تلفن و غیره به فروش می رود.»
وی در پاسخ به این پرسش که این اطلاعات چه چیزهایی را شامل می شود به ایسنا گفت: «مجموعه ای از اطلاعاتی چون سن، جنسیت، تاریخ تولد، عکس شما و یک سری اطلاعات که آیدی یا پروفایل شما را تشکیل می دهند؛ این ها را می توانند به ماشین لرنینگ ها بدهند و یا مثلا کمپانی فیسبوک با فروش این اطلاعات می تواند کسب درآمد کند.»
نعمتی اضافه کرد: «خریداران اطلاعات شما از این اطلاعات مثلا برای فروش اجناس خود استفاده می‌کنند. فرض کنیم شما یک خانم بین ۲۵تا ۳۰سال هستید، وقتی که شما در فیسبوک جستجویی می کنید با توجه به اطلاعاتی که فیسبوک از شما دارد، پیشنهاداتی چه در جستجوها چه در بحث تبلیغات به شما می دهد که به شرایط شما نزدیک است.»
این محقق می افزاید: «تا هشتم فوریه پذیرش این مقررات به صورت کاملا اختیاری است اما پس از آن اجباری می شود و اگر شما آن را نپذیرید، سرویس را از دست می‌دهید. در واقع به دلیل قوانین موجود می خواهد از شما اجازه بگیرد اما از قبل تصمیمش را گرفته است که فیسبوک به عنوان کمپانی مادر هم، اطلاعات شما را از طریق واتساپ داشته باشد.»
«علی نعمتی» درباره اپلیکیشن‌های جایگزین واتساپ می‌گوید: «سرویس های زیادی برای جایگزینی واتساپ وجود دارد. مثلا این روزها اسم نرم افزار سیگنال بر سر زبان هاست؛ اما نرم افزارها نیاز به کسب درآمد دارند و شما هیچ اپلیکیشنی پیدا نمی کنید که به صورت صد درصد رایگان باشد و خیلی هم امن باشد و اطلاعات شما را نفروشد. عملا این موضوع از نقطه نظر تجاری منطقی نیست، چون کمپانی ها به دنبال سود هستند و از این طریق سرپا می مانند و به فعالیت خود ادامه می دهند. با این وجود سیگنال ادعا می‌کند غیرانتفاعی است به این معنی که دنبال سوددهی و فروش اطلاعات نیست.»
وی ادامه داد: «سیگنال که به عنوان جایگزین واتساپ معرفی می شود کارایی در حد واتساپ دارد که البته معمولا چنین جایگزینی هایی به سیاست های داخلی و تجاری کشورها و استقبال کاربران بستگی دارد.»
«نعمتی» که در حال تحصیل در مقطع دکترا با گرایش تاثیر ماشین لرنینگ ها در بیماری های واگیردار در دانشگاه علوم پزشکی ویسکانسین است درباره این نکته که شرکت‌هایی مثل فیسبوک با اطلاعات ما چه کارهایی می توانند کنند به ایسنا توضیح داد: «اگر به طور کلی شما مایل به انتشار یا درز اطلاعات خود در اینترنت و در نتیجه فروش و استفاده از آنها نیستید، بهتر است که اولا تعداد اپلیکیشن های مشابه را کاهش داده و سعی کنید صرفا با یک اپلیکیشن کار کنید و دوم اینکه عکس و محتوایی که فکر می‌کنید برای شما دردسر ساز خواهد شد را با این اپلیکیشن ها ارسال نکنید.»
این پژوهشگر هوش مصنوعی افزود: «پس در صورتی که مایل هستیم اطلاعات ما به هیچ وجه درز پیدا نکند نباید از این اپلیکیشن ها استفاده کنیم که البته این هم در دنیای کنونی امکان پذیر نیست. اما میتوان با عدم دسترسی برنامه ها به صدا و تصویر و مکان یابی و… میزان این اطلاعات را کاهش داد.»
وی تاکید کرد: «نظر شخصی من این است که با توجه به ساختار امنیتی این اپلیکیشن ها به هیچ وجه عکس و فیلم خود را با این نرم افزارها ارسال نکنید چرا که در اموری مثل تشخیص چهره یا مقاصد دیگری استفاده می شود. حتی همین گوشی هایی که در دست من و شماست دائما در حال شنود صدای ماست و بارها اتفاق افتاده که ما با اطرافیان خود درمورد موضوعی صحبت می کنیم و مدتی بعد در اینستاگرام به پست هایی با همین مضمون برمی‌خوریم.»
«نعمتی» درباره اینکه کاربران ایرانی نگرانی از بابت درز و فروش اطلاعات خود داشته باشند یا خیر اظهار کرد: «باید گفت که به دلیل تحریم ها و اینکه شرکت های ارایه دهنده در ایران مستقر نیستند، معمولا اطلاعات ایرانی ها برای فروش قرار داده نمی شود اما قطعا با توجه به توسعه ماشین لرنینگ در آینده شاهد این موضوع خواهیم بود.»
وی افزود: «فرض بگیرید شرکت اپل با توجه به اطلاعات من که می داند بین ۲۵ تا ۴۰ ساله هستم یک سری تبلیغات را به نمایش می گذارد. واضح است که این تبلیغات یا برای ایرانی ها نمایش داده نمی شود یا به دلیل تحریم ها کارایی خاصی برای طرفین نخواهد داشت، پس با این شرایط می بینیم که تاثیری بر دنیای ایرانی ها نخواهد داشت. به هرحال باید در نظر گرفت اطلاعات ذکر شده همچنان در حال ذخیره شدن هستند و در زمان مناسب مورد استفاده قرار می گیرند.»
این کارشناس ادامه داد: «دلیل دوم اینکه به دلیل تایپ فارسی توسط کاربران ایرانی، و اینکه ماشین لرنینگ ها خیلی در بخش فارسی توسعه داده نشده اند. البته این موضوع صرفا برای متون نوشتاری است ولی فیلم و عکس را به راحتی می توان دید و تحلیل کرد.»
پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی بیان کرد: «با تمام این شرایط ایرانی ها در معرض خطر کمتری از بابت افشای اطلاعات خود هستند گرچه که این امر مقطعی است. در نتیجه با توجه به همه این موضوعات کاربران لزوما بایست قرارداد امنیتی هر نرم افزاری که استفاده می کنند را قبل از تایید مطالعه کنند و به‌طور کلی سواد آی تی خود را ارتقا دهند.»
گفت‌وگو از: «حیدر کاشف»، خبرنگار ایسنا بوشهر