امروزه آرایش کردن بخش جدایی‌ناپذیر زندگی بسیاری از زنان و دختران شده است.

اما گاهی آرایش برخی از زنان و گاها پسران به قدری تند، غلیظ و زننده می‌شود که از میان رنگ‌های مختلف به سختی می‌توان چهره واقعی فرد را در ذهن ترسیم کرد.

یکی عاشق آرایش کردن است، دیگری دوست دارد زیباتر شود، آن یکی هم به توصیه دیگران و با تصور حضور بهتر در اجتماع و … اقدام به این کار می‌کند اما چرا برخی از زنان و دختران علاقه زیادی به آرایش غیر متعارف و برخی اعمال بر روی صورتشان همچون کاشت نگین و حلقه دارند.

مژده ارشادی، دکترای روانشناسی و روانشناس بالینی در دانشگاه شهرکرد در گفت‌وگو با ایسنا، با ارائه تعریفی از آرایش، با اشاره به اینکه از قرن بیستم تا امروز چند عامل سبب باب شدن لوازم آرایشی و گرایش به استفاده بیش از حد و نامتعارف آن شده است، گفت: نخست اینکه ظهور فن چهره‌نگاری یا عکاسی چهره با اختراع دوربین عکاسی سبب شد تا لنزها روی صورت قرار گیرد و آن‌را به‌صورت واضح نشان دهد، لذا پرداختن به چهره اهمیت یافت.

روانشناس بالینی در دانشگاه شهرکرد ادامه داد: عامل دوم، استاندارد سازی استفاده از لوازم آرایشی است که این اقلام جزو بایدها و ضروریات زندگی شده‌اند، در برهه کنونی می‌توان گفت که زیبایی و پرداخت چهره و بدن به عنوان ارزش مسلط و بسیار مهم جامعه مورد توجه قرار دارد، لذا لوازم و ابزار  و تبلیغات زیبایی، این ارزش را به افراد تحمیل می‌کنند که اگر فردی با آن هماهنگ نباشد طرد می‌شود. ضمن اینکه عامل سوم باب شدن آرایش را باید سینما و گریم دانست.

اهمیت وسواس‌گونه زیبایی در جامعه

ارشادی بیان کرد: عواملی را نیز باید برای گرایش افراد به آرایش بیش از اندازه و غیرمتعارف برشمرد که به دو دسته عوامل فردی و خانوادگی و عوامل اجتماعی و فرهنگی تقسیم می‌شوند، اهمیت وسواس‌گونه زیبایی در جامعه امروز سبب گرایش آنان به استفاده و بیش‌استفاده از آرایش شده است.

عضو انجمن روانشناسی اجتماعی ایران ادامه داد: امروزه زیبایی از حدود خود خارج و به یک وسواس تبدیل شده است که یکی از علل آن، خلق مُدها و مدل‌ها و تزریق آن به بازار و متقاعد ساختن زنان و دختران به استفاده از آن‌ها است، امروزه عموم زنان به دنبال جوان‌سازی و جوان‌انگاری هستند زیرا توهم جوانی به جامعه تزریق شده است.

وی «نبود آگاهی‌بخشی و بسترسازی مناسب» را یکی دیگر از عوامل اجتماعی – فرهنگی در گرایش زنان به آرایش دانست و تصریح کرد: ایران در زمینه جراحی زیبایی، کشور اول جهان است که نه تنها دختران بلکه پسران را نیز درگیر کرده است زیرا میل وسواس‌گونه به زیبایی سبب پرداخت بیش از اندازه و افراط‌گونه به چهره و اندام می‌شود که در چنین شرایطی خلق الگوهایی مانند سحر تبر دور از انتظار نیست.

این روانشناس تصریح کرد: اگر از دختر جوانی علت آرایش بیش از اندازه و نامتعارفش پرسیده شود، یکی از علت‌ها را تقلید از برخی سلبریتی‌‎ها عنوان خواهد کرد، امروزه مدل‌ها و مدها افراد را به استفاده تشویق می‌کنند و تبلیغات گسترده، عرضه فراوان و نیز در دسترس بودن لوازم آرایشی، ایجاد تقاضا و ظهور هر روزه مدل‌ها و برندها بازار را داغ کرده است.

ارشادی با بیان اینکه استفاده از لوازم آرایشی و پرداخت بیش از حد و ظاهر خاص امروزه ملاک‌های برتری اجتماعی و مالی و طبقاتی و … در میان دختران و پسران جوان به‌شمار می‌رود، گفت: در جامعه امروز، پوشش و لباس بسیار بد نیز یک ملاک برتری به‌شمار می‌رود، باید دید نگاه فرد پشت این ظاهر نامناسب و نامتعارف و آرایش غلیظ چیست، می‌توان اهدافی را مانند ارائه یک خوانش و برند ویژه از خود، حس شراکت و اتحاد با دیگران یا همرنگ جماعت شدن، جستجوی امنیت روانی و … برشمرد.

این مدرس دانشگاه برخی تفکرات غالب در فرهنگ عمومی جامعه را به عنوان عوامل گرایش دختران به آرایش بیش از اندازه یادآور شد و گفت:  این تفکر غالب شده است که آرایش در مبحث ازدواج و دوام زندگی راهگشاست چرا که چهره گاهی مهم‌ترین ملاک انتخاب همسر به‌شمار می‌رود، درواقع در جامعه‌ای که زیبایی ارزش مسلط است، دختران برای انتخاب شدن به آرایش و پیرایش ظاهر روی می‌آورند این تفکر القا شده است که اگر دختری بخواهد ازدواج کند و زندگی خود را حفظ کند باید در رقابت رنگ، پررنگ‌تر باشد.

دلایل فردی گرایش به آرایش غیرمتعارف

ارشادی در تبیین دلایل فردی گرایش به آرایش غلیظ و زننده، گفت: مهم‌ترین عامل، درک ناقص فرد از خودش به عنوان انسان متعالی است بدین معنا که عزت و قدرت نفس در چنین افرادی پایین است و بسیاری از آنان دچار اختلال شخصیت مرزی و نمایشی هستند و بیش از آنچه هستند خود را به نمایش می‌گذارند، اغراق در رنگ‌ها، نبود تناسب در آرایش، توجه نکردن به مکانی که در آن حضور می‌یابند، پوشش و ظاهر نامتعارف و متمایز  و … موید این مطلب هستند.

عضو انجمن خانواده‌درمانی ایران بیان کرد: ارائه توجیهات غیرمنطقی در خصوص گرایش به این ظاهر، اعتماد به‌نفس از دست رفته، توهم زشت‌انگاری و حس نامطلوب از خود، تلاش برای پر کردن خلأهای عاطفی و … از دیگر شواهد موید اختلالات شخصیتی در این افراد است، درواقع، وقتی فردی در یک عنصر دچار نقیصه باشد در دیگر عناصر به پرکاری می‌پردازد تا نقیصه موجود را بپوشاند، گویی بخشی از خود را پاک می‌کند.

مشوق‌های اجتماعی گرایش به آرایش‌های غلیظ

ارشادی در تشریح برخی عوامل اجتماعی که فرد را به استفاده از آرایش غلیظ و زننده تشویق می‌کند، گفت: رقابت و چشم‌ و هم‌چشمی و نیز مدگرایی افراطی، روش‌ها و شیوه‌های زیباسازی که دائما در حال به‌ روز رسانی هستند و زنان برای پسندیده شدن ناچارند استفاده کنند، از جمله این عوامل اجتماعی هستند.

وی با تاکید بر جلب توجه به عنوان یکی دیگر از عوامل اجتماعی، بیان کرد: پایین بودن اعتماد به نفس و ضعف در مهارت حل مسئله و نیز مخدوش بودن خودشناسی سبب می‌شود که فرد برای جلب توجه به آرایش غلیظ روی آورد و خاص شود و همین امر فرد را وارد چرخه ناهنجاری‌ها می‌کند.

این روانشناس با تاکید بر اینکه مسئله پوشش نیست بلکه باور پشت پوشش اصل است، بیان کرد: امروزه نه تنها زنان بلکه دختران و حتی پسران جوان و نوجوان درگیر ظواهر و آرایش چهره هستند و این امر حاکی از فقر فرهنگی و تغییر ملاک‌ها است، چه خوب است که آدم پررنگ بی‌رنگی باشیم و نه بی‌رنگ پررنگ، یعنی انسانی پر از آگاهی و دانایی باشیم که علاقمند به فراگیری و حل مساله است اما با ظاهری ساده در جامعه حاضر می‌شود و به جای رنگ‌های ظاهری، رنگ‌های درونش در جامعه هویدا است.

ارشادی با طرح این پرسش که برای خروج از این وضعیت چه‌کاری باید کرد، تصریح کرد: این پرسش پاسخی ندارد چرا که باید در ریشه‌ها و باورها و افکار و اعتقادات و نیز سبک منطق، تغییر و اصلاح صورت بگیرد، باید تقلیدها را کنار گذاشت، فضای گفت‌وگو را باز کرد و از روش‌های تحقیری و تنبیهی دست برداشت.

عضو سازمان نظام مشاوره و روانشناسی ایران تاکید کرد: در پشت صحنه آرایش غلیظ یک نیاز روانی وجود دارد که می‌گوید «من اینجا هستم»، «شما مرا ببینید» و «به من توجه کنید» و این نقیصه ناشی از نقص در جعبه اصیل اعتماد به نفس است که در زن نهادینه نشده لذا تصور می‌کند که زن انعکاسی از توجه مرد به شمار می‌رود و باید برای جلب این توجه دست به هر کاری بزند.

برخوردهای قهری و جدی راه به جایی نمی‌برد

ارشادی نقش نهادهای پرشمار فرهنگی و حمایتی را یادآور شد و گفت: بهزیستی، آموزش و پرورش، شهرداری، دادگستری، مهدکودک‌ها، رسانه ملی، محتوانویسی در ادبیات، بخش محتوایی فضای مجازی همه و همه اگر به‌صورت هماهنگ برای نهادینه ساختن اعتماد به نفس تلاش کنند، شاهد بسیاری از معضلات در جامعه نخواهیم بود.

وی بیان کرد: برخوردهای قهری و جدی راه به جایی نمی‌برد امروزه به دلیل غفلت، اجازه دادیم که شبهات جنگ نرم و عملیات روانی دشمن گسترده شود و باید بتوان با کار فرهنگی هماهنگ و گسترده اوضاع را بهبود بخشید و باور پشت پوشش را اصلاح کرد.

عضو رسمی ICEEFT کانادا تصریح کرد: ایجاد حس خوب دختران نسبت به خودشان، افزایش امنیت روانی، استفاده از الگوهای ارزشی مناسب و عواملی از این دست سبب اصلاح این باور می‌شوند، پوشش ابزار نیست بلکه باید در نگرش ما باشد و حیا در بافت‌های تفکری دختران و پسران ما قرار گیرد،لذا زنان و دختران باید روی باورهای خودشان کار کنند.

ارشادی با اشاره به حضور مثبت و تاثیرگذار بانوان محجبه در گروها و مجموعه‌های مختلف جامعه و تاثیر مستقیم بر باور دختران و زنان، گفت: نهادهای متولی باید از این مزیت استفاده کنند و طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای اصلاح آرایش، پوشش و نگرش بنویسند و به‌صورت هماهنگ با یکدیگر با عملکردی قوی در کاهش فساد و آسیب تلاش کنند.