روز گذشته مجلس در جریان رسیدگی به بودجه سال ۹۸، پس از اعلام موافقت دولت، مصوبه‌ای را به توصیب رساند که بر اساس آن در سال آینده کالا‌های اساسی در قالب کالابرگ الکترونیک توزیع خواهند شد.
به دنبال افزایش نرخ ارز در سال جاری، برای جلوگیری از افزایش قیمت کالاها، دولت تصمیم گرفت برای واردات کالاها دلار ۴۲۰۰ تومانی اختصاص دهد و مجموعا ۱۴ میلیارد دلار برای این بخش در نظر گرفت، اما این سیاست در عمل ناموفق بود، چرا که کالا‌های اساسی با نرخ ارز آزاد به دست مردم رسید و کالاها گرانتر شدند. سیاست تخصیص ارز ترجیحی به کالا‌های اساسی در رسیدن به هدف یعنی ثبات قیمت‌ها در بازار کاملا کارآمد نبود.
رشد شاخص قیمت‌ها در آذر امسال نسبت به اسفند ۹۶ نشان می‌دهد که اقلام موجود در شاخص قیمت مصرف کننده در مجموع به طور متوسط ۴۲ درصد رشد داشته که بالاتر از رشد ۳۹ درصدی شاخص کل قیمت‌هاست.
بر اساس گزارشی که مرکز آمار منتشر کرده که در آن نشان می‌دهد کالا‌هایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور شدند با نرخ آزاد ارز به دست مردم رسیدند، از این رو نمایندگان مجلس نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و در مورد کالابرگ، طرح‌هایی ارائه کردند که منجر به تصویب احیای کوپن شد.
در شرایطی که کشور در وضعیت تحریم قرار دارد، آزاد گذاشتن سیستم توزیع باعث سودجویی دلالان می‌شود و هدر رفت منابع ارزی دولت را در پی دارد و در نهایت قشر کمی از این یارانه بهره‌مند می‌شوند.
البته برخی اقتصاددانان هم کوپن را نوعی عقب‌گرد می‌دانند و برخی دیگر نیز بیان می‌کنند در شرایط فعلی تنها راه نظارت بر سیستم توزیع کالا‌های اساسی، احیای سیستم کوپن در قالب الکترونیکی است.
دلیل اصلی تصمیم گیری مجلس در این مورد تشکیل صفوف عریض و طویل برای دریافت کالا‌های اساسی بود که در برخی موارد صف گوشت سوژه فضای مجازی و حتی برخی چهره‌های مشهور شده بود.
در همین راستا مجلس، پیشنهادی مبنی بر کوپنی‌شدن کالا‌های اساسی را به شرح زیر تصویب رساند:
* واردات یا خرید تولیدات داخل و توزیع کالا‌های اساسی (دارو و تجهیزات پزشکی و نهاده‌های کشاورزی و دامی با نرخ ارز نیمایی و اختصاص مابه‌التفاوت آن با نرخ نیمایی برای معیشت مردم و حمایت از تولید).
* دولت از کالابرگ الکترونیکی برای تامین کالا‌های اساسی مورد نیاز مردم با نرخ ارز ترجیحی و یا پرداخت نقدی استفاده می‌کند.
در همین زمینه ابراهیم نکو، دبیر دوره نهم کمیسیون اقتصادی مجلس به روزنامه ابتکار گفت: سیستم کوپن در گذشته با تمام همراهی که میان مردم و دولت وجود داشت متاسفانه زمینه را برای رانت باز کرد که موجب هرج‌ومرج در این سیستم شد و در مواقعی هم اختلاس‌هایی صورت می‌گرفت. ما در بحث بازگشت کوپن‌های الکترونیکی باید توجه داشته باشیم که به مشکلات سیستم گذشته دچار نشود، باید نسبت به تمام راه‌ها با موشکافی اندیشه شود تا مبادا مجددا فساد و یا سیستم توزیع موازی دیگری شکل بگیرد، چون در آن شرایط بدبینی در سیستم به وجود می‌آید و ادامه روند را با مشکل مواجه می‌کند.
اگر سیستم کوپن‌های الکترونیکی به سالم‌ترین روش ممکن پیاده نشود نارضایتی افراد را به دنبال خواهد داشت و اگر قرار بر این باشد که مردم چنین سیاستی را بپذیرند یقینا اجرایی شدن آن به روش صحیح و به دور از هیچ‌گونه ابهام را می‌پذیرند. اما اگر باند‌هایی در جهت منافع خودشان فعالیت این سیستم را از مسیر اصلیش خارج کنند طبیعتا مردم تحمل نمی‌کنند و اجرای چنین سیاست‌هایی را نخواهند پذیرفت.
«روزنامه جهان صنعت» به نقل از علی رستمیان، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در مورد پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز ترجیحی تا نرخ بازار آزاد کالا‌های یارانه‌ای در قالب اعتبار به مردم نوشت: هدف از اختصاص این ارز، کاهش قیمت کالا‌های اساسی برای افزایش قدرت خرید مردم است که در عمل محقق نمی‌شود. به گفته وی، اختصاص ارز یارانه‌ای به کالا‌های اساسی تاثیری در معیشت مردم نداشته است. وقتی در کشور سیستم توزیع، نظارت و مدیریت ضعیفی حاکم هست، بهترین کار پرداخت مستقیم یارانه کالا‌های اساسی به خود مردم است.
علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در رابطه با توزیه کوپن الکترونیک به «ایران» گفت: در شرایط فعلی حذف ارز یارانه‌ای (ترجیحی) کالا‌های اساسی و آزادسازی قیمت‌ها تنها راهکار افزایش قدرت خرید مردم است. با این سیاست می‌توانیم منابع حاصل از حذف یارانه ارزی کالا‌های اساسی را به صورت مستقیم در قالب کارت اعتباری به مردم بدهیم و خود مردم برای پول‌شان تصمیم بگیرند.
جمشید پژویان، اقتصاددان در گفتگو با «انتخاب» بازگشت کوپن را این طور تفسیر کرد که «این تصمیم نشان از این دارد که شرایط معیشت مردم بسیار وخیم است. معمولاً مسئولان زمانی تصمیم به کوپنی کردن کالاها، آن هم بعضی از کالا‌های مورد نیاز می‌گیرند که مثلاً کشور درگیر جنگ باشد که در چنین حالتی، ممکن است برخی از اقلام مصرفی احتکار شده و در نتیجه بسیار گران شوند و برای اینکه مردم کم درآمد دست‌شان از کالا‌هایی که عمدتاً خوراکی هستند، کوتاه نشود و افراد فقیر هم بتوانند مایحتاج اصلی را تهیه کنند. »
او هشدار داده «بسیاری از مردمی که به گذراندن خورد و خوراک خود مثلاً با تخم مرغ و پنیر عادت دارند و به دلیل فقر مفرط، گوشت و… را از سفره‌های خود حذف کرده‌اند، در این صورت اقدام به فروش کوپن گوشت خود می‌کنند و از این طریق دولت به هدفِ غاییِ خود نمی‌رسد. »
این کارشناس اقتصادی در پایان اضافه کرد: وقتی دولت تصمیم به تکرار اتفاقی می‌گیرد که در دوران جنگ می افتاد، طبیعی است، مردم احساس ناامنی شدیدی می‌کنند و به این آگاهی می‌رسانند که دولت در تنظیم بازار و عرضه برابر تقاضایی که وجود دارد، که این به خودیِ خود یاس و ناامیدی و البته اضطراب را در بین قشر‌های مختلف مردم به وجود می‌آورد.