گام‌های “INSTEX” در اقتصاد ایران
عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اروپا با مکانیزم INSTEX می‌تواند نفت بیشتری از ایران خریداری کند و صادرات غیرنفتی ایران هم توسعه پیدا خواهد کرد که اینها همه گام‌ها و زمینه‌های روشنی برای ایران است.
علی چشمی در گفت‌و‌گو با ایسنا، با اشاره به ایجاد کانال مالی اروپا با ایران تحت عنوان “INSTEX” اظهار کرد: به عبارت دیگر آمریکا این پتانسیل را دارد که بانک‌هایی را که در این ساز و کار همکاری می‌کنند، تحریم کند به همین خاطر باید این نکات نگران کننده را در نظر گرفت.
وی با اشاره به اینکه تحریم‌های اخیر آمریکا با تحریم‌هایی که در سال ۹۰ تا ۹۴ با آن مواجه بودیم تفاوت عمده‌ای دارد، بیان کرد: این تفاوت از این جهت است که تحریم‌های جدید فقط توسط آمریکا دنبال می‌شود و بقیه کشورهای دنیا خصوصاً اروپا و ژاپن در واقع تحریم کننده ایران نیستند اما بخاطر مبادله با آمریکا و همچنین بخاطر سلطه و اقتداری که آمریکا در اقتصاد جهانی دارد، مجبور هستند این تحریم‌ها را رعایت کنند.
این استاد دانشگاه درباره هدف ایجاد کانال ویژه مالی بین اروپا و ایران خاطرنشان کرد: اروپا بخاطر اهمیت استمرار روابط تجاری با ایران این کانال را پیگیری و ایجاد کرد و هدف از ایجاد چنین سازو کاری بیشتر گسترش روابط اقتصادی است تا اهداف سیاسی چرا که ایران جزو اقتصادهای بزرگ است و به صورت سنتی تجارت عمده‌ای با اروپا دارد و اروپا تا حدی می‌خواهد این روابط اقتصادی را حفظ کند.
چشمی درخصوص نحوه عملکرد این کانال ارتباط مالی توضیح داد: این کانال در واقع یک تسهیل کننده بین تجار ایرانی و اروپایی است، به عبارتی تجار ایرانی کالا را که به اروپا صادر می‌کنند، وجوه آن از طریق این سازوکار در اختیار کانال ویژه مالی قرار می‌گیرد و این وجوه به ایران منتقل نمی‌شود و وقتی شرکت‌های اروپایی بخواهند به ایران کالا صادر کنند از این وجوه استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: به عبارت ساده‌تر این کانال یک مکانیزم ترکیبی مالی-تهاتری است که براساس آن لازم نیست پولی بین ایران و اروپا رد وبدل شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد درباره مسائلی که تسهیل تجارت را دچار مشکل کرده است، تصریح کرد: مسئله اول به طول انجامیدن این سازوکاراست چراکه ۹ ماه طول کشید تا کانال فراهم و راه اندازی شود.
وی افزود: مشکل دوم این است که در گام‌های اولیه فقط قرار است برای غذا و دارو این سازوکار تحقق پیدا کند و نکته دیگری که وجود دارد این است که درحال حاضر فقط ۳ کشور اروپایی یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه این کانال را اداره می‌کنند و مبادله تجاری فقط با این ۳ کشور میسر است.
چشمی درباره نقاط قوت ایجاد این کانال مالی بیان کرد: اینکه اروپا یک اقدام مخالف با امریکا انجام داده است نکته قوت این مساله است که پس از آن گام‌های دیگری هم در کشورهای مختلف در جهت افزایش روابط تجاری با ایران برداشته شده است.
استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: به عنوان مثال در ژاپن رئیس کل بانک مرکزی گفته که قصد دارد خرید نفت از ایران را افزایش دهد و همچنین خود اروپا با این مکانیزم می‌تواند نفت بیشتری از ایران خریداری کند و صادرات غیر نفتی ایران هم توسعه پیدا خواهد کرد که اینها همه گام‌ها و زمینه‌های روشنی برای ایران است.
وی در پاسخ به این پرسش که چقدر تضمین وجود دارد تا شرکت‌های بزرگ اروپایی از این ساز و کار دولت‌های خود تبعیت کنند، اظهار کرد: شرکت‌های بزرگ مثل توتال، پژو و … نگرانی‌هایی بابت تحریم از سوی آمریکا داشتند و به همین خاطر از ایران رفتند و تقریباً همکاری با ایران را کنار گذاشتند، حتی اشخاصی از این شرکت‌ها هم اگر با ایران همکاری کنند دچار تحریم‌های آمریکا می‌شوند.
چشمی افزود: اما شرکت‌های کوچک‌تر اروپایی این پتانسیل را دارند که از طریق این ساز و کار با ایران همکاری کنند و روابط اقتصادی داشته باشند چرا که توان آمریکا برای تحریم این شرکت‌های کوچک و متوسط کمتر است و یا زیان احتمالی این شرکت‌ها از تحریم‌های آمریکا کمتر خواهد بود. به عبارتی یک شرکت کوچک عمده تجارتش با ایران است و نیازی به تجارت با آمریکا ندارد.