اختصاصی هرازنیوز
حمید هیراد؛ اجراي زنده يا پلي بك واقعي

حمید هیراد؛ اجراي زنده يا پلي بك واقعي

به گزارش پایگاه خبری هرازنیوز ؛ هنگامی که یک هنرمند، پس از گذشت زمان و تلاش بسیار، اثری را می آفریند؛ خواسته یا ناخواسته برای او انتظاراتی جهت بهره برداری مادی و معنوی از اثری که پدید آورده ایجاد می شود. یکی از شیوه های نسبتاً مرسوم، کسب درامد از طریق اجرای کنسرت موسیقی می باشد. عموماً کنسرت به اجرای زنده ی قطعات موسیقی، در مقابل عده‌ای تماشاگر منحصر می‌شودکه حسب مورد ممکن است با اتکا به یک هنرمند و یا به وسیله یک گروه بزرگ مانند یک ارکستر موسیقی صورت پذیرد.

در کشور ایران، از ابتدای دهه هشتاد به واسطه ی ظهور گسترده هنرمندان موسیقی، سبک های مختلفی نیز ایجاد شد؛ رفته رفته با گذشت زمان، سلیقه شنیداری مخاطبان موسیقی نیز تغییر پیدا کرد و هر شخصی، سبک خاصی را پیگیری می کرد؛ به همین خاطر، طی مدت زمان کوتاهی انتشار آثار صوتی پیشرفت سریعی را تجربه کرد و این امر باعث توسعه کمی و کیفی موسیقی در کشور شد؛ نهایتاً همین مهم برای ایجاد تحولی در صنعت موسیقی و شیوع اجراهای زنده در کشور کافی بود.

در ابتدا موانع فراوانی بر سر این مسیر قرار داشت، که از جمله ی آن می توان به عقیده برخی افراد نسبت به مسئله   غیر شرعی بودن موسیقی، فقدان سالن های مناسب برای اجرای کنسرت، نبود شرایط مناسب جهت صدابرداری مطلوب و نهایتاً لغو کنسرت پس از دریافت مجوز های لازم؛ با وجود تمام این موانع، همگام با گذشت زمان، سالن های استاندارد و متنوعی جهت اجرای کنسرت ایجاد شدند و به تبع آن سیستم صدابرداری به حد استاندارد رسید و از همه مهمتر سیاست های کلی تا حدود زیادی نسبت به اجرای موسیقی زنده در کشور تغییر کرد و تعداد مجوزهای صادره از سوی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی که در سال 1388، 362 مورد بوده است، هم اینک نزدیک به 3000 مورد رسیده است، که همچنین ممکن است به موجب یک مجوز، چند سانس کنسرت برگزار شود که در حال حاضر نزدیک به 6000 سانس کنسرت در کشور برگزار می گردد و خوشبختانه با تدابیری که صورت گرفته است، در حال حاضر   لغو کنسرت های مجاز، به حداقل خود رسیده است.

سؤالی که در این خصوص مطرح می گردد، این است که آیا امکان دارد مفهوم کنسرت از اجرای زنده قطعات موسیقی به اجرای آثاری که از قبل ضبط شده (پلی بک) بود، تغییر ماهیت دهد؟ به عبارت صریح تر، آیا هنرمند حق دارد به نام و عنوان کنسرت (اجرای زنده)، اقدام به لبخوانی آثاری که از قبل ضبط شده است، نماید یا باید عدم زنده بودن اجرا (پلی بک) را قبل از فروش بلیط، به مخاطب اعلام نمایند؟

همانطور که اشاره شد، تصویری که مردم نسبت به کنسرت در ذهنشان دارند، اجرای زنده شخص خواننده و نوازندگان وی می باشد و با این نیت اقدام به تهیه بلیط می نمایند و مهمتر از آن، با اعتمادی که به هنرمند و شرکت های فرهنگی هنری برگزار کننده کنسرت دارند، فرض را بر این می گذارند که هنرمند به صورت زنده، قطعه موسیقی را اجرا می نماید و صدایی که از بلندگو ها پخش می شود، صدای واقعی وی است نه صدایی که مدتی قبل در استدیو ضبط شده است؛ شاید اگر می دانستند که این اجرا، زنده نیست هیچگاه اقدام به تهیه بلیط نمی کردند. به همین خاطر نیاز است که ابتدا حقوق شخص هنرمند به صورت اجمالی بیان گردد و نهایتاً به چگونگی جبران خسارت وارده به مخاطب کنسرت (تهیه کننده بلیط) اشاره کرد.

قانونگذار به جهت حمایت از صاحب اثر در ماده 3 قانون حمایت از مؤلفان، مصنفان و هنرمندان چنین بیان داشته است: «حقوق پدید آورنده شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرصه و اجرای اثر و حقوق بهره برداری مادی و معنوی از نام و اثر اوست.» با توجه به این ماده برداشت می شود که یکی از حقوق مؤلف، اجرای اثر است که در این ماده اطلاق دارد یعنی بی هیچ قید و شرطی آمده است. یعنی اجرا ممکن است به شکل زنده و یا پلی بک (اجرای قطعه ای که از قبل ضبط شده است)باشد و همچنین ممکن است اجرا در یک فضای خصوصی و یا برای عموم از طریق رادیو، تلویزیون و یا در سالن های موسیقیصورت گیرد.

شخص هنرمند برای اجرای اثری که آفریده است، ناچار به انعقاد قرارداد با اشخاصی مجرب می باشد که این اشخاص تحت قالب شرکت های فرهنگی هنری فعالیت می نمایند و در مقابل دریافت مجوزهای لازم و فراهم آوردن شرایط مناسب جهت اجرا از جمله اجاره سالن، طراحی دکور و … دستمزد دریافت می کنند. نهایتاً پس از گذشت چند ماه، شرکت فرهنگی هنری اقدام به فروش بلیط کنسرت می نماید و متقابلاً، مردم مبلغی را در ازای دریافت بلیط پرداخت می نمایند. در این حالت، ایجاب و پیشنهاد از سوی شرکت فرهنگی هنری ماذون از طرف هنرمند صورت گرفته و قبول از سوی مردم صورت می گیرد. اساساً با خرید برگه ی بلیط، میان شرکت مذکور و شخص خریدار،معامله ای منعقد         می گردد که حتی اگر شرایط به طور صریح در آن مشخص نشده باشد، تعهداتی به طور ضمنی، ذیل آن نهفته شده است که دامنه و مصادیق این تعهدات را عرف مشخص می کند. از جمله این تعهدات می توان به اجرای زنده هنرمند و نوازندگان، شرایط آرام و مناسب سالن و …. اشاره کرد. طبیعی است که شخص خریدار بلیط در مقابل پرداخت مبلغ هنگفت، انتظار موارد مذکور را از شرکت بانی داشته باشد؛ در غیر اینصورت شخص می توانست در ازای پرداخت مبلغی به مراتب کمتر، به تماشای اجرای ضبط شده (پلی بک) بپردازد.

هنگامی که برای شخص خریدار بلیط، تقلب و نیرنگ هنرمند یا شرکت بانی کنسرت آشکار شود، اشخاص می توانند به واسطه قراردادی (تهیه بلیط) که با شرکت فرهنگی هنری منعقد نموده اند، به صورت مستقیم  مبلغ بلیط و تمامی خسارات مادی ای که از این بابت متحمل شده اند را مطالبه نمایند. همچنین به واسطه آسیب روحی ای که به حیثیت  و اعتبار اشخاص وارد می شود، آنها می توانند خسارت معنوی وارده را نیز از طرف قرارداد مطالبه نمایند. چنانچه شرکت مذکور، عدم تقصیر خود را اثبات نماید، خریداران بلیط می توانند با توجه به ماده 1 قانون مسئولیت مدنی، نسبت به  شخص دیگری که مقصر این حادثه بوده است، طرح دعوی نمایند؛ شخص مذکور حسب مورد ممکن است هنرمند، صدابردار و یا یکی از دست اندرکاران آن مجموعه باشد.  ماده 1 قانون مسئولیت مدنی چنین اشعار داشته است:  «هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود ‌می‌باشد.» البته در این حالت خریداران بلیط کنسرت، می بایست مدارک و شواهد لازم را جهت اثبات ادعای خویش علیه شخص مورد نظر، به محاکم ارائه دهند؛ در این خصوص ماده 2 قانون مسدولیت مدنی بیان می دارد: «در موردی که عمل واردکننده زیان موجب خسارت مادی یا معنوی زیان‌دیده شده باشد دادگاه پس از رسیدگی و ثبوت امر او را به جبران‌خسارات مزبور محکوم می‌نماید
و چنان چه عمل واردکننده زیان فقط موجب یکی از خسارات مزبور باشد دادگاه او را به جبران همان نوع خساراتی که‌ وارد نموده محکوم خواهد نمود.

احسان نعمتی

کارشناس ارشد حقوق خصوصی  و  متخصص حقوق مالکیت فکری

 کنسرت، پلی بک، موسیقی، لب خوانی، خسارت مادی، خسارت معنوی، مسئولیت مدنی، هنرمندان، قانون حمایت از مؤلفان، مصنفان و هنرمندان، جبران خسارت ناشی از نقض مالکیت فکری، حقوق مالکیت فکری، مالکیت ادبی هنري،احسان نعمتی،