از «ممنوع‌الکارهای ابدی» تا «مخالفت با ترویج موسیقی پاپ تُرک»
نزدیک به چهار ماه است که بار دیگر علی ترابی مدیریت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را عهده‌دار شده است؛ جایگاهی که به عنوان «صندلی داغ» از آن یاد کرده است. اکنون او به پرسش‌هایی درباره برخی رویکردهای مجموعه تحت مدیریتش و حاشیه‌های عرصه موسیقی پاسخ می‌دهد.
ترابی وقتی با پرسش خبرنگار ایسنا درباره‌ی رویکرد کلی و برنامه‌هایش در دفتر موسیقی مواجه می‌شود، می‌گوید: دفتر موسیقی برای من بیگانه نبود و تجربه خودم را در آن داشتم. به نظرم در دفتر موسیقی از نظر مواجهه با هنرمندان باید تغییر اساسی ایجاد شود و بنا بر اعتماد هر چه بیشتر هنرمندان قرار بگیرد.
او معتقد است که دفتر موسیقی باید بتواند اعتماد متقابلی با هنرمندان به وجود بیاورد و به سمتی برود که مبنایش همدلی و حمایت بیشتر از هنرمندان باشد و آن‌ها احساس نکنند دفتر موسیقی جایی است که بر پروسه زیبایی‌شناسی کارشان دخالت می‌کند.
منظورتان از ممنوع‌الکار ابدی چیست؟
مدیر کل دفتر موسیقی در پاسخ به پرسشی درباره تکلیف «ممنوع‌الکارهای ابدی» در دفتر موسیقی وزارت ارشاد، اظهار می‌کند: من نمی‌دانم منظورتان از ممنوع‌الکار ابدی چیست. تعداد زیادی از هنرمندان در دو، سه سال اخیر ممنوعیت‌شان در دفتر موسیقی برطرف شده و تعدادی هم هنوز این اتفاق برایشان رخ نداده است. آن‌ها عمدتا کسانی هستند که در رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور کارهای زیادی ارائه دادند. من در جلسه‌ای در این زمینه صحبت می‌کردم که خوشبختانه همراهی و کمک‌هایی هم از نهادهای خارج از وزارت ارشاد می‌گیریم که بتوانیم مشکلات را تا حدود زیادی رفع کنیم.
او با این حال با تاکید می‌گوید: اما این یک داستان ادامه‌دار است تا زمانی که کسانی ترجیح بدهند در رسانه‌های خارج از کشور کار خود را ارادئه دهند و از آن طریق به شهرت برسند این مشکل به سرعت برطرف نخواهد شد و این چرخه می‌تواند ادامه پیدا کند. ما امیدواریم موضوع روشن‌تر شود و ابعاد کار از سلیقه مدیر و روابط خاص بیرون بیاید و با منطق و چارچوب مشخص‌تری با موضوع برخورد شود.
فشار بیشتری روی شورای شعر گذاشتیم
چندی پیش دفتر موسیقی وزارت ارشاد اطلاعیه‌ای را مبنی بر آغاز تغییرات در ساز و کار تخصصی این دفتر، منتشر کرد که در یکی از بندهای آن آمده است «در سه حوزه موسیقی بی‌کلام اصیل و دستگاهی ایران، موسیقی بی‌کلام نواحی و موسیقی بی‌کلام کلاسیک، آثار کلیه آهنگسازانی که حداقل دو بار موفق به کسب مجوز دفتر موسیقی برای آلبوم و یا اجرای صحنه‌ای شده باشند، از بررسی شورای موسیقی بی‌نیاز خواهد بود. کیفیت گروه‌های موسیقی اجراکننده آثار بی‌کلام سه حوزه یادشده، نیز به شرط آنکه مشخصات گروه در دفتر موسیقی ثبت شده، حداقل دوبار مجوز اجرای صحنه‌ای گرفته و ترکیب آن نیز ثابت مانده باشد، نیاز به بررسی در شورای موسیقی نخواهد داشت. در صدور مجوز برای آثار آهنگسازان یاد شده و گروه‌های واجد شرایط، صرفا مستندات اداری اخذ و روند بررسی‌های دیگر در زمانی کوتاه اعمال خواهد شد.»
حالا ترابی درباره عملیاتی شدن این تصمیم اظهار می‌کند: این موضوع خیلی وقت است عملیاتی شده است، از همان روزی که اطلاعیه را منتشر کردیم، اجرایی شدن آن آغاز شد.
او در واکنش به بیان برخی انتقادها مبنی بر اینکه با این کار پروسه صدور مجوز طولانی‌تر شده است، می‌گوید که «وقتی حجم تقاضا خیلی بالا می‌رود سرعت پاسخگویی نسبت به قبل پایین می‌آید» و توضیح می‌دهد: ما الان تعداد شعرهای بیشتری را بررسی می‌کنیم. اگر حجم ورودی را در نظر نگیریم ممکن است بگوییم سرعت پایین بیاید. اما وقتی در نظر می‌گیریم حجم ورودی تا چه اندازه بالا رفته و به همان اندازه خروجی بیشتر شده من موافق این هستم که نگوییم سرعت پایین آمده است بلکه بگوییم امکان ارائه اشعار خیلی بیشتری فراهم شده و محدودیتی که برای عده‌ای وجود داشته برداشته شده و باعث شده همه با هم کارهایشان بررسی شود.
مدیرکل دفتر موسیقی تاکید می‌کند: ما فشار خیلی بیشتری روی شورای شعر گذاشتیم و تعداد کارهایی که بررسی می‌شود خیلی بیشتر است.
این لیست به دست من نرسیده است
ترابی همچنین درباره لیستی که گفته می‌شد از برخی هنرمندان بنام موسیقی تشکیل شده و آن‌ها برای فعالیت نیازی به مجوز دفتر موسیقی ندارند، بیان می‌کند: من بارها درباره آن لیست در دوره‌های مختلف شنیدم اما در عمل چیز خاصی به عنوان مستند به دست من نرسیده است.
او در این زمینه اضافه می‌کند: در عین حال ما خیلی فراتر از آن رفتیم یعنی تصمیم گرفتیم کسانی که فقط دوبار در حوزه کلاسیک، سنتی و نواحی از دفتر موسیقی مجوز گرفته باشند، نیازی نیست اثرشان به شورا برود. فقط آثارشان در زمینه استعلام و شعر بررسی می‌شود. وقتی آهنگساز و یک گروه، کارش دو بار در شورای موسیقی دفتر در حوزه کلاسیک، نواحی و سنتی بررسی شده باشد، بار سوم به شورا نخواهد رفت. فقط اگر شعر داشته باشد، شعر آن بررسی می‌شود.
ترابی درباره وضعیت بررسی نوازنده گروه‌ها نیز توضیح می‌دهد: درباره نوازنده‌ها نیز اگر ترکیب همان گروهی باشد که در دفتر موسیقی ثبت شده باشد، دیگر کار نوازنده‌ها بررسی نمی‌شود. اما اگر ترکیب گروه تغییر پیدا کرده باشد قاعدتا گروه جدیدی محسوب می‌شود.
مدیرکل دفتر موسیقی در پاسخ به این پرسش که به طور کلی پروسه دریافت مجوز از دفتر موسیقی چقدر زمان می‌برد؟ می‌گوید: این پروسه دارای سه مرحله موسیقی، شعر و استعلام حراست بود؛ یک سوم این مسیر برداشته شده است که به همین نسبت سرعت آن بیشتر می‌شود.
محدودیت افراد حقیقی برای درخواست مجوز آلبوم برداشته می‌شود؟
دفتر موسیقی همچنین در این دوره از مدیریت ترابی تصمیم گرفته «محدودیت افراد حقیقی در ارائه تقاضای صدور مجوز تک‌آهنگ» را بردارد؛ که مدیرکل دفتر موسیقی در پاسخ به پرسش ایسنا مبنی بر اینکه آیا این رفع محدودیت تا ارائه درخواست صدور مجوز آلبوم‌ها هم پیش خواهد رفت؟ اظهار می‌کند: روند کل موسیقی با سرعت و شتاب زیاد به سمت تک آهنگ می‌رود و آلبوم به تدریج کمتر و کمتر می‌شود. من فکر نمی‌کنم افراد حقیقی مشکلی داشته باشند وقتی سرمایه‌گذاری خیلی زیادی انجام می‌دهند که آلبومی تهیه کنند که بخواهند ناشر پیدا کنند؛ زیرا در نهایت باید کار خود را به ناشر بسپارند. این نیازی نیست که احساس شود اگر در آینده نیاز احساس شود که تک آهنگ بخشی مالی را تحمیل می‌کند به خواننده و خالق اثر می‌توانیم روی این هم فکر کنیم.
چرا درخواست خواننده پاپ ترک برای اجرا در تهران رد شد؟
از طرفی چند وقت پیش دفتر موسیقی وزارت ارشاد در پی انتشار خبر برگزاری کنسرت «الیاس یالتین‌تاش» در منطقه آزاد جزیره کیش، اطلاعیه‌ای را منتشر کرد.
این دفتر «دریافت درخواست صدور مجوز» برای این خواننده اهل ترکیه، را تایید کرده اما در ادامه اطلاعیه خود در این زمینه، آورده است «(دفتر موسیقی) عدم تناسب برنامه و خواننده یاد شده با مختصات فرهنگی کشورمان را دلیل عدم صدور مجوز اعلام کرده و مسؤولیت هر گونه برنامه‌های موسیقایی فاقد مجوز مناطق آزاد کشور را بر عهده مسؤولان و مدیران مناطق یاد شده، دانسته است.»
از آنجایی که صدور مجوز به منطقه آزاد تفویض اختیار شده است، ترابی در پاسخ به این پرسش ایسنا که چرا برگزارکنندگان کنسرت درخواست صدور مجوز «الیاس یالتین‌تاش» را به دفتر موسیقی نیز ارائه کرده بودند؟ می‌گوید: درخواستی که به دفتر موسیقی ارائه کردند برای اجرا در تهران بود، برای کیش که با خود منطقه آزاد در ارتباط هستند و طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی همه نهادهای اجرایی تفویض اختیار شدند به بالاترین مقام منطقه آزاد. ما درباره تهران تقاضا داشتیم و مخالفت کردیم، درباره منطقه آزاد از ما استعلامی نشده است.
او درباره دلیل این موضوع اظهار می‌کند: سیاست‌های فرهنگی ما با ترویج موسیقی پاپ ترک در کشور در زمان حاضر سازگاری ندارد و بازار فرهنگی ما به اندازه کافی از ثبات برخوردار نیست و تعادلی بین داد و ستد فرهنگی برقرار نیست. در صنعت توریسم و پوشاک وزنه طرف ترک خیلی سنگین‌تر است و به نظرم نمی‌توانیم این بازار را بدون فکر کردن به مقدماتی یک‌باره باز کنیم و اگر باز کردیم نمی‌توانیم محدود به یک گروه یا یک شرکت کنیم. اما در طول زمان بیشتر باید روی آن (باز شدن این فضا) فکر کرد.
ترابی در واکنش به اینکه خواننده‌های آذربایجانی پاپ پیش از این در ایران اجرا کرده‌اند، بیان می‌کند: برد قضیه موثر است. ممکن است مواردی را پیدا کنید که این اتفاق هم رخ داده است؛ اگر خواننده خاصی هست که می‌تواند خیلی بازار موسیقی ما را تحت‌الشعاع قرار بدهد و موجی را ایجاد کند باید تأمل کرد. اگر موسیقی پاپ از شیلی هم بیاید اگر احساس کنیم به جریان تبدیل می‌شود و نمی‌شود پیش‌بینی کرد دامنه آن چقدر اقتصاد موسیقی ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد درباره آن احتیاط می‌کنیم.
مدیرکل دفتر موسیقی در پاسخ به اینکه درباره جیپسی‌کینگز احتیاط نکردید و یک گروه قلابی به اجرای برنامه پرداخت؟ بیان می‌کند: درباره قلابی بودن یا نبودن گروه دفتر موسیقی هیچ ورودی ندارد؛ ما به اصالت جیپسی‌کینگز بودن مجوز ندادیم. نمونه موسیقی ارائه دادند و مجوز گرفتند.
ترابی اضافه می‌کند: موسیقی آن‌ها بافتی از موسیقی فولکلور آن منطقه است، ما احساس می‌کنیم آن موسیقی چیزی نیست که جریان موسیقی ما را تحت‌الشعاع قرار بدهد. می‌دانید بسیاری از موسیقی‌های ما متهم هستند از موسیقی پاپ الگوبرداری کردند. وقتی فضا چنین مستعد است و راه برای ورود این نوع موسیقی پاپ باز شود موسیقی ما را کاملا تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و جریان اقتصادی را برمی‌گرداند.