علت خواندن سوره حمد در نماز | سوره جایگزین آن چیست؟
- مجموعه: احکام دینی
فلسفه وجوب قرائت سوره حمد در نماز چيست ؟
علت خواندن سوره حمد در نماز چیست؟
«مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» اقرار به بعث و زنده شدن مردگان و حساب و مجازات بندگان بوده و نیز با این کلام بنده ملک آخرت را برای حق تعالی اثبات نموده همان طوری که ملک دنیا را برایش ایجاب می نماید.
«إِیَّاکَ نَعْبُدُ» با این عبارت بنده رغبت و تقرّب خود به خدا را بیان کرده و نیز خبر می دهد از اخلاص عمل فقط برای خالق نه دیگری.
«إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» بنده با این عبارت از خدا تقاضا می کند که توفیق و عبادتش را زیاد کرده و نعمت ها و نصرتش را خالق نسبت به او ادامه دهد.
«اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ» بنده با این جمله از خدا تقاضای ارشاد کرده و نیز بدین وسیله به ریسمان هدایتش چنگ زده و هم چنین از خدا می خواهد که معرفتش را به او و به عظمت و کبریاییش زیاد نماید.
«صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» این جمله تأکید بنده نسبت به هدایت و رغبتش در ارشاد شدن را رسانده و نیز با این عبارت بنده متذکّر نعمت های حق تعالی بر اولیائش شده و هم چنین رغبت و میلش به مثل چنین نعمت هایی را می رساند.
«غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» بنده با اداء این عبارت پناه به خدا برده و استعاذه می جوید از این که در زمره معاندین و کافرین و کسانی باشد که پروردگار و امر و نهی او را خفیف و کوچک می شمرند.
«وَ لَا الضَّالِّینَ» با این کلمه بنده از خدا تقاضا می کند او را معصوم و محفوظ بدارد از این که در گروه آنان که از طریق مستقیم حق تعالی گمراه بوده و بدون عرفان چنین می پندارند که اعمال پسندیده و شایسته به جا می آورند باشد.
و بدین ترتیب در این سوره جوامع خیر و حکمت نسبت به امر آخرت و دنیا جمع بوده به طوری که با هیچ چیز دیگری برابری نکرده و قابل قیاس نیست. به دلیل همین ویژگی است که نماز بدون سوره حمد ناقص است.
به طور خلاصه بايد بگوييم اساساً سوره حمد با سوره‌هاي ديگر قرآن فرق روشني دارد. به خاطر اين كه سوره‌هاي‌ديگر همه از زبان خداست ولي اين سوره از زبان بندگان است. بنده با خواندن سورة حمد احساس مي‌كند كه به خدا نزديك‌مي‌شود و با خدا مناجات مي‌كند و پيداست كه اثر تربيتي آن بسيار است. امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «در دو مورد ابليس به‌شدت ناراحت شد: 1. هنگام بعثت پيامبر(ص)؛ 2. هنگام نزول سورة حمد».
اين سوره از دو بخش تركيب يافته و جامع حمد و ستايش خدا خدا و خواسته‌هاي بندگان است. روي همين اصل حديثي ازپيامبر اكرم(ص) نقل شده كه خداوند مي‌فرمايد: «سوره حمد را در نماز قرار دادم تا بين خود و بنده‌ام تقسيم كرده باشم؛ نيمي‌مربوط به من و نيمي مربوط به بنده‌ام مي‌باشد». و چون بندة بي نهايت نيازمند در برابر خداوند بي‌نهايت بي نياز قرار گرفته‌قطعاً خود را بايد فراموش كند. نخست خدا را ببيند، از او شروع كند و سپس به نيازمندي‌هاي خود بپردازد. در برابر او خضوع‌كند و بگويد: «غير از تو ديگران هيچ، ستايش و خضوع من، همه مخصوص تو است.» خلاصه در اهميت سورة حمد همين‌بس كه در قرآن از جمله سورة حجر آيه 87 اين سوره را با تمام قرآن همپايه قرار داده «و لقد آتيناك سبعاً من المثاني والقرآن العظيم»؛ ما سورة حمد و قرآن عظيم را به تو عطا كرديم» پس بدين دليل است كه خداوند سوره حمد را در نماز واجب نموده است.
نماز بدون سوره حمد ناقص است
خواص خواندن سوره حمد:
قرآن سر تا سر دارای اعجاز در زندگی مادی و معنوی می باشد که اگر ما با معرفت تلاوت کنیم حتما اثرات آن را خواهیم دید. لذا در اثرات سوره های قرآن اثرات عجبیبی ذکر شده که هر کدام یک معجزه ای می باشند. اما در سوره های قرآن آنچه که خیلی اثرات معجزه آسایی از آن ذکر شده است سوره مبارکه حمد می باشد که در کمتر سوره ای یافت می شود.
«سوره حمد» نسخهای است برای درمان همه آلام جسمی و روحی. و چون انسان «العیاذ بالله» بیمار شد، راحتترین درمان و کم هزینه ترین درمان، خواندن سوره حمد است.
«صادق آل عبا» فرمود: «چنانچه بر مردهای 70 بار سوره حمد خواندید و زنده شد تعجب نکنید.» (اصول كافى)
امام صادق علیه السلام فرمودند: سوره ی «حمد» سوره ای است که ابتدایش «حمد» خدا و وسطش «اخلاص» و آخرش دعا است.
از سلمة بن محمد نقل است که گفت: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: کسی که سوره حمد، او را شفا نبخشد، چیزی او را شفا نمی بخشد. (خواص القرآن، ص48)
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: سوره حمد بر هیچ دردی خوانده نشد مگر اینکه دردش آرام می گیرد (قرآن درمانی روحی و جسمی ،ص 62) و…
امیرالمومنین علیه السلام فرمود: از پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: به تحقیق خدای متعال به من گفته: ای محمد به تو هفت آیه از مثانی و قرآن عظیم داده ایم. پس فاتحه الکتاب را جدا کرد و بر من منت گذاشت آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد.»
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: فضیلت سوره حمد مانند فضیلت حاملان عرش است، هر کس آن را قرائت کند، ثوابی مانند ثواب حاملان عرش به او داده می شود. (مستدرک الوسائل، ج4، ص330)
از پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: به تحقیق خدای متعال به من گفته: ای محمد به تو هفت آیه از مثانی و قرآن عظیم داده ایم. پس فاتحه الکتاب را جدا کرد و بر من منت گذاشت آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد».
در روایتی رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: اگر سوره حمد را در یک کفه میزان و باقی سوره های قرآن را در کفه دیگر قرار دهند، سوره «حمد» هفت برابر سنگین تر است. (مجمع البیان، ج1، ص36 )
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هرکس سوره حمد را قرائت کند خداوند به عدد خواندن تمام کتاب هایی که از آسمان نازل شده به او ثواب و پاداش عنایت می فرماید. (الاختصاص، ص39)
سوره جایگزين سوره حمد در نماز :
از امام باقر(عليه السلام) درباره حكم كسى كه در نمازش «فاتحة الكتاب» قرائت نكرده بود، سؤال شد; حضرت فرمود: (لاصلاة له إلاّ ان يقرأ بها); نمازش، نماز شمرده نمى شود، مگر اين كه در آن «فاتحة الكتاب» را قرائت كند.
2. در روايت ديگر مى فرمايند: (كل صلاة لايقرأ فيها بفاتحة الكتاب فهى خداج); هر نمازى كه در آن «فاتحة الكتاب» خوانده نشود، ناقص است.[3]
3. اميرالمؤمنين امام على(عليه السلام) مى فرمايند: هر گاه تكبير افتتاح را گفتى، پس سوره حمد را قرائت كن و سوره ديگرى كه به آن اجازه داده شده، همراه آن بخوان… .[4]
4. امام رضا(عليه السلام) مى فرمايند: گفته شده در نماز حمد خوانده شود نه سوره ديگر، زيرا هيچ سوره اى جامع تر از سوره حمد نيست… .
گردآوری: بخش مذهبی بیتوته
afkarnews.com
eporsesh.com