محمد بن جریر طبری مورخ آملی را بیشتر بشناسیم
سید مصطفی سیار
هراز امروز : محمد بن جریر طبری در سال ۲۲۴ هجری قمری برابر با ۲۱۸ هجری خورشیدی در (آمل )چشم به جهان گشود.
وی در عین تاریخ نگار بودن مفسری پرتوان نیز بود، وی کتاب( تاریخ طبری )را نگاشت که در آن وقایع به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال ۳۰۲ هجری را در برمی گیرد. تاریخ طبری مرجع عمده تاریخ جهان و ایران تا اول سده چهارم است، همچنین این کتاب در واقع مأخذ عمده تمام کسانی واقع شده‌است که بعد از طبری به تألیف تاریخ اسلام اهتمام ورزیده‌اند. وی از سنین پیش از نوجوانی در زادگاهش طبرستان به فراگرفتن فنون و دانش از جمله مبحث علم و عرفان مشغول شد.
پس از فراگرفتن مقدمات علوم در ۱۲ سالگی آمل را ترک گفت و به ری روآورد. طبری پس از مدتی بین النهرین را ترک کرد و برای آشنایی با اصحاب ری عازم مصرشد.
او در این سفر از راه شام و بیروت گذشت و در ۲۵۳ قمری هنگام حکومت احمدبن طولون به مصروارد شد و سه سال در آن دیار ماند و در شهر فسطاط مصر نزد پاره‌ای از دانشمندان آن دیار شاگردی کرد. طبری طی سفرهای بسیار خود بیشتر سفرنامه‌هایی را که حاوی تاریخ و جغرافیای پیش از زمان خود بود،مطالعه کرد.
همچنین، طی آن سفرها سیره نویسان گوناگونی را در جهان دیدار کرد و اطلاعات زیادی از آن‌ها به دست آورد.
او پس از زندگی سه ساله در مصراز راه شام به بغداد بازگشت و پس از زمان کوتاهی برای دیدار از وطنش راهی طبرستان شد و در سال ۲۹۰ قمری به (آمل آمد).
طبری پس از مدتی به بغدادبازگشت و در محله رحیه یعقوب اقامت نمود و مطالعات خود را ادامه داد.
طبری در بغداد ضمن آن که دانش خود را در فقه، تاریخ، حدیث تکمیل می‌کرد، شاگردانی نیز تربیت نمود و زمانی که در محله قنطره البردان بغداد زندگی می‌کرد نگارش تاریخ خود را با نام (تاریخ الرسل و الملوک )که با نام تاریخ طبری شناخته میشود،آغاز کرد.
اوکه روزانه چهل برگه از تاریخ خود را گردآوری می‌کرد و نزدیک به چهل سال به نوشتن تاریخ طبری پرداخت. به این ترتیب که از ۴۸ سالگی شروع به گردآوری نسخه‌های پراکنده سفرنامه‌ها نمود و از ۶۵ سالگی به طور مستمر در بغدادیادداشت‌های پراکنده خود را به مدت ۲۳ سال تنظیم کرد تا آن که پیش از مرگش آن را به پایان رساند.
وی در این بین یک بار به هندوستان هم سفر نمود.
طبری در کنار تنظیم تاریخ خود، به خواهش المکتفی،خلیفه عباسی کتابی درزمینه وقف نوشت که در بر گیرنده نظر همه دانشمندان و مسلمانان تا آن زمان بود. طبری طی آن سال‌ها کتاب جامع البیان عن تاویل را نیز در تفسیر قرآن نوشت که به( تفسیر طبری) شهرت پیدا کرد.
ونسخه تاریخ طبری در موزه ملی تاریخ طبیعی مؤسسه اسمیتسونیان در وانشگتن سی دی نگه داری میشود
دوره‌ای که طبری در آن می‌زیست مملو از اختلافات مذهبی و آشوب‌های سیاسی بود، که انگ زدن و متهم کردن افراد به بدعت یا تشیع، سکه رایج آن عصر بود. خصوصاً در میان علمای همطرازی که نظریه‌های مختلف علمی داشتند. حنابله بغداد در آن عصر طبری را متهم کرد.
عزالدین بن اثیردر تاریخ وی را خوش‌رو با چشمان قهوه‌ای رنگ، لاغر، قدکشیده، خوش‌زبان، زاهد و دنیاگریز وصف کرده است. مقتدر برای حمایت و تحسین وی هدایایی برایش فرستاد و او نپذیرفت. یکی از وزیران عباسی نیز به همراه وصله‌ای پیشنهاد منصب وزیری را داد ولی وی منصب پیشنهادی قضاوت را رد نمود. در تاریخ آمده است که وی ملکی از پدرش در طبرستان آمل (پائین بازار)داشته و بادرآمد آن، امور خود و خانواده و شاگردانش را می‌گذرانده و نیازی به کمک‌های مالی نداشته است؛طبری در ۲۸شوال ۳۱۰مصادف با ۳۰۱ شمسی در شهر بغداد درگذشت.خطیب بغدادی می‌نویسد؛در تشییع جنازه او انبوهی از خلق که شمار آنان را جز خدا کسی نمی‌دانست حضور یافتند و چندین ماه، شب و روز بر آرامگاهش نماز می‌گذاردند.
گروه بسیاری از ارباب ادب و دیانت اشعاری در رثای او سرودند