هراز نیوز : آمل – هندویی
معرفی شهر آمل ، تاریخچه شهر آمل ، تسمیه شهر آمل
یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران در شمال ایران ، استان مازندران است که مرکز شهرستان آمل است.این شهر به بام ایران،و شهر عرفا و فیلسوفان،و شهر هزار سنگر و اولین شهر علویان معروف است.واژه آمل، حرف « آ » در زبان ایرانیان قدیم کاربرد «ضد » داشته و « مُل » به معنی مرگ و « آمل » ترکیبی از ضد مرگ مانند امرداد و مرداد است . آمل به معنی بی مرگ است یعنی تو را مرگ مباد.
جمعیت و موقعیت
آمل با ۱۹۷٬۴۷۰ نفر جمعیت(سرشماری 1385) در جلگه مازندران و در دوسوی رود هراز با ارتفاع ۷۶ متر از سطح دریا در ۵۲ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی و ۲۶ درجه و ۲۵ دقیقه عرض شمالی و در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب ساری، مرکز استان، ۱۸ کیلومتری جنوب دریای مازندران و ۶ کیلومتری شمال دامنه کوه البرز و ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد.
مردم
مردم آمل از نژاد اصیل آریایی ها هستند که در اولین ورود خود به آمل آمده اند، کردم آمل به طور عمده فارسی زبان و مازندران و از ساکنان استان مازندران و استانهای همجوار می باشند. البته بعضی از بزرگان بهائی و علوی از کشورهای خارجه در این شهر زندگی میکنند.
زبان
زبان مردم آمل فارسی و طبری و به لحجه آملی می باشد.
دین
اسلام دین نخست شهر محسوب می شود و این شهر اولین مرکز حکومت دین شیعه دوازده امامی بوده است،آمل تنها شهری در ایران بوده است که در وصیت نامه خصوصی سید روح الله خمینی بنیان گذار انقلاب ایران آمده است.
آب و هوا
آب و هوای آمل بسیار مطبوع و سبک و هوای شمالی است و در کنار رود هراز قرار گرفته، و از مراکز گردشگری ، فرهنگی و اقتصادی ایران محسوب می شود؛ و آب هوای آمل در تابستان‌ها گرم و مرطوب و در زمستانها ملايم. حداکثر ريزش باران در ماه آذر و حداقل آن نيز در ماه تیر است.
وجه تسمیه
از روزگاران کهن تا به امروز این نام ها بر روی آمل نهاده شده است:اسکیان،آماردها،آماردیان،آمردها،علویان،ایالت طبرستان،هفت شهر،آمله،بام ایران و آمل.آمل در دو دوره در زمان اشکانیان و علویان پایتخت ایران بوده است.و در زمان مرعشیان و هشت دوره حکومت های ایرانی پایتخت طبرستان بوده است.
در مورد وجه تسمیه شهر قدیمی آمل نظریات زیادی گفته شده که بیشتر آن ها بر این اعتقاد هستن که نام اولین گروه از قوم آریای ها که اقوام ساکن کرانه جنوبی دریای مازندران آمارد بوده‌است. نام شهر آمل دگرگون‌شده نام آمارد دانسته‌اند.و بعضی ها بر این اعتقاد هستند که آمل از کلمه اسک گرفته شد است که در آن زمان اشکانیان روستای فعلی اسک را پایتخت اقلیمی خود کرده اند.
واژه آمل که گونه دیگر آن آموی است، احتمالا از قبیله باستانی (آ)مردها یا (آ)ماردها گرفته شده‌است. مورخان باستانی غربی نام این قبیله را مردی (mardio) یا آمردی (Amardio) آورده‌اند. آماردها قومی نیرومند و جنگجو بوده‌اند و ناحیه فعلی آمل را به عنوان مرکز خود انتخاب نموده و نام خود را بر نهادند و بعدها واژه «آماردها» به سبب کثرت تلفظ به آملد، آمرد و آمل بدل شد.از نمونه هاي ديگر جنک آوري آماردان ، مبارزه سه ساله اين قوم با فرهاد اول اشک پنجم است که سرانجام منجر به شکست آماردان و تبعيد آنان گرديد. نیز وجه تسمیه این شهر به سبب بنیانگزارش “آمله” نیز می‌تواند باشد، چنانکه در تاریخ طبرستان ابن اسفندیار آمده است این است که اشتاد رستاق صاحب دختری زیبا می شود و این دختر به خواب پادشاه بلخ کهن می آید و پادشاه بلخ دستور می دهد تا این دختر جوان را پیدا کنند و بابت این امر جایزه خوبی دریافت کنند که این امر محقق نشد و خود پادشاه بلخ به ایران می آید و بعد از جست جو زیاد این دختر زیبا را در دهستان اهلم که در قدیم بندرگاه تجاری شمال ایران بود پیدا میکند و با شکوه مقام والا به بلخ می برد و بعد آن پادشاه بلخ گفت ای دختر شاد باش و خواسته خویش را بیان کن و او گفت در ولایت ما آبی است که هزهز رودخانه فعلی هراز نام دارد و خوب است به دستور شما شهری در آنجا احداث شود که به دستور شاه در آن جا شهری آباد و با کاخ ها و قصر ها و خانقاه ساختند و کناره آن را خندق کندند تا از دشمن آسیب پذیر نباشد و این شهر به نام زن پادشاه شهر کهن بلخ ”’آمله”’ گرفته شد که معنی آن این است یعنی تو را مرگ مباد.شهر آمل دارای چهار دروازه به نام های دروازه گیل ،دروازه گرگان،دروازه کوهستان، و دروازه دریا و قلمرو بود.و نظریه دیگر این است که اردشیر بزرگ می گوید هزاران سال ، پيش از آمدن آرياهای ايرانی به فلات ايران چندين گروه مردمان بومي که چهار گروه آن مشهورترند در اين فلات جاي داشتند که چگونگي دوره هاي پيشين آن چندان روشن نيست . نام يکي از اين چهار گروه مردم بومي فلات ايران مرد بود ، نام گروه مرد در نوشته ها « مارد » يا « آمارد » آمده که به زبان ايران و بومي مرد و آيمرد است و واژه هاي آمرت زبان کهنسال ارامنه و مردي ، آي مردي ، جوانمرد ، جوانمردي ، گله و گيله مرد که امروزه در سراسر مازندران و گيلان گويا است از نام باستاني اين گروه سرچشمه مي گيرد . رابينو معتقد است در ميان اقوام تاريخي مازندران يکي تيپرها بودند که در کوههاي شمالي سمنان اقامت داشتند ، آمردها که شهر آمل آمرد همان آمل است چنانکه پرد همان پل مي باشد به اسم آنها ناميده شد.
ابن فریغون این شهر را نیکوترین و جامع‌ترین و آبادترین و پر آب ترین و پر علم ترین شهر سرزمین پارسی‌گویان شرح داده است: آمل شهریست عظیم و زیبا و پر آب و بزرگترین مرکز علمی پارسیان و بزرگترین قلمرو حکومتی طبرستان است و او شهری است با خندق های فراوان و مقر ملوک آریایی ها در طبرستان و جای بازرگانانست و خواسته بسیار است و اندر وی علمای هر علمی بسیارند و افضل عرفا و آبهای روان است و از وی جامعه کتان و برنج و دستار حنین و فرش و چوب شمشاد و حصیر طبری و طلا که به همه جای جهان جای دگر نبود و از وی ترنج و نارنج خیزد و گلیم سپید و گلیم دیلمی زربافت گوناگون و کمیخته خیزد و از ی الات چوبین خیزد و چون کفشه و شانه و شانه نیام و ترازو و خانه و کاسه و ..و از طلاهایش داغگین……
مرکز جغرافیا شناسی
آمل در قدیم مرکز گیتی شناسی و جغرافیا ایران بوده است.و از این رو آمل را جزو شهر اولین ها می دانند.
تاریخچه
بعضی ها معتقدند تاریخ آمل با افسانه ها پیوند خرده است.گرچه آمل قدمت آن به اول آریایی ها و قبل از اسلام بر می گردد ولی به خاطر اینکه در زمان آماردها آمل رونق خاصی گرفته و از آن دوره تمام اراضی آمل رونق ویژه ای در تمامی زمینه ها گرفت و از آن جا آمل جدیدی در کنار رود هراز روی کار آمد.در عصر صفوی آمل رونق فراوان گرفت و حکام صفویه به مازندران دلبستگی خاص داشتند. شاه عباس که به آمل علاقه زیاد داشت به دستور او جاده کنار رودخانه هراز آباد شد و در طول راه برای توقف چهارپایان و افراد کاروانسرا ایجاد کردند جاده شوسه‌ای که آمل را به ساری و گرگان وصل می‌کرد، درزمان او احداث شد. از این شهر با عنوان “پایتخت دنیای مسکون” به جهت بزرگی و عظمت آن یاد می شده است.
در اشعار
در ادبیات فارسی قدیمی اشعار بسیار زیادی وجود دارد که آمل در آنها ایفای نقش نماید،از اشعار اساطیری گرفته تا اشعار در وصف ایران و آمل،این شهر نقش بسزایی در تاریخ کهن فارسی در جهان داشته است.
از جمله این اشعار:
* فردوسی
بیاراست گیتی بسان بهشت……………….. به جای گیا سرو گلبن بکشت
از آمل گذر سوی تمیشه کرد ………….. نشست اندر آن نامور بیشه کرد
بپردازم آمل نیایم به جنگ
سرم را ز نام اندرآرم به ننگ
بزرگان ایران ز گفتار اوی
بروی زمین برنهادند روی
* فخرالدین اسعد گرگانی
از آن خوانند آرش را کمانگیر
که از آمل بمرو انداخت یک تیر
* طالب آملی
چو من فرزانه ای برخاست از آن بوم ……….. طواف خاک آمل بایست کرد.
* راوی
رسیدم به آمل شهر هفت رنگ
همه عارف و شاعر و مرد جنگ
بزرگان ایران زمین و بزرگان شهیر
ز میر حیدر و فخر رازی و ابن جریر
چو باشد نگینی بروی رود هراز
در آنجا شدم با خدا راز و نیاز
آمل پایتخت شیعه
با ورود علویان، زیدیه آمل اولین پایگاه تشیع شد و همچنین مرعشیان یا مرعشیه یکی از دودمان‌های شیعی در تبرستان بود که در ۷۶۱ هجری قمری مقارن با ۱۳۵۹ میلادی، توسط میربزرگ بنیان گذاشته شد و در ۱۰۶۴هجری برابر با ۱۵۸۲ میلادی توسط شاه عباس صفوی با سلسلهٔ صفویان ادغام گردید و شاه عباس خود را پادشاه این دودمان نامید و بعد تصرف اولین شهر تشعیع در آمل و به خواسته مردم بنیان گذاری شد.
فرهنگ و مراسم ها
آمل از فرهنگ و تمدن بسیار کهن و اصیل آریایی برخوردار است و به دلیل داشتن این تمدن باستانی و دیرینه مراسم‌های باستانی و به دلیل علاقه به دین و مذهب مراسم مذهبی بس با شکوهی در این دیار کهن برگزار می‌گردد، پس از گرویدن مردم آن به اسلام، برخی از مراسم باستانی بسته به فرهنگ مردمان مختلف مازندرانی با آداب اسلامی در آمیخته و بنا بر این شیوه اجرای آن در هر روستا با روستای دیگر متفاوت است.
صنعت و معادن و تولیدات
آمل یکی از شهرهای صنعتی ایران در جهان می باشد که ۶۴% صنعت مازندران را در خود جای داده است،از صنایع بزرگ آن می توان به صنعت کارخانه ای، تولید برنج،تنباکو،چای،لبنیات،گندم،دام پروری،صنایع دستی،پرتغال،نارنج،سبزیجات،زغال،شیلات و طلا نام برد که بعضی از ارقام های صادراتی ایران هستند.
شهرک های صنعتی
آمل دارای پنج شهرک صنعتی بزرگ و مستقل است.
صنايع و معادن کارخانه ای و صادراتی
صنايع غذايی، صنایع نساجی، لبنیات،صنایع چوب،چاپ و انتشارات، قالی، صنايع اشيای كائوچويی، صنايع غير فلزی معدنی و صنايع چرم سازی از عمده ترين صنايع موجود در شهرستان به شمار مي‌آيند. برنج، تره‌بار، مركبات، سيب، مواد غذايی، محصولات كاغذی و منسوجات، توليدات برقی، مصالح ساختمانی و صنايع دستی صادرات اين منطقه را تشکيل می دهند.
نیروگاه
سد هراز که در حال احداث است دارای نیروگاه برق است به علاوه اینکه نیروگاه کارخانه ای زباله سوز آمل در بیرون شهر در حال احداث می باشد.
علم و مشاهیر
اگر آمل را در یک کلمه خلاصه کنیم می توانیم بگوییم آمل پایتخت علما جهان است و در قدیم هم بر همین امر پایتخت فرهنگی جهان اسلام بوده است آمل از دیرباز زادگاه فیلسوفان،ریاضیدانان،منجمان،محدثان،کاتبان،مورخان،مفسران و طبیبان مشهور در سطح جهان بوده است.
که همچون : استاد ابو علی سینا(عبدالله ناتلی آملی) و استاد زکریا رازی(ربن طبری) و پدر تاریخ جهان جریر طبری،فیلسوف امام فخر رازی،طالب آملی،علامه شیخ الصوفی میر حیدر آملی،علامه بزرگ شیخ فیلسوف حکیم حسن حسن زاده آملی،علامه جوادی آملی(دو ستاره فروزان معاصر در علم و حدیث و ریاضیات و هندسه و فلسفه)،حسین بن ابراهیم طبری،شیخ منجم الدین آملی،ابو عصام،و رئیسان دو قوه از سه قوه ایران دکتر علی لاریجانی و آیت الله شیخ صادق آملی لاریجانی،ابن ربن طبری و ابن فرخان طبری دو فیلسوف بارز ایرانی،علامه حکیم محمد بن محمود آملی،آیت الله حاج میرزا هاشم آملی پدر اخوان لاریجانی،علامه شیخ محمد تقی آملی،میر بزرگ مرعشی،کاتب ایرانی ابن اسفندیار،یحی ابن ابی منصور،کاشف پرگار ریاضی سهل کوهی،روحانی مبارز ملا علی کنی،محمد یزدادی،ابو عماد طبری،سازنده ساعت شهری(خالد خلیل آملی)، ملا محمد شریف مازندرانی و محمد صوفی مازندرانی،علامه عزالدین آملی؛سلطان العلما،شیخ خلیفه مازندرانی (بنیان گذار نهضت سربداران)، فیلسوف محمد بن هشام آملی،هارون بن محمد،محمد تقی دانش پژوه،حکیم فیلسوف ابوالعباس قصاب آملی (استاد هزار دانشمند) سید رضی لاریجانی(بنیان گذار مکتب تهران)ابوالحسن طبری،عباس میرزا،محمد بن ایوب طبری،ملا حسن کاشی آملی،محمد مهدی آملی،شیخ کاتب بن محمد ابن علی،عبدالله ترنجی طبری،میرزا قربان خان هندویی،علامه داعی الاسلام،فرهنگ شریف،سلطان العلماء،فکرت الدین،حکیم عبد الله خان احمدیه،عبدالقادر گیلانی،کاتب ابن حسین بن اسماعیل،بلاد آملی،حکیم بن عبدالله طبری،بصری طبری،محمد بن علی بن کاتب مازندرانی،شیخ الاسلام آیت الله حائری،احمد مشیر السلطنه،موید بالله،شیخ بها الدین آملی،حکیم میرزا اسماعیل عقیلی،میرزا محمد بن علی خراسانی آملی،میرزا قلی خان،شیخ محمد بن شمس آملی،غلامحسین بنان،مولا بن زین العابدین مازندرانی،محمد مقیم آملی،حسین بن محمد اشعری،ابن فورک،مولانا سلیم مازندرانی،محمد بن علوی حسینی آملی،شیخ طارق بن حسین طبری مازندرانی،ابن قاص طبری،شیخ عماد الدین طبری،ابن حکیم الدین اصفهانی آملی،سید رضی علوی،حسین بن هارون الرویانی،شیخ محدث علی بن محمد علی آملی،قاضی هجیم و سراج قمری دو شاعر بنام،سید ظهیر الدین،سید شمس الدین،میرزا بیک الاسلام مازندرانی،میرزا شفیع،لطف الله حسنی لاریجانی،النقوری،احمد سیف،سید محب الدین الدین آملی،شجاع الدین آملی،حکیم سید حیدر آملی ،بیدل کرمانشاهی،ملاصالح مازندرانی،عبدالله لارگانی،آیت الله فرسیو،ابوعبدالرحمان عبدالله بن حمٌاد آملی،محمد بن دبیر،علی بن شافعی آملی،ابو عبدالله سلیم طبری،محمد بن محمد مازندرانی،شیخ الاسلام مقتدایی،سید اسماعیل فکرت،علامه واعظ جوادی،علامه عماد الدین طبرسی(از بزرگان علم فلسفه)،شهید ژنرال منفرد نیاکی،سیدکمال‌الدین بناء،ابوصالح خلف بن محمدبن اسماعیل بخاری،ابوعبیدالله محمد کاودانی،میرزا ابراهیم آملی مازندرانی،باقر و محمد جواد لاریجانی از نخبگان معاصر،ملا رفیعا مازندرانی،ابو طالب طبری،،احمد بن یحیی بلاذری،ملولی اصفهانی آملی،طبری سمرقندی،حکیم حسن زجاجی،شیخ ضیاءالدین طبری،کاتب فاضل،ابو الفضل لسانی،شیخ ممتاز العلاما،آست الله شهید شمس آبادی،محمد بن خالد جریر طبری، ابوبکر خوارزمی،شیخ شمس الدین رازی…فرزندان این شهر عظیم هستند و هزاران علما فیلسوفان و حکما و ریاضی دانان و منجمان و هنرمدان دیگری که از این خطه بلند شده اند.
نظامیه
نِظامیه نام مدارسی بود که در زمان سلجوقیان برای آموزش علوم و فنون روز در شهرهای بزرگ جهان آن دوره؛ بغداد، نیشابور، آمل، قاهره، اصفهان ، بلخ و هرات تأسیس شد.
گردشگری
مراکز اقامتی:
در گذشته کاروانسراهای آمل و قلعه ها مکان‌های اقامتی برای مسافران به حساب می‌آمده‌اند. این کاروانسراهاو قلعه ها اکنون به صورت آثار باستانی در آمل و شهرستان آمل شناخته شده‌اند. بسیاری از جهانگردانی که به آمل قدیم آمده‌اند در سفرنامه هایشان از این کاروانسرا نام برده‌اند. از کاروانسراهای قدیمی آمل پیش از حمله مغول به این شهر اثری نیست.مهم ترین کاروانسرای کاروانسرای کمبوج (گامبوش) و کاروانسرا شاه میرزا هستند.
امروزه مراکز اقامتی آمل است که بیشتر در مالکیت خصوصی‌اند.چندین هتل در بیرون شهر و دو هتل در شهر و چندین هتل در شهرستان آمل قرار دارد و دو هتل در منطقه هراز در حال احداث است.
جاذبه ها :
آمل از شهرهای باستانی ایران با طبیعت بکر شمال است که بیشترین جاذبه های مازندران را به خود اختصاص داده است که هر ساله هزاران گردشگر خارجی و ایرانی از این جاذبه ها دیدن می کنند.
آمل بام ایران
قله دماوند بام ايران و سمبل مازندران و پيشخوان شهرستان آمل با شهرتي جهاني يكي از منحصر به فرد‌ترين جاذبه‌هاي طبيعي ايران و جهان به شمار مي‌رود كه در 75 كيلومتري جنوب غربي شهر آمل در البرز مركزي و بخش لاريجان قرار دارد.
مسير دسترسي به بام ايران در كيلومتر 70 آمل به تهران در آبادي پل‌مون از جاده‌هراز جدا مي‌شود كه به جاده آبگرم رينه معروف است.اين جاده فرعي بعد از حدود هفت كيلومتر و با شيبي تند و عبور از ارتفاعات با پيچ‌هاي متعدد به شهر رينه مي‌رسد و سپس با عبور از شهر رينه به سمت غرب در مسيري كه به منطقه اكوتوريستي لار و شهر پلور ختم مي‌شود ادامه يافته و پس از طي حدود پنج كيلومتر بعد از رينه در نزديكي محل برف‌چال از جاده رينه به پلور به سمت قله در جهت شمالي يك جاده فرعي و خاكي از جاده آسفالته مذكور جدا شده و با عبور از مسيري زيبا در ميان شقايق‌هاي سرخ در محلي موسوم به مسجد امام زمان (عج) خاتمه مي‌يابد و از اين مكان كار صعود كوهنوردان آغاز مي‌شود، محل مذكور در ارتفاع 2 هزار و 200 متري قرار دارد و استراحتگاه و پناهگاه بعدي نيز در ارتفاع 4 هزار و 200 متري واقع شده است.
دشت ملی
دشت لار یکی از زیباترین دشت‌های ایران است.
منطقه‌ای در شهر آمل و فاصله 70 کیلومتری شرق تهران و در دامنه رشته کوههای البرز. دشت لار در واقع بزرگترین دره ایران است و با داشتن طبیعت زیبا، دریاچه، چشمههای فراوان و نزدیکی به قله دماوند، مورد علاقه طبیعت‌دوستان زیادی است.دشت لار به دشت شقایقها معروف است، چرا که در بهار پر از گلهای شقایق میشود و این مسئله خودش یکی از جاذبههای گردشگری این منطقه به شمار میآید. به علاوه وجود سد خاکی لار باعث شده به یکی از مناطق اصلی ماهی‌گیری در نزدیکی تهران تبدیل شود.هر سال تعداد زیادی از مردم برای ماهی‌گیری، طبیعتگردی، دوچرخهسواری و تفریح به پارک ملی لار میروند و با خود یادگارهای بسیار خوبی از این منطقه زیبا میآورند، خاطره سفری خوش و دلپذیر در منطقه‌ای زیبا و خوش‌آب‌وهوا.اما گاهی وقتها مسافران دشت لار یادگارهایی هم به او هدیه می کنند؛ یادگاریهایی که باعث میشود تعدادی از مردم به این منطقه سفر کنند و آن را از زباله و آلودگی ها پاکسازی کنند
صنايع دستی
آمل داراي صنايع دستي متنوعي است و گردشگران مي‌توانند به عنوان سوغات سفر معرق، منبت، سفال، گليم،فرش،محصولات پرورشی،ماهی،صنایع فلزی و نگین بافی،،انواع ترشی، برنج معطر ایران و زيتون و مرباجات و شيرنجات محلی را خريداری كنند.
چه اطلاعاتی نیاز دارید ؟