۱. هنگام برشمردن و تفکیک اجزای مختلف وابسته به یک حکم کلی به شکل فهرست، دسته‌بندی و شماره‌بندی و یا بدون شماره و پشت سر هم:
در داستان شاهد چهار نوع حرکت هستیم: جنگ و کشمکش؛ انجام دادن کار دشوار؛ کشمکش و کار دشوار؛ بسط داستان بدون هیچ‌یک از این‌ها.
آثار مولانا جلال‌الدّین رومی عبارت‌اند از: مثنوی معنوی؛ فیه مافیه؛ دیوان کبیر؛ مجالس سبعه.
دقت داشته باشید که در اینجا، برخلاف نشانه کاما، قبل از آخرین مورد، از «و» استفاده نمی‌شود.
اهداف ما در درست‌نویسی عبارت‌اند از:
آ. رعایت صورت درست کلمات؛
ب. ارائه شکل بهتر از نوشته برای خواندن بهتر؛
پ. سرعت بخشیدن در کارها.
توجه داشته باشید که همواره پس از آخرین مورد، حتی اگر مورد، به صورت جمله کامل هم نباشد، نقطه گذاشته می‌شود.
۲. به جای نقطه، پیش از جمله‌ای توضیحی و تکمیلی که به دنبال جمله قبلی آمده باشد؛ اما معنای جمله قبلی به خودی خود نیز کامل باشد:
این مذاکرات اگر به همین ترتیب ادامه یابد، به نتیجه نخواهد رسید؛ اگر هم با واکنش کشورهای حوزه خلیج فارس روبرو شود، ممکن است به ایجاد تنش میان دو طرف مذاکره ختم شود.
۳. برای جدا کردن عبارت‌ها یا جمله‌های شرطی که درون آن‌ها ویرگول‌های متعدد به کار رفته باشد، به جای ویرگول برای تمایز، از نقطه ویرگول استفاده می‌شود:
اگر دولت نتواند وظایف خود را که همان تأمین امنیت، حفظ حقوق مردم، تسهیل قوانین و مسایلی از این قبیل است، به خوبی انجام دهد؛ مردم با دیدن کمترین نارسایی، آن را به دولت نسبت می‌دهند.
۴. در جمله‌های مرکب و قبل از کلمه‌های توضیحی (مثل: یعنی، مانند، مثلاً، زیرا، اما، بنابراین، در نتیجه، از این رو، در این صورت، چنان‌که، با وجود این، با این حال، با این همه، برای نمونه، در مثل، به فرض و همان‌طور که):
ایران تاریخ پرنشیب و فرازی داشته است؛ برای نمونه دوره مغول را مطالعه کنید.
مَثَل «با یک گل، بهار نمی‌شود»؛ یعنی اینکه با یک مورد نمی‌توان حکم کلی کرد.
دقت داشته باشید که شرط به کار بردن نقطه ویرگول قبل از کلمه‌های توضیحی این است که قبل از خود نقطه ویرگول، فعل قرار گرفته باشد؛ در غیر این صورت از ویرگول استفاده می‌کنیم:
معلم، یعنی عاشق کلاس، درس، مدرسه و دانش‌آموز.
نکته پایانی اینکه مانند حالت نقطه و کاما، نقطه ویرگول نیز به کلمه قبل از خود می‌چسبد و با کلمه بعد از خود، یک فاصله دارد: