علی نعیمی آملی[۱]
مقدمه
تراکم شهری نامطلوب یکی از معضلات و مشکلات اساسی شهرهای امروز است و می‌تواند منشأ بسیاری از نابسامانی‌های دیگر نظیر توزیع نامتعادل خدمات شهری، ترافیک شدید ، بحرانهای اجتماعی و غیره باشد. هدف این نوشتار ارائه راهکاری است که با استفاده از قابلیت ها ، امکانات وسیستم های موجود با فرض امکان شناسایی عناصر اصلی تراکم هسته مرکزی شهرآمل تأثیر آنها را بسرعت و به دقت برای همه دست اندرکاران و مسئولین مربوطه وشهروندان آشکار و هویدا سازد و با برنامه ریزی واقناع عمومی برای اجراء برنامه در جهت متعادل نمودن جریان ترافیک و کاهش مشکلات آن راهکار ارائه نماید به صورتی که پس ازاجراء و مقایسه دو وضعیت موجود امروز و برنامه پیشنهادی اجرا شده در آینده مزایای آن آشکار و رضایت عمومی را بدنبال داشته باشد . مشکلات ترافیک و حمل و نقل امروزه در بخش مرکزی آمل به صورت بحران در آمده است . هر روز همه ما ، شهروندان بیش از روز قبل در خیابان های قفل شده گرفتار می شویم و وقت ، انرژی و سرمایه خود را هدر می دهیم ، تجمع و حجم زیاد خودروها به علت کم عرض بودن راه ها برای مردم مشکلات بسیاری را به وجود می آورد ، نبود فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی در بین شهروندان و فرهنگ غلط رانندگی یک بعد مهم از مسائل ترافیک و حمل و نقل شهر است ، در کنار آن ضعف خدمات رسانی وسایل نقلیه عمومی که باید با هدف ایمنی ، راحتی ، ارزانی ، دسترسی آسان باشد و عدم اعتماد شهروندان به این خدمات در نتیجه عدم کارآئی آن بعد دیگر و از اساسی ترین مشکلات است .
تجزیه و تحلیل
افزایش و رشد مالکیت خودرو و تمرکز زیاد اماکن جاذب سفر در بخش مرکزی شهرآمل ، رشد بی رویه کاربران ترافیک و افزایش تقاضای سفر در این بخش شهر را به همراه داشته است و با توجه به عدم امکان توسعه معابر ،
نا هماهنگی افزایش عرضه متناسب با تقاضا به علت بافت قدیمی منطقه ، قیمت بالای کاربری زمین و مسائل مختلف اجتماعی واقتصادی تراکم سنگین ترافیک حتی در سطح ایست کامل را بدنبال داشته و این مسئله می تواند بحران ترافیک را به دنبال داشته باشد ، لذا لازم است به منظور پاسخگویی به حجم عظیم تقاضاها ، راهکارها و برنامه های کوتاه ، میان و بلند مدت برای افزایش قابلیت عرضه مناسب و کاهش حجم و تراکم جهت بهبود انتقال ترافیک در شبکه پیش بینی واجرائی گردد. با یک پیش بینی مناسب در مورد جریان ترافیک می توان به بهترین شکل تسهیلات شبکه را تنظیم کرد و با مهندسی و دستکاری ترافیک جهت استفاده بهینه از همین شبکه موجود برنامه ریزی داشته در نتیجه تناسب عرضه وتقاضا راشاهد بود که این مهم همکاری همه مسئولین شهری با یک عزم راسخ و روحیه بسیجی که همان فداکاری ، ایثار و توانستن است را می طلبد ، اگرچه مشکلات و مخالفتها درمقابل خواهد بود ولی بعد از اجراء مزایا در مقابل هزینه ها نمایان می شود که رضایت عمومی شهروندان را به دنبال خواهد داشت . در طرح حاضر سعی شده ابتدا با توجه به موقعیت زمانی کنونی برنامه و پیشنهاد کوتاه مدت متناسب با مناسبت پیش رو ارائه و بر روی طرح محدودیت ترافیک بخش مرکزی شهر متمرکز شویم سپس در مراحل بعدی نسبت به بازخوردگیری وارائه پیشنهادات میان مدت و بلند مدت کار شود .
ارائه راهکار
با توجه به نزدیک بودن ایام نوروز به دلیل پیش‌بینی حضور گسترده مردم برای خریدهای نوروزی همچون سالهای گذشته تراکم و بی نظمی های ترافیکی زیادی را شاهد خواهیم بود که علاوه برآن کاهش ایمنی و تاخیر در خدمات رسانی های امدادی ، انتظامی و… نیز ایجاد می شود که در مجموع نا رضایتی عمومی را به دنبال خواهد داشت بنابراین به منظور انتظام بخشی وضعیت عبور و مرور و جلوگیری از تراکم ترافیک لزوم ایجاد برخی محدویتهای خاص تردد برای معابر تعیینی در این برهه زمانی لازم ، ضروری و غیر قابل انکاراست . این محدودیتها از ساعت ۱۰ الی ۱۴ ، ۱۷ الی ۲۱ و محل اجرا شامل کلیه معابر هسته مرکزی با هدف برقراری نظم ، کاهش تراکم ، برقراری ایمنی رسیدگی فوری به تصادفات و سوانح ، افزایش امنیت اجتماعی و در نهایت به منظور سهولت حرکت در معابر پیرامونی پیشنهاد می گردد و ضمانت موفقیت آن همکاری ، پشتیبانی و هماهنگی همه مسئولین شهری بخصوص شهرداری محترم با تامین ملزومات از قبیل علائم ، تجهیزات و راهبندهای مناسب بوده و مناسبتر است با تشکیل کارگروهی به مدیریت و فرماندهی واحد هدایت شود . مشکلاتی که تراکم ترافیک بیش از حد وسایل نقلیه در منطقه مرکزی و پرفعالیت شهر به وجود آورده است همراه با ازدحام عابران پیاده به علت کاربریهای موجود در این منطقه از مهمترین مشکلات کنونی شهر به شمار می آید .
مقدار قابل توجهی از سنگینی ترافیک که مستقیماً به سمت منطقه مرکزی حرکت و وارد آن میگردد شامل آن دسته از وسایل نقلیه ای می شود که از مبدأ در یک طرف مرکز تجاری شهر به سوی مقصدی سمت دیگر آن در حرکتند در صورتی که معابری با ظرفیت مناسب در اطراف محدوده مرکزی شهر وجود داشته باشد و یا اطلاع رسانی درستی صورت پذیرد این کاربران نیازی به ورود و عبور از این محدوده را ندارند که با احداث و بهره برداری خیابانهای جدید بافت قدیم (شهید طبرسی ) ، خیابان رابط بلوار امام به طالقانی(طبری) همچنین پلهای سوم ، چهارم ، پنجم و با نگاهی به بافت معابر شهری آمل که به صورت شعاعی قطائی می باشد از نظر توزیع ، دسترسی و هدایت ترافیک عبوری به قسمتهای مختلف شهر بدون نیاز به هسته مرکزی مشکلی وجود ندارد و میتوان طرح محدودیت ترافیک را با کمترین هزینه پیش بینی واجرائی کرد البته در بلند مدت باید زیر ساختها و برنامه های مهمتری را مد نظر داشته و در این خصوص سرمایه گذاری نمود .
شکی نیست اجرای محدودیتهای خاص ترافیکی در شهرآمل با توجه به بافت سنتی ، قدیمی و معابر کم ظرفیت علی رغم افزایش حجم خودروهای ورودی امری گریز ناپذیر است لذا باید در کنار اجرای این طرح که در راستای کاهش بار ترافیکی مرکز شهر همچنین کاهش آلودگی و مدت زمان سفر صورت می‌گیرد ناوگان حمل و نقل عمومی را مجهز ، ایمن ، قابل دسترسی آسان ، ارزان و فعالتر از قبل نمود تا در جابجایی بار و مسافر مشکلات کمتری را شاهد باشیم همچنین رویکرد بکارگیری تجهیزات پیشرفته کنترل ترافیک از قبیل دوربین ، تابلوهای پیام متغیر و… در بلند مدت و استفاده از علائم ، تجهیزات و راهبندهای مناسب در کوتاه مدت همزمان با اجراء طرح لازم می باشد در ضمن استفاده از رسانه های دیداری ، شنیداری و اصحاب قلم جهت اطلاع رسانی ، تنویر افکار عمومی و فرهنگ سازی بسیار مهم است . مجددا” تاکید می گردد عدم همکاری ، پشتیبانی و هماهنگی همه مسئولین شهری ، آماده نکردن مقدمات و زیر ساخت‌های لازم نقص در اجراء را بدنبال دارد و عدم اجرای طرح ناقص بهتر از اجرا کردن وتجربه شکست می باشد چرا که بد بینی عمومی را بدنبال خواهد داشت .
بایداین موضوع را مد نظر داشته باشیم که ترافیک سنگین ، وضعیت آلودگی هوا ، تردد انبوه وسایل نقلیه موتوری در هسته مرکزی شهر و کمبود فضای پارکینگ دلایلی هستند تا بحث اجرای طرح محدودیت تردد به عنوان مسکنی برای روانسازی ترافیک در معابر محدوده مرکزی مطرح شده و اجرای آن بخصوص درایام پایان سال که مسائل ترافیکی چند برابر میگردد امری اجتناب‌ناپذیر بنظر برسد البته با توجه به مقدمات و زیرساخت‌هائی که باید در اسرع وقت فراهم شود و بدون هماهنگی تنها با تکیه بر پتانسیل پلیسی در عمل امکان پذیر نبوده و ناقص ، ابتر ، غیر ممکن و منجر به شکست خواهد شد .
تاکید می شود اعمال مقرراتی که موجب کاهش حجم ترافیک معابر منتهی به مرکز شهر و کاهش تراکم ترافیک در داخل آن شود ضرورتی انکارناپذیر است اما هدف اجرای محدودیت های ترافیکی در مرکز شهرآن نیست که تعداد سفرها کاهش یابد و یا فعالیت اقتصادی – اجتماعی مرکز شهر دچار رکود شود بلکه اعمال محدودیت به این دلیل صورت می گیرد که سفرها در طول روز به نحو مطلوب تری توزیع شده و مهمتر آنکه بیشتر توسط وسایل نقلیه همگانی انجام گیرد به این منظور همزمان با اعمال محدودیت تردد وسایل نقلیه شخصی باید تسهیلات سفر با وسایل نقلیه همگانی در مرکز شهر نیز مدیریت و تقویت شود در این راستا محدودیتها به گونه ای صورت می گیرد که در زمانهای از قبل مشخص شده ای عبور خودروهای شخصی ممنوع و اولویت عبور به وسایل حمل و نقل همگانی داده می شود و در دو نقطه تقاطع انقلاب به سمت مهدیه و سه راه سبزه میدان به سمت مصلی نیز به علت ظرفیت بسیار پایین معبر در جهت جلوگیری از قطع ترافیک محدودیت در ساعات تعیینی با استفاده از راهبندهای مناسبی که توسط شهرداری تهیه می شود به صورت کامل انجام خواهد گرفت.
نتیجه
عدم تناسب زیرساختها با حجم ترافیک ورودی به معابر مرکزی شهر آمل از قبیل خیابان های انقلاب ، مهدیه ، سبزه میدان و…موجب شده بحث ترافیک به یک معضل در شهر امل تبدیل شود. لذا می طلبد با همکاری و هماهنگی همه مسئولین و شهروندان آملی در جهت بهبود وضعیت فعلی حمل و نقل برخی محدودیت ها و امکانات ترافیکی لحاظ گردد.
- علی نعیمی املی – کارشناس ارشد مدیریت ترافیک Gmail: ali@gmail.com