صنعت گردشگری یکی از مهم‌ترین منابع درآمدزا برای کشور ترکیه است و برنامه‌ریزی‌های دولت این کشور برای جذب توریست، به حدی گسترده بوده که طی ده سال یعنی از 2002 تا 2012 توانست میزبان بیش از 295 میلیون نفر گردشگر از سراسر جهان باشد و درآمدی بالغ بر 236 میلیارد دلار عاید خود کند.
با این حال، این صنعت در سال‌های اخیر، بر اثر سیاست‌های مداخله جویانه و جنگ‌افروزانه و حمایت‌های اردوغان از تروریست‌ها در عراق و سوریه که موجب ناآرامی‌های داخلی و حملات مکرر تروریستی در ترکیه شده است، رو به تنزل گذاشته و بسیاری از کشورها از جمله آلمان، آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی، ورود گردشگران خود به ترکیه را محدود کرده‌اند.
در یک نگاه اجمالی به وقایع تروریستی ترکیه می‌توان نتیجه گرفت که سیاست‌های اردوغان در رابطه با تروریسم‌پروری، دامنگیر خود این کشور شده است و مهم‌ترین منبع اقتصادی این کشور را هم تحت تأثیر قرار داده است. مروری بر برخی از مهم‌ترین این حوادث سهمگین، گویای وضعیت بغرنج و بحرانی ترکیه در جذب توریست‌ها و درآمدهای گردشگری است. شواهد امر را به ویژه نسبت به دو سال 2015 و 2016 میلادی می‌توان ذکر کرد؛
سال 2015؛
بمب‌گذاری در ایستگاه راه‌آهن آنکارا 97کشته و 400 زخمی بر جای گذاشت.
سال 2016؛
شاید این سال، بحرانی ترین سالی است که تاریخ سیاسی ترکیه پشت سر گذاشته است. این کشور در این سال، شاهد 27 مورد حمله تروریستی در شهرهای بزرگ خود بود که در جریان آن‌ها 337 نفر کشته و یک هزار و 418 نفر نیز زخمی شدند.
به عنوان مثال، اولین حمله تروریستی ترکیه در سال گذشته میلادی در 12 ژانویه سال 2016 در میدان سلطان احمد استانبول علیه گردشگران خارجی رخ داد که در این حمله، 13 گردشگر آلمانی جان خود را از دست داده و 14 نفر دیگر هم زخمی شدند.
در 14 ژانویه سال 2016 میلادی، منطقه چنار دیاربکر که خانه‌های سازمانی پلیس و مرکز مدیریت پلیس این شهر در آن قرار دارند، با خودروی حامل بمب مورد حمله قرار گرفت. این حمله 6 کشته و 39 زخمی بر جای گذاشت.
در 17 فوریه سال 2016 میلادی، حمله تروریستی در ساعت خروج سرویس کارکنان نیروهای مسلح ترکیه در مرکز آنکارا رخ داد که در این حمله، 29 نفر کشته و 61 نفر دیگر هم زخمی شدند.
در 13 مارس سال 2016 میلادی، در حمله‌ای که با یک دستگاه خودروی حامل مواد منفجره در میدان قیزل‌آی در مرکز شهر استانبول و در نزدیکی ایستگاه‌های اتوبوس صورت گرفت، 37 نفر کشته و 71 نفر دیگر نیز زخمی شدند.
در 19 مارس سال 2016 میلادی، یک عامل انتحاری که بعداً یکی از اعضای گروهک تروریستی داعش اعلام شد، خود را در میان مردمی که در خیابان استقلال استانبول گرد آمده بودند، منفجر کرد که این انفجار، 5 کشته و 37 زخمی بر جا گذاشت و متأسفانه، یکی از کشته‌های این حمله، یک ایرانی بود.
در 28 ژوئن سال 2016 میلادی، فرودگاه بین‌المللی استانبول که یکی از شلوغ‌ترین فرودگاه‌های جهان به شمار می‌رود، توسط سه تروریست داعشی مورد حمله قرار گرفت. در این حمله، 45 نفر کشته و 239 نفر هم زخمی شدند.
حملات تروریستی در ترکیه به قوت خود باقی بود تا اینکه در 15 ژوئیه 2016 ژوئیه، کودتایی نافرجام در ترکیه رخ داد که در پی آن، بیش از 290 تن کشته و هزاران نفر زخمی شدند اما نوار بی سامانی‌ها و آشوب‌ها و حملات تروریستی به کودتا منتهی نشد و فقط در ماه اوت آن سال، بیش از 8 حمله تروریستی دیگر در شهرهای مختلف ترکیه رخ داد.
در 10 دسامبر سال 2016 میلادی، دو انفجار مهیب و پیدرپی در استانبول رخ داد که 44 قربانی گرفت و 159 نفر نیز زخمی داشت.
بنابر این شواهد، به طور معمول، در سال 2016 هر ماه، حداقل 2 حمله تروریستی در ترکیه رخ داده است اما این حملات فقط به سال 2016 خلاصه نمی‌شود و دامنه آن، درست در اولین لحظه سال 2017 با تیراندازی در یکی از بزرگ‌ترین باشگاه‌های شبانه استانبول با 39 نفر کشته و 69 نفر زخمی که بیشتر کشته‌ها را نیز اتباع دیگر کشورها تشکیل می دادند، به سال نوی میلادی نیز کشیده شد.
وقوع این حمله در اولین روز سال نوی میلادی، زنگ خطر را از یک سو برای گردشگران دیگر کشورها که قصد عزیمت به شهرهای توریستی ترکیه را داشتند و از سوی دیگر برای ترکیه که پیش از این، سالانه میزبان هزاران توریست از سراسر جهان بود و درآمد هنگفتی نیز از این راه به جیب زده بود اما بر اثر ناامنی‌های ناشی از حملات تروریستی، از این سرمایه مهم محروم مانده، به صدا درآورد.
با توجه به حوادث تروریستی پیدرپی در ترکیه، مدتی پیش، خبرگزاری آناتولی در گزارشی، از کاهش بیش از 26 درصدی سفر گردشگران به استانبول خبر داد و نوشت: بررسی داده‌های اداره فرهنگ و گردشگری استانبول نشان می‌دهد که در سال 2016 میلادی، فقط در ماه ژانویه، ورود گردشگران به این شهر نسبت به ژانویه سال 2015 میلادی، کاهش نداشته ولی بیشترین کاهش در بازه ماهانه، در ژوئن سال گذشته با 35.2 درصد نسبت به ژوئن سال 2015 میلادی بوده است.
با اینکه اتفاقات رخ داده در ترکیه، صنعت گردشگری این کشور را تحت تأثیر شدید قرار داده است اما سفر ایرانی‌ها به شهرهای مختلف توریستی این کشور، حتی در بحرانی‌ترین روزهای ترکیه یعنی کودتای 15 ژوئیه نیز ادامه داشته است.
با وجود سرگردانی بیش از 10 هزار گردشگر ایرانی در شهرهای مختلف ترکیه و با وجود ممنوعیت سفر به ترکیه و حالت فوق‌العاده‌ای که دولت ترکیه اعلام کرده بود، عزیمت شهروندان ایرانی به ترکیه متوقف نشد و آژانس‌های مسافرتی ایران، بیشترین تقاضا را برای سفر به ترکیه داشته‌اند.
مسئول یکی از آژانس‌های مسافرتی در تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با اعلام اینکه در حال حاضر، ترکیه، یکی از اصلی‌ترین مقصدها برای مسافران ایرانی است، اظهار داشت: طبعآً نمی‌توان از آژانس‌های مسافرتی و گردشگری انتظار داشت تا کسب و کار خود را با مانع روبرو کنند و مسافران را از عزیمت به کشورهای توریستی که درگیر بحران‌های امنیتی هستند، منع کنند.
وی افزود: با این حال، به نظر می‌رسد این، وظیفه دولت است که این رفت و آمدها که متأسفانه می‌تواند به قیمت جان گردشگران هم تمام شود را ممنوع کنند ولی در عین حال، تاکنون، شاهد اقدام موثر و مناسبی از سوی دولت برای سر و سامان دادن به سفرهای گردشگری و توریستی به ویژه به کشورهای بحران‌خیز مثل ترکیه نیستیم.
در همین ارتباط، حسن قشقاوی معاون کنسولی وزیر امور خارجه کشورمان، چندی پیش در گفت‌وگو با خبرنگار دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به اینکه جان و سلامتی مردم و شهروندان ایرانی که قصد عزیمت به سفر گردشگری دارند برای دولت و به ویژه وزارت امور خارجه مهم است و طبعاً ما با سفرهایی که ممکن است خدای ناکرده منتهی به لطمه به شهروندانمان شود موافق نیستیم، افزود: البته بارها و بارها ایرانی‌ها را از سفر به کشورهایی که به دلایل سیاسی و امنیتی، نمی‌توانند میزبان خوبی برای مردم کشورمان باشند، برحذر داشته‌ایم اما متأسفانه، گاه توصیه‌های ما مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
در همین راستا، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در نشست خبری اخیر خود، در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه آیا نظارتی بر فعالیت آژانس‌های مسافرتی و گردشگری وجود دارد و آیا اگر کشور مقصد، از حیث امنیتی وضعیت مناسبی نداشته باشد، وزارت خارجه اقدام به پیگیری‌های حقوقی خواهد کرد یا خیر گفت: چنین امری وظیفه وزارت خارجه نیست و باید دستگاه‌های ذیربط به این امر ورود کنند.
وی افزود: با این حال، ما زمانی که احساس کنیم که مثلاً سفر به فلان کشور با مشکل امنیتی برای شهروندانمان روبروست، اطلاع‌رسانی خواهیم کرد و از شهروندانمان خواهیم خواست که به این سفر نروند.
با این همه، وضعیت سفر گردشگری به ترکیه برای برخی شهروندان ایرانی، وضعیت جالبی دارد. با اینکه ترکیه حتی در نخستین روز سال نوی میلادی هم از وقوع حوادث تروریستی در امان نبوده، ولی تحقیقات میدانی و اطلاعات به دست آمده از آژانس‌های مسافرتی کشورمان به ویژه در تهران، حاکی از آن است که روزانه بیش از 10 پرواز از ایران به کشور ترکیه و بخصوص شهر ناامن استانبول صورت می‌گیرد.
این در حالی است که در طی سال‌های اخیر، بیشترین میزان و موارد حملات تروریستی به شهرهای مهم و مراکز توریستی ترکیه و به ویژه شهر استانبول که از دیرباز، توریست‌پذیرترین شهر ترکیه بوده، رخ داده است.
بر این اساس، با اینکه اکثر کشورها ورود گردشگران خود به ترکیه را به حداقل ممکن رسانده‌اند و با توجه به اتفاقات ترکیه و حملات تروریستی پیدرپی در این کشور، وضعیت نظارت به سفرها و تورهای ترکیه در کشور ما هنوز هم مشخص نیست و به نظر می‌رسد سازوکارهای لازم برای کنترل رفت و آمدها به ترکیه در کشور ما تعیین نشده‌اند که در این باره، نیاز به اقدام و چاره اندیشی مسئولان امر احساس می‌شود.
گزارش از سمیه دولت‌خواه