مراسم رونمایی از برگ هایی از قرآن بایسنغری عصر دوشنبه 24 آبان ماه همزمان با روز کتاب‌خوانی و بزرگداشت علامه طباطبایی در موزه ملی ملک تهران برگزار شد.
در این مراسم که غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، استاد غلامحسین امیرخانی، حجت‌الاسلام و المسلمین حجت گنابادی‌نژاد رییس سازمان فرهنگی آستان قدس رضوی، گروهی از سفیران کشورهای اسلامی به همراه برخی از مدیران نهادها و سازمان‌های آستان قدس رضوی در آن حضور داشتند ضمن رونمایی از قرآن بایسنغری جلوه‌هایی از کتاب‌آرایی در عصر تیموری نیز به نمایش در آمد.
در ابتدای این مراسم سیدمحمدمجتبی حسینی، مدیرعامل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک گفت: تولید و رونمایی از قرآن بایسنغری در ادامه طرح مجموعه شش جلدی شاهکارها، قریب به دوسال طول کشید. عکاسی کردن از این قرآن که مشهور است هر صفحه آن نزدیک به دو متر در یک و اندی است غیر ممکن بود و ما مجبور شدیم قطعه قطعه از این اثر عکاسی کنیم و در نهایت به یک مونتاژ هنرمندانه برسیم.
وی ادامه داد: مدیریت رنگ، ساماندهی درجه رنگ‌ها، طراحی لای اوت و آماده کردن این برگ‌ها برای چاپ کار بسیار دشواری بود. از طرفی ما برای چاپ این اثر از کاعذ ویژه‌ای استفاده کردیم تا بتوانیم کیفیتی خوب ارائه بدهیم. در چاپخانه فرم‌ها یک به یک چاپ شد و بعد از آن مسئله صحافی مهم بود که در شیوه‌های مرسوم قابل صحافی نبود و ضخامت کاغذ هم دلیل دیگری برای مشکل بودن صحافی این قرآن بود.
رئیس موزه ملی ملک گفت: استاد شهاب متین رضا شیوه‌ای اختصاصی برای صحافی این کتاب ابداع کردند و این صفحات با دست یک به یک تنظیم شد و این اوراق درون جلد قرار گرفت.
حسینی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های این نمایشگاه اقدامات افزون بر چاپ این قرآن نفیس است که نمایشگاه ویژه‌ای برای آن طراحی شده و نمایشگاهی چند رسانه‌ای نیز در کنار این رونمایی قرار گرفته که می‌تواند تکمیل‌کننده ارزش‌های این قرآن نفیس باشد. از طرفی رمان “مشاق” که نوشته سعید تشکری درباره بایسنغر است به زودی و در کنار این قرآن رونمایی خواهد شد.
حسینی اظهار داشت: بازنشر قرآن بایسنغری و اقداماتی از این‌دست، دقیقا آن چیزی است که در نیت بنیان‌گذار انقلاب اسلامی و جانشین ایشان، رهبر معظم انقلاب اسلامی وجود داشته است.
وی یادآور شد: در منشور هفت ماده‌ای مقام معظم رهبری برای آستان قدس رضوی، دو بند اختصاصا درباره میراث هنری موجود در آستان قدس و رهنمود‌هایی به دست‌اندرکاران برای انجام کار‌های سترگ در این گنجینه وجود دارد که سرمشق مدیران آستان قدس برای فعالیت در حوزه‌های فرهنگ و هنری به شمار می‌آید.
کتاب آرایی در ایران یگانه است
غلامحسین امیرخانی، هنرمند خوشنویس در ادامه این رونمایی گفت: من این پرسش را در ابتدای صحبت‌هایم مطرح می‌کنم که چرا فرهنگ ایرانی با وجود مشکلاتی که در تاریخ وجود داشته، دوام یافته است؟ متاسفانه آنگونه که باید و شاید از نظر فلسفه تاریخ به این مساله پرداخته نشده است. اما یافتن زوایایی ناشناخته موجب می‌شود ریشه‌های خود را بهتر بشناسیم و از آن تاثیر بگیریم و در ادامه دادن این فرهنگ که از چند هزار سال پیش چراغ آن روشن شده است، بکوشیم.
وی ادامه داد: کارشناسان هنری باید در هر بعدی بتوانند کتاب‌آرایی را معرفی کنند. کتاب‌آرایی در ایران یگانه است یا دست کم یکی از ملت‌هایی هستیم که کتاب را به بهترین فرم ممکن در تنوع بسیار زیاد به آن کمال در زیبایی رسانده‌ایم که می‌تواند بیننده را مجذوب کند و بیننده چون زیبایی را دوست دارد از این دریچه به معانی وارد می‌شود.
این هنرمند خوشنویس گفت: نکته دیگری که کمتر به آن پرداخته شده است این است که چه خاصیتی در کشور ایران وجود دارد که از حکومت افرادی چون هولاکو‌ی مغول چنین حامیان فرهنگی تربیت می‌شوند. این چرایی شکافته نشده است. چگونه انسان‌هایی که فقط طالب قدرت و ثروت و حکومت بودند، تبدیل به قوی‌ترین حکومت هنری ایران می‌شوند. ما از این نظر در معرفی فرهنگ خود کوتاهی کرده‌ایم. این‌ها به مانند سیلی وارد این مملکت شدند و وقتی به دامنه دشت فرهنگ و انسانیت این کشور رسیدند چنان رودخانه‌ای زلال، زندگی ساز و به حامی هنر و فرهنگ بدل شدند.
بازنشر قرآن بایسنغری، انتشار سرمشق یک دوره هنری است
غلامعلی حدادعادل دیگر سخنران این مراسم گفت: مسلمانان از همان روزی که قرآن را از زبان پیامبر (ص) شنیدند، مضامین و مفاهیم بلند قرآن کریم را در سینه خود حفظ کردند و وقتی هنوز وحی تفصیلی قرآن کریم پایان نیافته بود، می‌دانستند باید در حفظ قرآن اهتمام ورزند.
وی با اشاره به جنگی که در سال نخست هجرت پیامبر (ص) رخ داد، افزود: در جریان آن جنگ، 70 تا 90 حافظ قرآن کریم به شهادت رسیدند و این نشان می‌دهد که مسلمانان از همان آغاز به حفظ قرآن کریم در سینه و دقت در کتابت آن اهتمام داشتند و علاقه‌مندی خود را به این کتاب آسمانی با کتابت، تهذیب، کتاب‌سازی و کتاب‌آرایی نشان می‌دادند. مسلمانان آن مظروف والا را در بهترین ظرف که همان هنر است، نگاه می‌داشتند.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: البته ذات قرآن کریم نیز هنری است و خداوند اوج فصاحت و بلاغت را در آن به کار برده است. مسلمانان این هنر را که گوش‌نواز بود، چشم‌نواز کردند و بهترین و ارزشمند‌ترین آثار قرآنی خود را به امام‌زاده‌ها و بقاع متبرکه سپردند. چنین است که اکنون آستان قدس رضوی صاحب بهترین و نفیس‌ترین و بی‌نظیر‌ترین آثار هنری جهان اسلام است. در هیچ جای جهان اسلامی چنین سرمایه‌ای دیده نمی‌شود.
حدادعادل گفت: بسیار ارزشمند است که قرآن بایسنغری در دسترس اهل هنر قرار گرفته است. نباید چنین اقداماتی را با ترویج دیگر هنر‌های اسلامی همچون نوشتن قرآن کریم بر دانه برنج یا قرآن‌های چند ده متری که با خط طلا نوشته می‌شود و میلیاردها تومان روی آن سرمایه‌گذاری می‌شود مقایسه کرد. این‌ها هم البته حکایت از عشق می‌کنند اما باید در سودمندی آن تردید کرد.
وی ادامه داد: بازنشر قرآن بایسنغری، انتشار سرمشق یک دوره هنری است؛ همان چیزی که غربی‌ها از آن به عنوان “پارادایم” یاد می‌کنند. این نمونه‌های عالی و شگفت‌انگیز باید برای حفظ ریشه‌های هنر اسلامی به اهالی هنر عرضه شوند.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: چشم‌نوازی و قدرت و پیچیدگی خط این قرآن نفیس، راز و رمزی با خود دارد. جنبه‌های فنی این اثر نیز قابل تامل است. ابعاد کاغذی که برای این قرآن به کار رفته است، از پیشرفت صنعت کاغذ‌سازی در ایران دوره تیموری نشان دارد و هنوز هم پس از حدود 600 سال، اثری از پوسیدگی در این کاغذ دیده نمی‌شود. این نوع کاغذ‌سازی از عقل و دانش پیشرفته صنعت‌گران ایرانی در دوره‌های گوناگون حکایت دارد.
حداد عادل گفت: متاسفانه این قرآن، در تاریخ بر اثر رخدادهای گوناگون زمانه، پاره‌پاره و پراکنده شده است. این سند پرافتخار تاریخی آنقدر نفیس بود که هر فردی به داشتن برگی از آن افتخار می‌کرد. موزه آستان قدس رضوی بیش‌ترین صفحات این قرآن را در اختیار دارد. اکنون رخدادی بسیار نیکو روی داده و این قرآن به گونه‌ای آراسته منتشر شده است.