راه پر پیچ و خم سبک‌های مختلف موسیقی در ایران
هرازنو: ایران با موسیقی اصیل و سنتی خود که قدمتی چنین و چند ساله دارد، هویت خود را به جهانیان می‌شناساند. علاوه بر آن در نیم قرن گذشته موسیقی پاپیولار جهانی نیز به شکل ایرانیزه شده خودش به علاقه‌مندان موسیقی عرضه می‌کند، با این حال همواره این انتقاد وجود داشت که موسیقی در ایران از تنوع سبک بالایی برخوردار نیست که این معضل نیز در سال‌های گذشته با شیوع سبک‌های پرطرفدار موسیقی دنیا در بین جوانان برطرف شد.
سبک راک و…
سبک راک، موفق‌ترین سبک واردشده به ایران است و خوانندگان مختلفی به تولید آثار مختلف در زیر شاخه‌های این ژانر پرمخاطب موسیقیایی پرداخته‌اند. کاوه یغمایی، رضا یزدانی، محسن چاوشی، کاوه آفاق، شهرام شعرباف و فرشاد رمضانی از جمله شناخته‌شده‌ترین خوانندگانی هستند که در دهه گذشته آثاری را در سبک راک تولید و عرضه کرده‌اند. رپ، دیگر سبک پرطرفداری است که به ایران وارد شده اما هنوز به طور رسمی تائید نشده است.
در این بین سبک‌های دیگری وجود دارد که طی یک دهه اخیر به موسیقی ایران راه یافته‌اند اما هنوز در ابتدای مسیر پرپیچ‌وخم خود قرار دارند و برای آن‌که بتوانند به عنوان یک ژانر پرمخاطب در موسیقی کشور شناخته شوند، نیاز به تولیدات متعدد دیگر و تغییر نگرش در میان مسئولین و مخاطبان موسیقی دارند. البته این تغییر نگرش و گام مثبت سال گذشته برای اولین بار در جشنواره موسیقی فجر برداشته شد و گروه‌های موسیقی متفاوت که سبک‌های راک، بلوز و… را کار می‌کردند، تحت لوای موسیقی تلفیقی به اجرا پرداختند و از اجرای آن‌ها استقبال خوبی نیز به عمل آمد، ولی این نباید اولین و آخرین اتفاق برای چنین ژانرهایی باشد که در اقلیت قرار دارند، بلکه باید مشکلات عدیده‌ای که در مسیر این ژانرها قرار دارد، حل‌وفصل شود تا هنرمندان آن سبک‌ها بتوانند سبک خود را نه به عنوان بخشی از موسیقی تلفیقی، بلکه به عنوان یک سبک مجزا که خاستگاه آن موسیقی بین‌الملل بوده و حالا با فرهنگ و عرف ایرانی وفق داده شده، معرفی کند.
سبک بلوز (Blues)
بلوز به سبکی از موسیقی گفته می‌شود که در اواخر قرن ۱۹ در ایالت‌های جنوبی آمریکا و در میان جوامع آفریقایی – آمریکایی (سیاه‌پوستان آمریکا) که غالباً برده بودند، متولد شد و ریشه در موسیقی مذهبی – روحانی و تصنیف‌های کارگری بردگان دارد.
بلوز در ایران قدمت طولانی و عمیقی ندارد. این سبک طی سال‌های گذشته در کشورمان رواج یافته و فقط چند آلبوم انگشت‌شمار در کشورمان هست که عمده قطعات آن به این سبک از موسیقی اختصاص دارند. در ایران موسسۀ فرهنگی هنری “رهگذر هفت اقلیم” از حامیان اصلی موسیقی‌های خاص از جمله سبک بلوز است و چند آلبوم به این سبک روانه بازار موسیقی کرده است. در خردادماه سال 91 آلبومی تحت عنوان “ایستگاه بلوز” به عنوان اولین آلبوم بی‌کلام موسیقی بلوز در ایران توسط همین مؤسسه منتشر شد که اثری بی‌کلام از محمدرضا سبک‌تکین بود و 12 قطعه داشت. سبک‌تین این آلبوم خود را بعدها در تور کنسرتی در شهرهای مختلف کشور به روی صحنه برد تا مردم سراسر ایران را با این سبک بین‌المللی آشنا کند.
همچنین پیش از آن، سبک بلوز به صورت بی‌کلام نیز در ایران رواج پیدا کرده بود. شهریار مسرور تقریباً اولین خواننده سبک بلوز در ایران است که سابقه انتشار دو آلبوم دارد. آلبوم “گاهی وقتا” به آهنگسازی و خوانندگی شهریار مسرور را شاید بتوان اولین آلبوم با کلام موسیقی بلوز در ایران لقب داد که در سال 87 توسط شرکت رهگذر هفت اقلیم منتشر شد. شهریار مسرور در این آلبوم با استفاده از سازبندی و خوانشی متفاوت توانست مخاطبانی را برای سبک بلوز و همچنین راک در ایران جمع‌آوری کند، به گونه‌ای که در اولین کنسرت خود در جشنواره موسیقی فجر در سال 94، تماشاگران پرتعدادی به تماشای هنرنمایی ارکستر او نشستند. مسرور علاوه بر جشنواره فجر، موسیقی بلوز را همراه با گروه “زیتون” به شهرهای مختلف کشور برده است.
سبک رگه (Reggae)
سبک رگه یا رگی یک سبک موسیقی جامائیکایی است که در جهان موسیقی با خواننده افسانه‌ای جامائیکا (باب مارلی) شناخته می‌شود. این سبک پس از فراگیر شدن به مناطق آمریکای مرکزی، آفریقا و اقیانوسیه راه یافت اما در آسیا و بخصوص در ایران تا چند سال پیش مورد توجه نبود. سینا حجازی اولین خواننده‌ای بود که در ایران رسماً اعلام کرد که قطعات موسیقی‌اش را به سبک رگه تولید می‌کند. این خواننده در اواخر دهه 80 با انتشار چند قطعه از جمله “لیلی” در سبک رگه، بسیار محبوب شد و موسیقی او به عنوان یک گونه جدید از موسیقی، حتی مورد توجه کارلوس کی‌روش سرمربی تیم ملی فوتبال ایران نیز قرار گرفت. سینا حجازی در تابستان سال 94 اولین آلبوم رسمی موسیقی رگه را در ایران منتشر کرد و پس از آن چند مرتبه این سبک موسیقیایی متفاوت خود را در سالن مملو از تماشاگر میلاد به روی صحنه برد.
همچنین سینا حجازی در آلبوم “پرچم سفید” با صدا و آهنگسازی محسن چاوشی، دو قطعه به همین سبک از موسیقی تنظیم کرد که آن دو قطعه، اولین و آخرین آثار محسن چاوشی به سبک رگه بودند چون این سبک از موسیقی ویژگی‌های خاصی دارد که با خلق‌وخو و صدای چاوشی هماهنگ نیست. در ایران علاوه بر سینا حجازی، چند خواننده غیرمجاز نیز اخیراً به این سبک از موسیقی روی آورده‌اند.
سبک جز (Jazz)
موسیقی جَز به نسبت سایر موسیقی‌های خاصی که در ایران کار می‌شود، دارای پیشینه و سابقه بهتری است. در دهه 50 و زمانی که راه موسیقی‌های غربی به کشور ایران باز شد، آثاری هر چند اندک در سبک جز تولید شد و از رادیو ملی ایران به گوش مخاطبان رسید اما این سبک موسیقی با پیروزی انقلاب اسلامی برای سال‌ها در ایران منسوخ شد. بعد از انقلاب نیز این سبک تا دهه 80 هیچ طرفداری نداشت چون که میزان تولیدات آثار موسیقی در این سبک تقریباً صفر بود. البته در یک برهه زمانی 30 ساله، آثاری به سبک جز فیوژن در ایران تولید شد که اغلب به خاطر ناشناخته بودن سبک جز، مثل سبک‌های خاص دیگر موسیقی در آن زمان به عنوان موسیقی پاپ شناخته می‌شد.
سبک موسیقی جَز طی یک دهه اخیر در ایران به شرایط خوبی رسیده است. حمزه یگانه از پیشگامان موسیقی جز ایران پس از انقلاب اسلامی است. این آهنگساز و نوازنده در یک دهه اخیر پای ثابت اکثر آلبوم‌ها و اجراهای موسیقی جز در کشور بوده و چند آلبوم موسیقی به این سبک و با نام‌های “آواره”، “قالی ایرانی” و “کاه‌گل” منتشر کرده که در این آلبوم‌ها سبک جز را با نوعی نگاه ایرانیزه شده به اجرا درآورده است. علاوه بر یگانه، گروه موسیقی کامه‌راتا، گروه ایجاز و ارکستر سازهای بادی تهران نیز در دهه 80 به چند اجرای موسیقی جز در سطح شهر تهران پرداختند. در دهه 90 نیز این سبک موسیقی از اوضاع خوبی برخوردار بوده و افراد و گروه‌هایی چون آرین کشیشی، یاشار خسروی، آدیوس و جستو نیز به شمار فعالان در حوزه موسیقی جز اضافه شدند و احتمالاً در آینده بر شمار آن‌ها افزوده خواهد شد.
سبک R&B
ریتم‌اند بلوز یا R&B از جمله سبک‌های معروف دنیاست که اخیراً در ایران نیز طرفداران ویژه‌ای پیدا کرده است. این سبک موسیقی در اواسط دهه 80 توسط خوانندگان موسیقی رپ آن دوره وارد ایران شد و به سرعت نوجوانان و جوانانی که به موسیقی علاقه داشتند را تحت تأثیر قرار دارد و آن‌ها را به سمت تولید قطعاتی با این سبک و سیاق کشاند. امیر مقصودلو (تتلو) خواننده جنجالی موسیقی رپ از جمله کسانی است که تصمیم گرفت سبک موسیقی R&B را به جای رپ در پیش بگیرد. این سبک موسیقی طی سال‌های حیاتش در ایران هیچ‌گاه به طور رسمی تایید نشد، تا اینکه اخیراً مجوز فعالیت به دو برادر فعال در این سبک داده شد تا آن‌ها بتوانند اولین آلبوم مجاز سبک R&B در ایران را منتشر کنند. مسیح و آرش عدل‌پرور (ap) دو خواننده جوان موسیقی و فعال در عرصه موسیقی R&B هستند که طی دو سال گذشته با انتشار قطعات اینترنتی خود در این سبک به محبوبیت فراوانی رسیده‌اند. این دو برادار چندی پیش با انتشار اولین قطعه مجازشان، سر و صدای فراوانی به پا کردند.
سبک کانتری (Music Country)
کانتری یک سبک موسیقی پرطرفدار در آمریکای شمالی (شامل ایالات متحده امریکا و کانادا) است که عموماً از آن به عنوان موسیقی محلی سفیدپوستان آمریکا یاد می‌شود. این سبک موسیقی هم‌اینک در سطح اول بین‌المللی به عنوان یکی از پرطرفدارترین سبک‌های موسیقی شناخته می‌شود و چندین خواننده پرفروش جهانی از جمله تیلور سوئیفت به اجرای این گونه از موسیقی می‌پردازند. گستره جغرافیایی این سبک موسیقیایی تمامی سطح پهناور کره زمین را در برمی‌گیرد و در کشور ما نیز گاهی مؤلفین موسیقی ناخواسته به آن رخنه می‌کنند اما تا چند سال پیش کمتر مخاطب ایرانی از وجود چنین سبکی با خبر بود تا اینکه بالأخره در دهه 90 به اولین کنسرت رسمی کانتری در کشورمان مجوز اجرا داده شد.
اردوان انزابی‌پور خواننده و نوازنده گروه تندر است که این گروه موسیقی را در سال 78 بنا نهاده، بالأخره در سال 92 موفق شد که اولین کنسرت گروه تندر را با سبک موسیقی کانتری و زبان انگلیسی به روی صحنه ببرد. در این اجرا گروه تندر چند قطعه راک و چند قطعه نیز به سبک کانتری اجرا کرد که در قطعات کانتری با استفاده از سازبندی گیتار الکتریک و هارمونیکا، حال و هوای موسیقی کانتری در آمریکا را در سالن شمس تداعی کرد. این گروه موسیقی قرار بود سال گذشته در جشنواره موسیقی فجر به روی صحنه برود که اجرای آن بنا بر دلایلی نامعلوم لغو شد. همچنین عرفان رضایت‌بخش یکی از فعالان موسیقی کانتری در ایران چند سالی است که به دنبال انتشار اولین آلبوم رسمی موسیقی کانتری در ایران می‌رود و هنوز موفق به اخذ مجوز برای انتشار آن نشده است.